مذمت زنان نازا

سؤال

برخی از روایات، زن نازا را مذمت کرده‌اند، با وجود اینکه گناهی از آنان سر نزده است، یا به مردان توصیه شده است که همسر فرزندزا (ولود) اختیار کنند، ولی به زنان چنین توصیه‌ای نشده، و علت نازایی به مردان نیز مربوط می‌شود، این‌گونه روایات چگونه قابل توجیه است؟

فهم درست حدیث، نیازمند آگاهی و به کارگیری دانشی به نام «فقه الحدیث» است. این علم می‌آموزد که حدیث نباید با آموزه‌های قطعی و تردید ناپذیر دین و عقل مخالف باشد. اگر حدیثی در ظاهر از چنین خصوصیتی برخوردار بود، اگر قابل تأویل و توجیه باشد، قابل پذیرش و در غیر این صورت، حدیث را باید کنار گذاشت. امام صادق(ع) در روایتی می‌فرماید: «اگر یک حدیث را «درست» بفهمید، بهتر است از هزار حدیثی که (برای دیگران) نقل می‌کنید. ...»

مصادیق احادیث با چنین موضوعاتی نیازمند بررسی به شکلی دقیق بوده و نباید به ظاهر حدیث بسنده شود.

• نازایی خواست و حکمت الهی: خداوند در قرآن می‌فرماید: فرمانروایی «مطلق» آسمان‌ها و زمین از آن خدا است هر چه بخواهد می‌آفریند. و به هر کس بخواهد فرزند دختر و به هر کس بخواهد فرزند پسر می‌دهد. یا آنها را پسران و دختران توأم با یکدیگر می‌گرداند و هر که را بخواهد عقیم می‌سازد. او دانای توانا است. از این آیه به دست می‌آید که نازایی نیز خواستی الهی بوده و بیرون از اختیار انسان است و در آموزه‌های دین اسلام و مذهب تشیع، مذّمت و نکوهش شخص هنگامی ممکن است که آدمی با انتخاب و اختیار کار بدی را انجام داده باشد. بر این پایه نازایی زنان چیزی نیست که شایسته مذمت قرار گیرد. بنابراین نمی‌توان معنای ظاهری این دست از روایات را پذیرفت. همچنین عقل نیز این مسئله را درک می‌نماید که مذمت بر مقابل کار بد و اشتباه اختیاری است و فهم چنین مطلبی نیاز به بیان دین ندارد و اگر در آموزه‌های دین آمده، برای تأکید فهم عقل است.

• نازایی برخی از همسران رسول الله: عده ای از زنان پیامبر(ص) نازا بودند ولی آن حضرت هیچ‌گاه از همسران خود جدا نشدند و نازایی آنان موجب بی‌مهری به آنان نگردید. در میان همسران پیامبر(ص) تنها حضرت خدیجه و ام ابراهیم دارای فرزند شدند و بیشتر همسران او نتوانستند برای پیامبر(ص) فرزندی بیاورند. از این رو با نگاه به سیره پیامبران الهی، به ویژه پیامبر اسلام(ص) دانسته می‌شود که هیچ زن نازایی به خاطر نازایی‌اش سزاوار مذمت و نکوهش نیست.

• توصیه‌های دین اسلام به فرزندان فراوان: یکی از حکمت‌ها را فراوانی امت اسلامی دانسته‌اند. در این راستا پیامبر(ص) فرمود: «فرزندانتان را زیاد کنید که من فردا با فراوانی شما بر دیگر امت‌ها افتخار می‌کنم.» و در حدیث دیگر، یکی از مزایای فرزند داشتن را، فرزند صالح برمی‌شمرد. رسول خدا(ص) می‌فرمایند: «از سعادت مرد، داشتن فرزند صالح است». یکی دیگر از حکمت‌های آن بقاء نسل معرفی شده است، که در واقع اجابت و پاسخی است برای یک خواست طبیعی و فطری. پیامبر(ص) فرمود: «هیچ‌یک از شما نباید فرزندخواهی را واگذارد، چرا که وقتی انسان بمیرد و فرزندی نداشته باشد از نام و آوازه می‌افتد.»

• چگونگی آگاهی از نازایی زنان: زنی که هنوز ازدواج نکرده، از کجا می‌توان آگاه شد که او عقیم است یا نه! بسیاری از زنان سال‌ها پس از ازدواج دارای فرزند شده‌اند. از این رو این احتمال وجود دارد که این دست روایات نمی‌تواند ناظر به اوّلین ازدواج زنان باشد و مراد زنان بیوه یا مطلقه‌ای هستند که پس از سال‌ها ازدواج صاحب فرزند نشده‌اند و کسانی که به دنبال داشتن فرزند هستند نباید با آنان ازدواج کنند.

و از این نگاه می‌توان گفت روایات به افرادی که می‌خواهند بچه دار شوند، گوشزد می‌کند که ثمره ازدواج با این زنان که نازا هستند، داشتن فرزند نخواهد شد و لذا مبادا پس از ازدواج با همسرتان مشکلاتی داشته باشید و اگر هدف تان داشتن فرزند است از ازدواج با این زنان بپرهیزید. بنابراین مذمت و نکوهش زنان نازا از نظر عقلانی پذیرفته نیست و با آموزه‌های دین و سیره پیامبران ناسازگار است. بر این پایه روایات در مقام نکوهش زنان عقیم نیستند بلکه توصیه و ترغیب به داشتن فرزند می‌کنند.

در پاسخ به بخش دوّم پرسش گوییم: در قرآن آمده است: {{قرآن|نساؤکم حرث لکم؛ «زنان شما کشتزار شما هستند».

در این آیه کریمه خداوند زنان را به زمین کشاورزی تشبیه می‌کند و مردان را به زارعانی که در این زمین بذر افشانی می‌کنند. اگر چه در زراعت، هم باید زمین شرایط مناسب را داشته باشد و هم بذر بی نقص باشد تا زراعت به عمل آید. و در موضوع فرزند دار شدن هم همین گونه است.

یعنی اگر زنی هم می‌خواهد دارای فرزند باشد می‌تواند به مردان عقیم جواب مثبت ندهد و با مردی ازدواج کند که امید بچه دار شدن باشد و اگر در روایات می‌بینیم که با لفظ مذکر یا گفته با زنان نازا ازدواج نکنید، مراد این نیست که این به زنان نظر دارد، چرا که زبان دین زبان جامعه است و چون در ادبیات عرب بیشتر با الفاظ مذکر صحبت می‌شود لذا در این گونه روایات هم به ازدواج نکردن زنان با مردان عقیم اشاره نشده و به عبارتی دیگر همان گونه که اگر مردی می‌خواهد بچه داشته باشد بایستی همسری ولود داشته باشد و اگر زنی هم می‌خواهد بچه داشته باشد می‌تواند همسری را برگزیند که عقیم نباشد.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر

۱ـ حکمت نامه کودک، محمدی ری شهری.