خطبه‌های بدون نقطه و الف از حضرت علی(ع)

سؤال

نام دو خطبه‌ای که در نهج‌البلاغه بدون نقطه و الف هستند را بیان نمایید؟

دوخطبه از امام علی(ع) نقل شده که یکی از آن‌ها بدون الف و دیگری بدون نقطه بوده است. سید رضی این دو خطبه را در نهج‌البلاغه نقل نکرده است. برخی منابع دیگر این خطبه‌ها را نقل کرده‌اند.

• خطبه بدون الف در متن روایت به «خطبه مُونِقَه» نامیده شده است، مونقه به معنی زیبا و جذاب است.

• خطبه بدون نقطه به هیچ نامی معرفی نگردیده و میان پژوهشگران سخنان امام علی(ع) به «خطبه بدون نقطه» مشهور شده است.

کتابی که این دو خطبه‌ را با تحقیق مفصل نقل کرده است کتاب «دو شاهکار علوی» است. این کتاب مصدرهای متعددی برای آن آورده که به برخی از آنها در ذیل اشاره می‌شود:

برخی از مصادر خطبه مونقه (بدون الف):

• خطبه بدون الف اولین بار در کتاب مناقب آل ابی‌طالب متوفای 588 قمری به طور خلاصه آمده که امام رضا(ع) از پدرانش نقل می‌کند که عده‌ای نشسته بودند و بحث می‌کردند که حرف الف بیشتر از بقیه حروف در سخن گفتن آورده می‌شود؛ حضرت علی(ع) خطبه مونقه(زیبا) خواند که اولش اینگونه شروع می‌شود: «حَمِدْتُ‏ مَنْ‏ عَظُمَتْ‏ مِنَّتُه؛ ستایش می کنم کسی را که منّتش عظیم است.».
• ابن ابی الحدید متوفای 656 قمری در شرح نهج البلاغه این خطبه را منسوب به حضرت علی(ع) دانسته و متن کامل و مفصل آن را نقل کرده است.
• بعد از ابن ابی الحدید، دیلمی متوفای 841 قمری این خطبه را آورده است.‏

• کفعمی متوفای ۹۰۵ قمری این خطبه را به عنوان خُطْبَه الْمُونِقَه برای علی امیرمومنان(ع) آورده است.‏ ‏

خطبه بدون نقطه مشهور

• صاحب نهج السعاده بعد از نقل خطبه مونقه آورده است. ج۱، ص۱۰۰

خطبه بدون نقطه غیر مشهور

• آخر کتاب ترجمه نهج‌البلاغه حاج ملافتح الله کاشانی ملحق شده است.

• خطبه بدون نقطه غیر مشهور به‌طور کامل در مجله علوم حدیث، شماره ۲۹ (پاییز ۸۲)، ص۱۳۰ آورده شده است.

خطبه بدون الف که موسوم به «مونقه» است مصادر متعددی دارد و خطبه بدون نقطه مشهور در چند کتاب یاد شده و به‌طور کامل در نهج‌السعاده آمده است و نقل غیرمشهور آن را مجله علوم حدیث درج کرده است.

مطالعه بیشتر

• دو شاهکار علوی.

• مجله علوم حدیث، شماره ۲۹.