صحیفه اعمال

نسخهٔ تاریخ ‏۳۰ مهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۱۰:۵۷ توسط Rahmani (بحث | مشارکت‌ها) (ابرابزار)
سؤال

امام صادق(ع) فرمودند: چون بنده استغفار بسیار کند، صحیفه عملش که بالا می‌رود می‌درخشد و نور می‌دهد»[۱] مقصود از صحیفه عمل و بالا رفتن آن و درخشندگی و نورانیت آن چیست؟

در مقدمه لازم است به چند نکته اشاره کنیم:

صحیفه اعمال، اقسام و معنای آن

صحیفه عمل یا نامه عمل یا به قول قرآن «کتاب» اعمال، سه نوع است:

  • صحیفه و کتابی که اعمال همه انسان‌ها از اولین و آخرین در آن محاسبه می‌شود.
  • دوم کتابی است که هر امتی دارد یعنی اعمال یک امت در آن درج است همان گونه که در سوره جاثیه آمده‌است ﴿کلَّ أُمَّه جَاثِیَه کلُّ أُمَّه تُدْعَی إِلَی کتَابِهَا.[۲]
  • کتابی که برای هر انسانی جداگانه وجود دارد چنان‌که در سوره اسرأ، آمده ﴿وَکلَّ إِنسَانٍ أَلْزَمْنَاهُ طَآئِرَهُ .[۳] /[۴]

اما معنای کتاب و صحیفه یا ثبت اعمال چیست؟ چند معنی برای آن گفته‌اند:

۱. روح انسان که آثار همه اعمال آن در آن ثبت است زیرا، هر عملی انجام می‌دهیم خواه ناخواه اثری در روح و جان می‌گذارد.

۲. یا این که این نامه عمل، اعضای پیکر، و از آن بالاتر زمین و هوا و فضائی است که در آن اعمال خود را انجام می‌دهیم چرا که اعمال، گذشته از این که در جسم و همه ذرات پیکر ما نقش می‌بندند، در هوا و زمین منعکس می‌شوند و در قیامت دیده می‌شود.[۵]

۳. ثبت اعمال یعنی تجسم اعمال، که انسان آن را در روز قیامت می‌بیند.[۶]

و این اعمال توسط مراقبان متعدد از جمله ملائکه ثبت می‌شود. علی (ع) فرمود: «بدانید ای بندگان که مراقبانی از خودتان بر شما گماشته شده و دیدبان‌هایی از اعضای پیکرتان و نیز بدانید حساب گران راستگو، اعمال شما را ثبت می‌کنند و حتی شماره نفس‌هایتان را نگه می‌دارند. نه ظلمت شب تاریک از آن‌ها پنهان می‌دارد و نه درهای محکم و فرو بسته و چه فردا به امروز نزدیک است»[۷]

ب) اعمال خوب نورانی هستند

اعمال خوب انسان، دارای نور هستند و صاحب خود را نورانی می‌کنند در این زمینه به یک حدیث اکتفا می‌شود.

امام صادق (ع) فرمود: «هرگاه بنده مؤمنی از دنیا رفت و وارد برزخ شد شش صورت زیبا می‌بیند؛ یکی از سمت راست، دیگر چپ یکی جلو، دیگری عقب، یکی نزد پاها و زیباترین صورت بالای سر صورتی که از سمت راست می‌آید نماز، صورتی که از سمت چپ می‌آید زکات، صورت پیش رو روزه و صورت پشت سر حج و عمره است. صورت زیبایی که نزد پاهای خود می‌بیند صله رحم و زیباترین صورت و خوشبوترین بوها و وجیه‌ترین شکل‌ها را که بالای سر خود رویت می‌کند ولایت محمد و آل اوست[۸]

ج) فرشتگان در آسمان‌ها

آنچه از روایات استفاده می‌شود: ملائک در آسمان‌ها و عالم بالا هستند.[۹]

با توجه به نکات گفته شده، روایت مورد پرسش گر را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

امام صادق (ع) فرمود: «هر گاه بنده بسیار استغفار (طلب آمرزش کند از خداوند) نامه عملش بالا رود در حالی که می‌درخشد».[۱۰]

از آنچه گفتیم می‌توان گفت که استغفار کلّ پرونده انسان را و اعمال او را نورانی می‌کند و این صحیفه (آنچه ملک ثبت کرد یا حقیقت عملی) نورانی به سمت آسمان‌ها که محل ملائکه می‌باشد بالا برده می‌شود. و اگر مراد از صحیفه، روح انسان می‌باشد، یعنی روح انسان ترفیع درجه یافته و نورانیّت خاصی پیدا می‌کند.


منابع

  1. کافی، ج۲، ص۵۰۴، باب الاستغفار، ح۲
  2. جاثیه / ۲۸.
  3. اسرأ / ۱۳.
  4. ر. ک. طباطبائی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۳۶۲، ج۱۳، ص۳۴۳؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، چاپ نهم، ۱۳۷۰ش، ج۱۲، ص۴۵۵.
  5. تفسیر نمونه، همان، ج۱۲، ص۵۵.
  6. همان، ص۴۵۷.
  7. نهج البلاغه، خطبه، ۱۵۷.
  8. احمد برقی، المحاسن، المجمع العالمی لاهل البیت، چاپ دوم، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۲۸۸.
  9. ر. ک. تفسیر نمونه، همان، ج۱۹، ص۳۳۳ و ج۱۷، ص۱۱۵.
  10. محمد بن یعقوب کلینی، اصول کافی، ترجمه مصطفوی، قم، انتشارات، علمیه اسلامیه قم، ج۴، ص۲۶۶، ح۲.