مراد از «ثار» در زیارت عاشورا

سؤال

السلام عليك يا ثارالله و ابن ثاره را كاملاً توضيح دهيد؟

اين جمله بسيار با ارزش و پرمعنا كه در زيارت عاشورا و هم چنين در بعضي از زيارتنامه‎هاي ديگر آمده، بيانگر حقيقتي اساسي و اصلي مي‎باشد. حقيقتي كه از زمان قيام حضرت اباعبدالله الحسين(ع) تا كنون ادامه دارد و در يك كلمه مي‎توان گفت كه آن، تحقق اسلام ناب محمدي مي‎باشد.

اين زيارتنامه كه توسط حضرت امام محمد باقر(ع) به شيعيان تعليم داده شده است، تنها يك زيارتنامه، جهت عرض ادب ظاهري به ساحت مقدس حضرت اباعبدالله الحسين(ع) و ياران ايشان نيست، بلكه خود منشوري است كه از هر جهت نوري از آن جلوه‎ مي‎كند چرا كه اين صحيفه بهانه‎اي براي بيان مختصر، اما كامل از معارف اسلام شناسي، معرفت‎شناسي، امام شناسي، جامعه شناسي و انسان شناسي است.

حضرت در اين زيارت مي‎فرمايد: سلام بر تو اي كشته‎اي كه خونخواهي حقيقي تو به دست خداست، و سلام بر تو اي پسر كسي كه خون خواهي او به دست خداست.

واژه «ثار» در لغت به معني : طلب خونبها، خون خواستن است. بنابراين معني اين عبارت اين است كه؛ تو اي حسين؛ آن كسي هستي كه طالب و خواستار خون تو، خداست و خداوند است كه انتقام خون تو را از دشمنانت كه همان دشمنان اسلام هستند خواهد گرفت.

اكنون اين پرسش در ذهن تداعي مي‎شود كه چرا امام حسين(ع) ثار خداست؟ در كتاب كامل الزيارات در زيارت امام حسين(ع) آمده: «و انّكَ ثارُ اللهِ في الأرضِ والدَّمُ الَّذي لا يُدرِكُ ثارَهُ اَحَدٌ مِنْ اَهْلِ الا‌‌ْرضِ وَ لا يُدْرِكُهُ اِلّا اللهُ وَحْدَهُ». همانا تو خون خدا در زمين هستي و خوني كه هيچ كس از اهل زمين نمي‎تواند از آن خون خواهي نموده و انتقام آن را بگيرد و جز خداوند يگانه كسي نمي‎تواند از آن خون خواهي كند.

خون خواهي كه در زيارت آمده غير از خون خواهي شخصي است كه حقوق فردي مقتضاي آن است؛ زيرا بر اساس حقوق فردي، قاتل امام حسين(ع) شمر ، يزيد و ... هستند كه در اين صورت قصاص و خونخواهي تنها بر عهده فرزند يا اقوام آن حضرت مي‎باشد. اين كه امام حسين(ع) خون خدا ناميده شده نشان دهنده ي آن است كه موضوع، بسيار وسيعتر از حقوق فردي و تعصبات قومي و قبيله‌اي مي‎باشد. خون امام حسين(ع) و خون خواهي او تنها يك مسئله خانوادگي نيست كه به چند ساعت و چند سال منحصر باشد، بلكه سخن از پيام انسانيت و عدالت خواهي و مبارزه با استثمار و استبداد مي‎باشد كه بر اساس فطرت الهي حق پرستي، عدالت خواهي و ارزش طلبي مي‎باشد.

اين خون خواهي كه توسط خداوند انجام مي شود به زمان ظهور امام زمان(ع) موكول شده است و آن حضرت از طرف خداوند مأمور به خون خواهي جد خويش مي باشد بنابراين در دعاي ندبه از امام زمان(ع) به عنوان «اَيْنَ الطّالِبُ بِدَمِ المَقتوُلِ بِكربلا، يعني كجاست طلب كننده خون كشته در كربلا». تعبير شده است. در نتيجه معناي «ثارالله» اين است كه خداوند، وليّ دم آن حضرت است و خون آن بزرگوار را از دشمنانش طلب مي‎كند.

مطالعه بيشتر

۱ـ پيامهاي عاشورا. اثر جواد محدثي، انتشارات پژوهشكده تحقيقات اسلامي.

۲ـ كامل الزيارات، ترجمه سيد محمد جواد ذهني تهراني، انتشارات پيام حق.

۳ـ شرح زيارت عاشورا، اثر علي اصغر عزيزي تهراني، انتشارات دارالثقلين.

۴ـ زيارت عاشورا و آثار معجزه‌آساي آن، اثر ناصر رستمي لاهيجاني، انتشارات مجمع ذخائر اسلامي.

۵ـ كليات مفاتيح الجنان، تأليف شيخ عباس قمي (ره).