حدیث پنجاه رکعت بودن نمازهای واجب و مستحب
| اطلاعات حدیث | |
|---|---|
| به نقل از | امام کاظم(ع) |
| راویان | |
| راوی اصلی | ابوهاشم |
| سند | |
| اعتبار سند | ضعیف |
| منابع شیعه | خصال |
پنجاه رکعت بودن نمازهای واجب و مستحب محتوای روایتی در کتاب خصال، نوشته شیخ صدوق است که از نظر سند ضعیف شمرده شده است. دلیل ضعف سند آن را، ضعیف بودن و ناشناخته بودن برخی از راویان در سلسله‌سند روایت دانسته‌اند.
این حدیث از نظر محتوایی نیز، با دیگر روایات که نمازهای مستحب و واجب را ۵۱ رکعت دانسته تعارض دارد.
متن و ترجمه
«...عَنْ أَبِی هَاشِمٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ الْمَاضِی لِمَ جُعِلَتِ الصَّلَاه الْفَرِیضَه وَ السُّنَّه خَمْسِینَ رَکْعَه لَا یُزَادُ فِیهَا وَ لَا یُنْقَصُ مِنْهَا قَالَ إِنَّ سَاعَاتِ اللَّیْلِ اثْنَتَا عَشْرَه سَاعَه وَ فِیمَا بَیْنَ طُلُوعِ الْفَجْرِ إِلَی طُلُوعِ الشَّمْسِ سَاعَه وَ سَاعَاتِ النَّهَارِ اثْنَتَا عَشْرَه سَاعَه فَجَعَلَ لِکُلِّ سَاعَه رَکْعَتَیْنِ وَ مَا بَیْنَ غُرُوبِ الشَّمْسِ إِلَی سُقُوطِ الْقُرْصِ غَسَقٌ».[۱]
ابوهاشم می‌گوید: از امام کاظم(ع) پرسیدم: «چرا نمازهای واجب و مستحب پنجاه رکعت است و کم و زیاد نیست؟» فرمود: «شب دوازده ساعت است و میان طلوع فجر و طلوع آفتاب یک ساعت است؛ روز هم دوازده ساعت است و برای هر ساعتی دو رکعت قرار داده شده است و از غروب آفتاب تا پنهان شدن قرص آن، غَسَق نامیده می‌شود.»
بررسی سند
حدیث پنجاه رکعت بودن نمازهای واجب و مستحب در کتاب خصال، نوشته شیخ صدوق، از امام کاظم(ع) نقل شده است. ابراهیم بن اسحاق یکی از راویان سلسه‌سند روایت است، که شیعه نبوده و از نظر رجا‌شناسان نیز ضعیف است.[۲] نام محمد بن حسن بن میمون و ابی‌هاشم خادم دیگر راویان این روایت، در کتاب‌های رجالیه اولیه نیامده و ناشناخته شمره شده‌اند.[نیازمند منبع]بنابراین، سند حدیث ضعیف دانسته شده است.
بررسی محتوا
در حدیث پنجاه رکعت بودن نمازهای واجب و مستحب، شمار رکعات نمازهای واجب و مستحب پنجاه رکعت دانسته شده است. این با دیگر روایات که نمازهای واجب و مستحب را ۵۱ رکعت دانسته، در تعارض است.[نیازمند منبع]
در این حدیث، دو فاصله زمانی از شبانه‌روز جدا شده است: «میان سپیده‌دم تا برآمدن خورشید» و «میان غروب خورشید تا غروب شفق». علامه مجلسی معتقد است، دلیل جدا کردن این دو ساعت برای موافقت با نظر قدما و اهل کتاب بوده است. او نقل کرده برهمنان هند معتقدند این دو زمان از شب و روز نیستد؛ بلکه مرز میان آنها هستند.[۳] در مقابل برخی بر این باورند که بر امام(ع) لازم نیست مطابق نظر اهل کتاب و قدما سخن بگوید.[نیازمند منبع]
معنای ساعت
ساعت در قرآن و روایات با ساعت اصطلاحی امروزی متفاوت دانسته شده است. ساعت در قرآن و روایات به معنای لحظه، وقت و «مدت مشخص» است و مراد از آن ساعت به معنای شصت دقیقه امروزی نیست. در این حدیث نیز معنای ساعت با معنای امروزی آن متفاوت است. در این روایت، شب و روز هرکدام دوازده قسمت شده و بین الطلوعین هم یک قسمت شمرده شده است؛ در حالی که با ساعت امروزی در بسیاری از مناطق، بین الطلوعین حدود یک ساعت و نیم است؛ اما در این حدیث، آن هم یک ساعت در نظر گرفته شده است. بین غروب و مغرب نیز یک ساعت لحاظ شده، در حالی که فاصله زمانی بین غروب آفتاب تا اذان مغرب در مناطقی، حدود بیست دقیقه است.
روایت مشابه
روایتی مشابه حدیث پنجاه رکعت بودن نمازهای واجب و مستحب، در کتاب علل الشرایع ذکر شده؛ با این تفاوت که در آخر حدیث، یک رکعت بین غروب و سقوط شفق افزوده شده و نمازهای واجب و مستحب ۵۱ رکعت دانسته شده است.[۴]
سند این روایت نیز ضعیف شمرده شده؛ زیرا محمد بن حسن بن شمَون، یکی از رایان حدیث، در کتاب‌های رجالی واقفی، غلوکننده و ضعیف توصیف شده است.[۵]
منابع
- ↑ شیخ صدوق، محمد، الخصال، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۴۸۸، حدیث۶۶.
- ↑ رجال النجاشی، ص۱۹؛ رجال الطوسی، ص۴۱۴؛ رجال البرقی، ص۴۱۵؛ منهج المقال استرآبادی، ج۴، ص۲۶۳؛ رجال شیخ حر عاملی، ص۳۹.
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق، ج۵۶، ص۱.
- ↑ شیخ صدوق، محمد، علل الشرائع، قم، کتابفروشی داوری، چاپ اول، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۳۲۷، باب۲۳ باب العله آلتی من أجلها صارت الصلاه الفریضه و السنه فی الیوم و اللیله خمسین رکعه، حدیث۱.
- ↑ رجال النجاشی، ص۳۳۵؛ رجال الطوسی، ص۴۰۲؛ رجال علامه حسن بن یوسف حلی، ص۲۵۳؛ رجال حسن بن علی حلی؛ نقد الرجال تفرشی، ج۱، ص۵۰۲. ج۱، ص۱۷۵؛ مجمع الرجال قهپایی، ج۵، ص۱۸۵؛ جامع الرواه اردبیلی، ج۱، ص۹۲.