«غطاء» در آیه ۲۲ سوره ق
 | این مقاله هماکنون به دست A.rezapour در حال ویرایش است. |
در آیهٔ مبارکهٔ ﴿فکشفنا عنک غطاءک و بصرک الیوم حدید﴾، غطاء به چه معناهایی آمده است؟
خداوند متعال برای هدایت جامعه و بیداری بشریت از غفلت زدگی، دلائل و نشانه‌های فراوانی ارائه می‌دهد که گاهی این نشانه‌ها دعوت مردمان بر اندیشه نمودن در خلقت زمین و آسمان و گاهی با معجزاتی که انبیای الهی می‌آورند و گاهی با زنده شدن گیاهان در بهار بعد از آن که خشک شده بودند. همهٔ این‌ها با استدلال‌های منطقی فراروی بشریت قرار می‌گیرد تا هیچ‌کس نگوید که به حقانیت دین و اصول اعتقادی نرسیده است. گاهی نیز خداوند متعال با هشدار به بشریت از حقایق آخرت خبر می‌دهد که اگر ایمان نیاورید، با این حقایق روبرو خواهید شد و بر افرادی که به خواب غفلت فرورفته هشدار می‌دهد که در روز قیامت خدا همهٔ حجاب‌ها و پرده‌ها را برمی‌دارد و حقایق هم چون خورشید آشکار می‌شود و هیچ شک و شبهه ای دربارهٔ آن حقایق باقی نمی‌ماند، ولی این معرفت هیچ فایده ای بر بشریت نخواهد داشت. چرا که آخرت مکانی برای پاداش دادن و عذاب کردن است و هر کسی بایستی قبل از رسیدن به آن، ایمان و عمل صالح داشته باشد و در این دنیا باید این حقایق پذیرفته شود و بر اساس همین حقایق عمل گردد تا در روز قیامت بعد از دیدن این حقایق سربلند شد.[۱] و یکی از این هشدارها درآیهٔ ۲۲ سورهٔ ق آمده است که خداوند متعال می‌فرماید: (به انسان خطاب می‌شود) تو از این صحنه غافل بودی و ما پرده را از چشم تو کنار زدیم و امروز چشمت کاملاً تیزبین است.
غطاء، یعنی پرده و هر چیزی که مانع دیدن چیزی شود.[۲] و در این آیه نیز غطاء به همین معنی آمده است و پرده ای که مانع دیدن حقایق دینی می‌شود؛ بنابراین، معنای غطاء همان پرده و هر مانعی است که جلوی دید واقعیت‌ها را می‌گیرد و این پرده مصادیقی دارد که در تفسیر این آیه و آیات دیگر به آن اشاره شده است مانند:
۱. فراموشی آخرت: افرادی که آخرت را به فراموشی می‌سپارند، همین پرده باعث می‌شود تا حقایق را نبینند و نپذیرند و در روز قیامت وقتی همه چیز را مشاهده می‌کند، خداوند به او می‌گوید که این حقایق را تو در دنیا فراموش کرده بودی و امروزه پرده کنار رفته و تو زیانکار بودن خود را دیدی.[۳]
۲. شکم پرستی و جهالت: گاهی ناآگاهی و شک‌هایی که شک کننده به دنبال جواب درخور شأن نمی‌رود و سعی نمی‌کند جهلش را به علم مبدل سازد و همین جهل و شک او پرده ای می‌شود تا نتواند حقایق را آن چنان‌که هست ببیند و وقتی روز قیامت همه را با چشم می‌بیند، تازه متوجه غفلت خود می‌شود که این بیداری دیر هنگام، سودی به حالش نمی‌بخشد.[۴]
۳. عنادورزی: انکار حقانیت به دلیل عنادورزی و لجاجت کردن، پرده دیگری است که فراروی انسان‌های غفلت زده قرار گرفته؛ ولی در روز قیامت با مشاهده عذاب الهی، دیگر نمی‌تواند آن را رد کند.[۵]
۴. مادیگرائی: عوامل مادی را دیدن و بدون دلیل غیر محسوسات مانند غیب، آخرت، بهشت و جهنم را انکار کردن یکی دیگر از پرده‌هایی است که انسان‌ها از ایمان به اصول اعتقادی بازداشته می‌شوند و پردهٔ نگاه به مادیات و همه چیز را تجربی دیدن، مانعی برای پذیرفتن حقایق می‌شود؛ ولی چنین انسان‌های غفلت زده‌ای وقتی متوجه می‌شوند که قیامت بر پا شده و فرصت از دست رفته باشد.[۶]
خداوند متعال در معرفی این افراد می‌فرمایند: آنها فقط ظاهری از زندگی دنیا را می‌دانند و از آخرت غافلند.[۷]
۵. غرق دنیا شدن: خداوند وقتی می‌فرماید: که تو در غفلت بودی و حال که پرده کنار رفت همه چیز را فهمیدی، منظور این است که ای انسان تو غرق دنیا شدی و به دنبال لهو و لعب، لذات و شهوات دنیا بودی و از روز قیامت غافل بودی، حال ببین که چه ضرری در عمرت کرده‌ای و امروز غرق دنیا شدنت، نتیجه ای جز آتش جهنم نمی‌باشد.[۸]
در منطق قرآن کریم، این افراد امید و ایمانی به روز رستاخیز نداشتند و به زندگی دنیا خوشحال می‌شدند و آن را تکیه گاه خود می‌کردند و از آیات الهی غافل بودند.[۹]
۶. تکذیب آیات الهی: در مقابل دلایل منطقی و غیرقابل انکار و رسولان الهی ایستادگی کردن و دروغ گو دانستن آنها، پردهٔ دیگری است که انسان‌ها در غفلت خود پای می‌فشارند و از خواب بیدار نمی‌شوند و موقعی به اشتباه خود پی می‌برند که دیگر راه نجاتی ندارند و قیامت بر پا شده است و خداوند متعال در این دنیا ضمن هشدار بر انسان‌ها نتیجه این گونه کارها فقط عذاب آخرتی نیست، بلکه خداوند متعال وقتی لجاجت این‌ها را ببیند در همین دنیا آنها را عذاب خواهد کرد؛ زیرا این‌ها از غفلت خود بیدار نمی‌شوند، مگر آن که با عذاب الهی از دنیا رخت بربندند و در قیامت به غفلت خود پی ببرند.[۱۰]
حاصل سخن این که خداوند متعال در آیهٔ ۲۲ سورهٔ ق انسان‌ها را از غفلت که پرده ای فراروی چشم انسان‌ها و مانعی است از دیدن و پذیرفتن حقایق، هشدار داده و نشانه‌هایی را که مانع و پرده می‌شود بین بشریت و حقایق الهی، برشمرده و مفسران نیز با نگرش بر آیات قرآن کریم و روایات معصومان(ع) این هشدار الهی را تبیین نموده‌اند به این امید که با کنار زدن این پرده‌ها در همین دنیا، راه نجات و رسیدن به سلامت و سعادت در پیش روی انسان‌های هدایت خواه قرار گیرد. امام زین العابدین(ع) به پیشگاه الهی چنین عرضه می‌دارد:
خدایا ما را از کسانی قرار ده که درختان شوق به سوی تو در باغ‌های سینه‌های شان استوار ایستاده است. پس آنان در آشیانه‌های اندیشه‌ها منزل دارند و در بوستان‌های قرب می‌چرند… پرده از پیش چشم‌های شان برداشته شده و تاریکی شک و تردید از اعتقادات ایشان زدوده و خلجان و وسوسه ریب از دل‌ها و نهان گاه‌های ایشان سترده و با دست یافتن به معرفت، سینه‌هایشان گشوده… جان‌های شان به بازگشت به رب الارباب مطمئن است و ارواح آنها به پیروزی و رستگاری یقین دارد.[۱۱]
رسیدن به چنین یقینی برای هر انسان در صورتی که از عقل خود مشورت گیرد و از راهنمایی پروردگار پیروی کند، امکان‌پذیر است. مگر این که غفلت و در نتیجه باقی ماندن در نادانی و شهوات، حجاب و پرده ای شود و او را از رسیدن به ایمان و معرفت بازدارد.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر
۱ـ المیزان، محمد حسین طباطبائی، ترجمه محمد باقر موسوی همدانی، ج۱۸، ص۵۲۳، ذیل آیه ۲۲ سوره ق.
۲ـ نمونه؛ ناصر مکارم شیرازی، ج۲۲، ص۲۶، ج۱۸، ص۵۲۳، ذیل آیه ۲۲ سوره ق.
منابع
- ↑ مدرسی، محمد تقی، من هدی القرآن، ترجمه گروهی از مترجمان، مشهد، بنیاد پژوهش‌های آستان قدس، چاپ اول، ۱۳۷۷ش، ج۱۳، ص۴۸۵.
- ↑ طریحی، فخر الدین، مجمع البحرین، تهران، کتاب فروشی مرتضوی، چاپ سوم، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۳۱۸.
- ↑ ر. ک. طوسی، محمد، البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی تا، ج۹، ص۳۶۶؛ ر.ک. سبزواری نجفی، محمد، ارشاد الاذهان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، چاپ اول، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۵۳۴.
- ↑ طیب، عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات اسلام، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش، ج۱۲، ص۲۴۸.
- ↑ حسینی شیرازی، سید محمد، تقریب القرآن الی الاذهان، بیروت، دارالعلوم للطباعه و النشر، چاپ اول، ۱۴۲۴ق، ج۵، ص۲۲۱.
- ↑ سبزواری نجفی، محمد، الجدید فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، چاپ اول، ۱۴۰۶ق، ج۷، ص۱۳.
- ↑ روم / ۷.
- ↑ فضل الله، محمد حسین، من وحی القرآن، بیروت، دارالملاک للطباعه و النشر، چاپ دوم، ۱۴۱۹ق، ج۲۱، ص۱۸۰.
- ↑ یونس / ۷.
- ↑ برداشتی آزاد از آیه ۱۳۶ سوره اعراف.
- ↑ من هدی القرآن، ترجمه گروهی از مترجمان، ج۱۳، ص۴۸۵.