استغفار برای دیگران
آیا پیامبر(ص) در قرآن برای دیگران استغفار کرده است؟
خداوند در آیاتی از سورهٔ نور به پیامبر اسلام(ص) دستور می‌دهد که برای دیگران استغفار کند. در آیات دیگری نیز به پیامبر(ص) گفته شده که برای مردان و زنان مؤمن و حتی گناهکاران استغفار نماید. قرآن از بی‌فایده‌بودن استغفار پیامبر(ص) برای منافقان سخن می‌گوید؛ اما اگر توبه کنند و پیامبر(ص) بر آنها استغفار کند، خداوند آنان را می‌بخشد.
مفسران، استغفار پیامبر(ص) برای دیگران را نشان از کمال مهربانی پیامبر(ص) نسبت به آنها می‌دانند. شیخ طوسی استغفار پیامبر(ص) برای مردم را به معنی لطفی در حق آنان دانسته که مغفرت خداوند را در پی خواهد داشت. مفسران شیعه این آیات را مؤید موضوع شفاعت می‌دانند.
براساس آیات قرآن، پیامبران دیگر از جمله ابراهیم(ع)، یعقوب(ع) و موسی(ع) نیز برای دیگران، از جمله برای مؤمنان و برخی اعضای خانواده خود، استغفار کرده‌اند. استغفار فرشته‌ها برای انسان‌ها و استغفار مؤمنان برای یکدیگر از موارد دیگری است که در قرآن به آنها اشاره شده است.
استغفار پیامبر(ص) برای دیگران
خداوند در قرآن به حضرت محمد(ص) دستور می‌دهد برای دیگران استغفار کند:﴿اسْتَغْفِرْ لَهُمُ اللَّهَ ۚ؛ برایشان آمرزش بخواه﴾(نور:۶۲). همچنین، به پیامبر توصیه شده برای مردان و زنان مؤمن،[۱] گناهکاران[۲] و زنان مؤمنی که برای بیعت با پیامبر اقدام کرده‌اند[۳] استغفار کند. در آیات دیگری، از بی‌فایده‌بودن استغفار پیامبر(ص) برای منافقان سخن گفته شده است؛[۴] زیرا آنان به استغفار باور ندارند[۵]. اما اگر توبه کنند و پیامبر برایشان استغفار کند، خداوند آنان را می‌بخشد.[۶]
مفسران، استغفار پیامبر(ص) برای دیگران نشان از کمال مهربانی پیامبر(ص) نسبت به آنها می‌دانند.[۷] شیخ طوسی (۳۸۵-۴۶۰ق) استغفار پیامبر(ص) برای مردم را به معنای لطف در حق آنان دانسته که مغفرت خداوند را در پی خواهد داشت.[۸] مفسران شیعه این آیات را مؤید موضوع شفاعت می‌دانند.[۹]
استغفار پیامبران برای دیگران
قرآن، استغفار پیامبران برای دیگران و اطرافیانِ خودشان را نقل کرده است:
- حضرت ابراهیم(ع): برای پدر/عمو خود از خداوند طلب بخشش کرد.[۱۰]
- حضرت موسی(ع): استغفار برای برادرش[۱۱] و طلب غفران برای عده‌ای از بنی اسرائیل.[۱۲]
- حضرت نوح(ع): استغفار برای فرزندش که از سوی خداوند اجابت نشد.[۱۳] همچنین مغفرت برای پدر، مادر و برخی زنان و مردان مؤمن.[۱۴]
- حضرت یعقوب(ع): برای فرزندانش استغفار کرد.[۱۵]
استغفار فرشتگان برای مؤمنان
استغفار فرشتگان برای بندگان در دو سوره قرآن آمده است:
- استغفار فرشتگان برای اهل ایمان: «فرشتگانی که حاملان عرشند … تسبیح و حمد پروردگارشان را می‌گویند و به او ایمان دارند و برای مؤمنان استغفار می‌کنند.»[۱۶]
- براساس آیات سوره شوری، فرشتگان برای ساکنان زمین استغفار می‌گویند: «و فرشتگان، … برای کسانی که در زمین هستند، درخواست آمرزش می‌کنند.»[۱۷]
استغفار مؤمنان برای یکدیگر
براساس سوره حشر، برخی مسلمانان برای خود و یکدیگر دعا کرده و طلب استغفار می‌کنند.[۱۸] مفسران معتقدند این آیه عمومیت دارد و شامل همه مسلمانان می‌شود.[۱۹] امام علی(ع) برای دیگران استفغار می‌کرد[۲۰]
منابع
- ↑ سورهٔ محمد، آیهٔ ۱۹.
- ↑ سورهٔ آل عمران، آیهٔ ۱۵۹.
- ↑ سورهٔ ممتحنه، آیهٔ ۱۲.
- ↑ سورهٔ توبه، آیات ۸۰ و ۱۱۳؛ نیز: سورهٔ منافقون، آیهٔ ۵ و ۶.
- ↑ آیه ۱۱ سوره فتح
- ↑ سورهٔ نساء، آیهٔ ۶۰.
- ↑ طبرسی، فضل بن حسن، ترجمهٔ تفسیر جوامع الجامع، ترجمهٔ احمد امیری شادمهری، مشهد، بنياد پژوهش‌های اسلامى آستان قدس رضوی، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۵۶۰
- ↑ دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۹، ص۶۷۹
- ↑ اخلاق فاضل، فاضل لنکرانی، محمد، ج۱، ص۲۵۹
- ↑ سوره ممتحنه، آیه۴.
- ↑ آیه ۱۵۱ سوره اعراف
- ↑ آیه ۱۵۵ سوره اعراف
- ↑ آیات ۴۵ تا ۴۷ سوره هود
- ↑ آیه ۲۸ سوره نوح
- ↑ آیه ۹۷ و ۹۸ سوره یوسف
- ↑ آیه ۷ سوره غافر.
- ↑ آیه ۵ سوره شوری.
- ↑ آیه ۱۰ سوره حشر
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۳، ص: ۵۲۲
- ↑ خطبه ۱۹۷ نهج البلاغه.