سازگاری شهادت فجیع امام حسین(ع) با مقام او نزد خداوند

سؤال

چرا خدا با این که امام حسین(ع) را خیلی بیشتر از ما انسان‌های معمولی دوست دارد و امام حسین یک پدیده میان انسانهاست، اما آن حضرت با این وضع و عذاب از دنیا رفت؟

حوادث ناگواری که در ظاهر مصیبت تلقی می‌شود، امتحان و آزمایش الهی است که موجب کمال بندگان خداوند می‌شود. وضع ناگوار شهادت امام حسین(ع) نه تنها نقطه مقابل محبت الهی به ایشان نیست، بلکه از این جهت که امام حسین(ع) سربلند از این امتحان الهی بیرون آمدند و صبر پیشه کردند و ایمان و یقینشان خدشه‌دار نشد، سبب کمال بیشتر و ترفیع مقام عظیم ایشان شد. امتحان و بلا برای همه بندگان خداوند است و معرفت و استعداد آن فرد، کیفیت امتحان را معین می کند. اینطور نیست که اگر خداوند کسی را دوست داشته باشد، او را از آزمایش الهی معاف کند؛ بلکه گاهی مومنان و مقربان الهی در معرض امتحانات سخت‌تری قرار می‌گیرند.

حیات انسان محصور در این دنیا نیست که اگر بلایی در این دنیا گریبان انسانی را گرفت، گفته شود تمام زندگانی او در رنج است. اگر انسانی در برابر این ناملایمات پیروز بیرون بیاید، آن دنیا که سرای ابدی است را در امن و آسایش بسر خواهد برد. این اتفاقات ناگوار را باید در مجموع حیات انسان که دنیا و آخرت است سنجید؛ نه فقط در این دنیا.

بلا و امتحان

خداوند متعال دنیا را برای پرورش و رشد انسان‌ها و دستیابی به ترفیع ظرفیت‌های وجودی او قرارداده است تا به کمال نهایی خود نزدیک شود؛ بنابراین دنیا محل راحتی و آسایش برای انسان نیست بلکه کارخانه هستی است، محلی است برای رشد و شکوفایی؛ و رشد محقق نمی‌شود مگر با بلا و امتحانات.

خداوند با عدل تکوینی بر اساس تعین و تحقق وجودی هرکس و به مقتضای ظرفیت‌های شخصیتی، او را به بلاها و سختی‌ها دچار می‌کند تا با صبر بر آن مصائب به اجر و پاداش اخروی و ترفیع درجه شخصیتی برسد. خداوند در قرآن می‌فرماید: ﴿به راستی که انسان را در رنج آفریدم.﴾(بلد:۴) و گفته است: ﴿پس (بدان که) با دشواری آسانی است. آری، با دشواری آسانی است.﴾(انشراح:۵و۶)»

ارزانی نعمات الهی بر پیامبر اکرم(ص) نتیجه صبر و استقامت در برابر ناملایمات در راه خطیر رسالت است و بهشت بدون تحمل شداید در راه ایفای رسالت الهی و انسانی محال است. حضرت علی(ع) می‌فرمایند: دنیا خانه‌ای است پیچیده به بلا و معروف به خیانت. از رسول اکرم(ص) مکرر نقل شده است: بهشت پیچیده به سختی‌ها و دوزخ آمیخته به شهوات است.

معیار محبت الهی

محبوبیت در درگاه الهی با عمل هر شخص سنجیده می‌شود. قرآن کریم می‌فرماید: ﴿و اینکه برای انسان جز حاصل تلاش او نیست.﴾(نجم:۳۹)در روایتی آمده است: رسول خدا فرمودند: ای فاطمه دختر رسول خدا عمل خیر انجام بده که روز قیامت من برای تو در دادگاه عدل الهی هیچ سودی ندارم.

قرآن کریم در سوره مبارکه سجده دو عنصر مهم در اعمال انسان را معرفی می‌کند: صبر، یقین. ﴿و چون شکیبایی کردند و به آیات ما یقین داشتند، برخی از آنان را پیشوایانی قرار دادیم که به فرمان ما (مردم را) هدایت می‌کردند.﴾(سجده:۲۴)

به بیان آیات و روایات ملاک امتیازهای معنوی سربلندی در امتحانات سخت الهی است. برای مثال امامت حضرت ابراهیم را ارمغان پیروزی در ابتلائات سختی چون پرتاب در آتش، تنها گذاشتن زن و فرزند نوزاد در بیابان بی آب و علف، ذبح فرزند و… است. بنابراین بر اساس این آیات هرچه عمل انسان میزان بیشتری از صبر و یقین را دارا باشد و هرچه که این دو عنصر درجات بالاتری داشته باشند محبوب درگاه الهی خواهد بود؛ پس محبوب‌ترین افراد در درگاه الهی کسی است که همواره زندگی‌اش پوشیده از صبر و یقین باشد که لازمه آن ابتلا به بلاها و مصائب بسیار است و اگر کسی مصون از هرگونه بلائی باشد در واقع به عذاب استدراجدچار شده است. امام صادق(ع) می‌فرمایند: انسان نزد خداوند مقامی دارد که از طریق اعمال نیک به آن نمی‌رسد، خداوند او را به بلیه‌ای در جسم، یا مال و فرزندش گرفتار می‌کند، هرگاه صبور باشد به آن مقام خواهد رسید.

امام سجاد در پاسخ به اسحاق بن عمار می‌فرمایند: ای اسحاق حادثه ناگواری را که به آن صبر می‌کنی و مستوجب پاداش می‌شوی مصیبت نخوان، مصیبت آن حادثه ای است که انسان به آن صبر ننماید و از اجر آن محروم گردد.

صبر و یقین امام حسین(ع)

در روایتی از پیامبر اکرم (ص) نقل شده است اگر امکان ظهور سخاوت بود، در قالب امام حسین(ع) ظاهر می‌شد.زیرا امام(ع) سخاوتمندانه همه آنچه که در عالم هستی داشتند از مال و خانواده تا جان مبارک خود را در طبق اخلاص به پروردگار تقدیم نمودند؛ این همان امتحانی است که به نوعی همهٔ انسان‌ها به آن دچار می‌شوند اما برخی خیلی سخت در لحظه جان دادن از آن عبور می‌کنند و برخی آسان‌تر. اما سید الشهدا (ع) به بهترین شکل ممکن به انتخاب خود آنها را به پروردگار تقدیم نمودند و اجر عظیم در یافت نمودند.

تفاوت این تقدیم کردن و آن از دست دادن مانند شهید است و کسی که به مرگ طبیعی می‌میرد. شهدا جان خود را به پروردگار عالم می‌فروشند و در قبال آن بهشت را دریافت می‌کنند و نزد پروردگارشان روزی می‌گیرند اما سایر افراد به سختی از لحظات جان دادن عبور می‌کنند در روایتی از سلمان فارسی نقل شده است که در بیماری که به مرگ وی منجر شد ایشان به زیارت اهل قبور رفتند پس از سه بار سلام دادن به اهل قبور یکی از اموات جواب ایشان را داد سلمان به وی گفت مرگ را برایم توصیف کن و ایشان گفتند من به رحمت خدا اهل بهشتم و در دنیا اهل کار حرام و لقمه حرام نبوده‌ام اما با این حال مرگ برایم مانند آن بود که از فرق سر تا پایم را قیچی کردند و اگر بارها و بارها شمشیر بخوری بهتر از لحظات مرگ است.

اگر کسی دنیا را جدای از قبل و بعد آن در نظر بگیرد، فلسفه مصائب دنیا بر او پوشیده خواهد شد اما اگر کسی بداند انسان برای چه خلق شده، و دنیا چه نقشی در وصول انسان به کمال نهائی‌اش دارد متوجه می‌شود گاهی هر چه بلاء سنگین تر باشد اوج‌گیری انسان بیشتر خواهد بود. در روز عاشورا نقل شده است که هرچه ظهر عاشورا نزدیک‌تر می‌شد و مصائب شدیدتر می‌شد چهره سید الشهدا افروخته‌تر و نورانی‌تر می‌شد و آرامش آن نفس مطمئنه نمود بیشتری می‌یافت. امام حسین(ع) می‌فرماید: گویا اصلاً دنیایی نبوده و آخرت همیشه بوده است.

اهل بیت(ع) به دلیل آنکه بالاترین مقام صبر و یقین را دارا بودند به سخت‌ترین امتحانات الهی وارد شدند و به بالاترین درجات قرب و رضا الهی رسیدند. اهل‌بیت(ع) محبوب‌ترین افراد در درگاه الهی هستند، زیرا با ابتلاء به سخت‌ترین بلاها به بالاترین درجه صبر و یقین دست یافته‌اند.

مطالعه بیشتر

۱. عقاید استدلالی، ربانی گلپایگانی، علی، نشرهاجر، قم، درس ۲۵. صفحه۲۱۷تا۲۲۶

۲. عدل الهی، مطهری، مرتضی،انتشارات صدرا، تهران، بخش سوم تا ششم، صفحات۱۳۸تا۲۵۶

۳. انسان ۲۵۰ساله، حسینی خامنه‌ای، سید علی، انتشارات موسسه ایمان جهادی، بخش ششم، صفحات۱۶۳تا۱۸۷