اختلاف امام حسین(ع) و یزید بر سر ارینب
آیا اختلاف یزید با امام حسین بر سر ارینب زن زیبای بصری بود؟
اختلاف امام حسین(ع) و یزید بر سر مسأله بیعت با یزید بود. امام حسین از بیعت با یزید امتناع کرد و به همین دلیل مجبور شد از مدینه خارج شود. داستان خواستگاری امام حسین و یزید از ارینب مورد نقد محققان قرار گرفته و درستی این ماجرا را مورد تردید قرار داده‌اند. علاوه بر آن در هیچ منبعی این ماجرا به عنوان دلیل اختلاف امام و یزید مطرح نشده است.
عدم بیعت با یزید
مهمترین دلیل اختلاف یزید و امام حسین(ع)، عدم مقبولیت حکومت یزید از سوی امام و عدم بیعت امام با یزید بود. یزید برای مشروعیت بخشیدن به حکومتش و فرونشاندن بسیاری از مخالفان به بیعت کسانی مانند امام نیاز داشت و مخالفان حکومتش را تحمل نمی‌کرد. ماجرای اختلاف امام با یزید بر سر یک زن نه به عنوان اصل اختلاف بلکه به عنوان یک جریان جزئی و کوچک هم مطرح نشده است.
ماجرای ارینب
ارینب زنی زیبا بود که شوهر داشت و علی‌رغم این موضوع یزید خواهان او بود. واقعیت این داستان محل شک و تردید بسیاری قرار گرفته است. شوهر ارینب او را به اجبار و اصرار معاویه طلاق داد. وقتی خواستگاران از سوی معاویه به منزل این زن می‌رفتند امام حسین(ع) و درگزارشی امام حسن(ع) از این موضوع آگاه شد و به خواستگاران گفت از طرف من هم خواستگاری کنید. خواستگاران هر دو طرف را مطرح کردند و ارینب به خواستگاران یکی از این دو امام جواب قبول و به خواستگاران معاویه که برای یزید می‌خواست جواب منفی داد. امام پس از ازدواج با او و نگهداری مدتی که از شر معاویه آسوده شوند او را طلاق داد و به شوهرش برگرداند؛ سپس آن دو دوباره با یکدیگر زندگی کردند.[۱]
نقد و بررسی داستان ارینب
اشکالاتی در این داستان وجود دارد که دلیل درستی آن را نفی می‌کند:
- مرسل بودن روایت
این داستان در منابع، مرسل است و هیچ‌گونه سندی برای آن ذکر نشده تا بتوان آن را مورد بررسی قرار داد. علاوه بر این، ماجرای ارینب در هیچ کتاب دست‌اول و مشهوری نقل نشده‌است. اولین راوی این ماجرا، ابن‌قتیبه، نویسنده کتاب الامامة و السیاسه از مؤلفان قرن سوم هجری است. وی در سال ۲۱۳ق در کوفه متولد شد در حالی که امام حسین در سال ۶۱ق در کربلا به شهادت رسید. بنابراین ابن قتیبه ۱۵۲ سال بعد از شهادت امام حسین به دنیا آمده است و هم‌عصر این ماجرا نبوده است. بر این اساس ابن قتیبه باید داستان را از کسی یا کسانی نقل کند ولی اسمی از آنها نبرده است تا ما بتوانیم سلسله راویان را بررسی کنیم. چه بسا فرد دروغ‌گویی این ماجرا را جعل و به او گفته باشد.[۲]
- مرگ ابو درداء هنگام حکومت عثمان
در این ماجرا ابودرداء به عنوان واسطه بین معاویه و ارینب معرفی شده است. بسیاری از مورخان سال مرگ ابو درداء را در سال ۳۸ یا ۳۹ هجری ذکر کرده‌اند یعنی در زمان حکومت عثمان.[۳]
- عدم مسافرت امام حسین(ع) به عراق پس از شهادت امام علی(ع)
هیچ گزارشی از مسافرت امام حسین(ع) به عراق پس از شهادت حضرت علی(ع) وجود ندارد. (ظاهرا طبق این نقل امام برای خواستگاری به عراق رفته است). درحالی‌که روایت فوق ماجرای ارینب را پیش از ماجرای کربلا می‌داند.
- عدم مشروعیت طلاق در این گزارش
در این داستان آمده است که امام، ارینب را در یک مجلس سه طلاقه کرد؛ در حالی که سه طلاقه کردن، در یک مجلس طبق فقه اهل‌بیت صحیح نیست.[۴]
مطالعه بیشتر
- مقاله عبدالرحیم قنوات، «ارینب»، مجله تاریخ و تمدن اسلامی، بهار و تابستان۱۳۹۱ش، ش۱۵، ص۳–۲۶.
- دایرةالمعارف تشیع، جمعی از نویسندگان، مدخل «ارینب».
- دائره المعارف بزرگ اسلامی، جمعی ازنویسندگان، مدخل «ارینب».
منابع
- ↑ دینوری، ابومحمد عبدالله بن مسلم بن قتیبه، الامامه و السیاسه، تحقیق علی شیری، ج۱، ص۲۱۷ به بعد، نشر دارالاضواء، بیروت.
- ↑ دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۰، مقاله شماره ۳۹۱۸ (الامامه و السیاسه)، انتشارات مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، تهران، ۱۳۷۶.
- ↑ ابن عبدالبرّ، الاستیعاب، ج۳، ص۱۲۲۹ و ۱۲۳۰، تحقیق علی محمد البجاوی، انتشارات دارالجیل، بیروت، ط الاولی، ۱۴۱۴ه۱۹۹۲م؛ ابن حجر عسقلانی، الاصابه فی تمییز الصحابه، ج۴، ص۶۲۲، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و علی محمد معوض، انتشارات دارلکتب العلمیه، بیروت، ط الاولی، ۱۴۱۵ه ۱۹۹۵م؛ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۳، ص۱۲۹، انتشارت دار صادر، بیروت ۱۳۸۵ ه ۱۹۶۵م.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۲۲، ص۲۱، آل البیت.