روح در آیه «تنزل الملائکة و الروح»

سؤال

مقصود از روح در آیه ۴ سوره بقره چیست؟

روح در آیه تَنَزَّلُ الْمَلَائِکَةُ وَالرُّوحُ، را بیشتر مفسران جبرئیل می‌دانند. و گفته‌اند به دلیل اهمیت و بزرگی جایگاه او، ذکر خاص بعد از عام است که نام جبرئیل را پس از نام فرشتگان ذکر کرده است. برخی مفسران با توجه به آیه ۸۵ سوره اسراء که روح را از امر پروردگار می‌داند، گفته‌اند روح امری است خارج از طبیعت که از جانب خداوند می‌آید و فرشته نیست و جنس دیگری است و نیز بعضی گفته‌اند موجودی است بالاتر از فرشتگان.

متن و ترجمه آیه

﴿ تَنَزَّلُ الْمَلَائِکَةُ وَالرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ

فرشتگان و «روح» در آن شب به اذن پروردگارشان برای (تقدیر) هر کاری نازل می‌شوند.

قدر:۴

﴾

معنا و مقصود روح

کلمه «روح» ۲۱ مرتبه در قرآن آمده و در معنای روحی که در کالبد انسان است، به معنای وحی، قرآن و روح القدس (جبرئیل) به کار رفته است.

بیشتر مفسران معنای روح در آیه ۴ سوره قدر را جبرئیل می‌دانند. برخی هم آن را وحی می‌دانند و نیز بعضی گفته‌اند روح گروهی از فرشتگانند که ملائکه آنها را نمی‌بینند و در شب قدر فرود می‌آیند از موقع غروب آفتاب تا طلوع فجر. در تفسیر کشاف که یکی از تفسیرهای اهل تسنن است، آمده که مراد از روح، جبرئیل است.

علامه طباطبایی در تفسیر خود ذیل آیه ۴ سوره قدر اعتقاد دارد مراد از روح در این آیه، همان «روح از امر پروردگارم می‌باشد» است که در سوره اسرا آمده است. شهید مطهری اعتقاد دارد که روح از جنس عالم طبیعت نیست، یا این روح فرشته خاصی است که همان جبرئیل است و به اعتبار اینکه شأن و منصب او این است که حامل علوم و الهام بخش است جداگانه ذکر شده است، یا مقصود موجود دیگری است که از سنخ ملائکه نیست.

برخی هم گفته‌اند روح مخلوق عظیمی است ما فوق فرشتگان‏؛ چنان‌که از امام صادق(ع) از روح سؤال کردند آیا روح همان جبرئیل نیست؛ امام صادق(ع) فرمود روح فرشته‌ای است که از جبرئیل بزرگتر است. چون جبرئیل از ملائک‌هاست ولی روح بزرگتر از ملائکه می‌باشد.