استحباب خواندن بعضی سوره‌های قرآن در قبرستان

سؤال

هنگام ورود به قبرستان قرائت چه آيه و چه سوره اي مناسب است و بر سر قبر مردگان چه آيه اي خوانده شود نیکو است ؟

براي روشن شدن جواب سوال، بيان چند مطلب لازم و ضروري است.

مطلب اوّل: قرائت هر سوره، در يک قاعده عمومي مي توان گفت: هر آيه و يا سوره اي را مي توان در قبرستان و يا بر بالين مردگان قرائت کرد و ثواب قرائت آن را به روح تمام خفتگان در آن قبرستان و يا متوفاي مورد نظر اهداء کرد. چون تمام آيات الهي ذکر مي باشند و کارکرد و کارايي لازم خود را به همراه دارند. در رساله عمليه آمده است: مستحب است انسان در مرگ خويشان به ويژه در مرگ فرزندان صبر کند و هر وقت ميّت را ياد مي کند، انا لله و انا اليه راجعون بگويد و براي ميت قرآن بخواند.}}

مطلب دوّم: قاعده اختصاصي: در اين خصوص بيان چند نکته اختصاصي لازم و ضروري است. نکته اوّل: قرائت آيه ی استرجاع، يعني {{قرآن|انا لله و انا اليه راجعون.

نکته دوّم: قرائت سوره ی حمد و اخلاص: يکي از نکات اختصاصي در اين خصوص اين است که قرائت سوره ی توحيد و سوره ی اخلاص در قبرستان و يا بر بالين مردگان مورد تأکيد قرار گرفته است و عموم مؤمنين و مؤمنات اين گونه عمل مي کنند و از ثواب بسيار زيادي که قرائت اين دو سوره دارد، اهل قبور را بهره مند مي کنند. در روايت آمده سوره ی حمد برابر دو سوّم قرآن کریم است و سوره ی اخلاص برابر يک سوّم قرآن کریم است و قرائت هر دو سوره برابر ختم قرآن ثواب دارد.

نکته سوّم: قرائت سوره ی قدر ﴿انا انزلناه﴾. بعد از دفن ميّت، مستحب است دست ها را بر قبر بگذارند و انگشت ها را باز کرده بر خاک فرو برند و هفت مرتبه سوره ی مبارکه ﴿انا انزلناه في ليله القدر﴾ را بخوانند و براي ميّت طلب آمرزش کنند و اين دعا را بخوانند «اللهم جاف الارض عن جنبيه و اصعد اليک و لقّه منک رضوانا و اسکن قبره من رحمتک ما تغنيه به عن رحمه من سواک».

نکته چهارم: قرائت آيت الکرسي: يکي از کارهايي که شايسته است انسان مؤمن انجام دهد، طلب آمرزش و مغفرت براي مؤمنين و مؤمنات به ويژه براي اموات است. يکي از دستوراتي که در زيارت اهل قبور داده شده است قرائت «آيت الکرسي» است. از پيامبر اعظم(ص) نقل شده است: هر گاه مؤمني «آيت الکرسي را قرائت نموده و ثوابش را به اهل قبور اهداء نمايد خداوند بزرگ ثواب آن را به صاحب قبرها مي رساند و به قاري «آيت الکرسي» درجات هفتاد نبي اعطا مي کند و به ازاي هر حرف از اين آيه، فرشته اي مي آفريند که تا روز قيامت براي او تسبيح گويد.

يکي ديگر از سفارشات که در باب خواندن «آيت الکرسي» براي مردگان است که ميّت را در قبرش قرار مي دهند. از امام صادق(ع) روايت شده است: هنگامي که ميت را داخل قبر قرار مي دهي، «آيت الکرسي» قرائت کن.

نکته پنجم: قرائت سوره ی قدر در زماني ديگر و با بياني ديگر: از جمله حقوقي که بر عهده مؤمنين است به ياد داشتن و هديه فرستادن براي اموات و در گذشته به ويژه والدين، بستگان و دوستاني که از دنيا به سراي باقي رفته اند، مي باشد در حديثي ارزشمند از امام رضا(ع) آمده است: هر کس قبر مؤمني را زيارت کند و در کنار قبرش، سوره ی «قدر» را هفت مرتبه قرائت کند، خداوند هم او و هم صاحب قبر را مي آمرزد.

ايشان در کلامي ديگر مي فرمايند: هر کس بر سر قبر برادر ديني اش حاضر شود و دستش را روي قبر او بگذارد و هفت مرتبه سوره ی «قدر» را قرائت کند، از هول و هراس هاي بزرگ روز قيامت در امان خواهد بود. ابي مقدام از پدرش نقل مي کند که امام باقر(ع) نقل از قبرستان بقيع گذشتيم. به قبر مردي از اهل کوفه رسيديم. به ايشان عرض کردم فدايت شوم اين قبر يکي از شيعيان است. امام ايستاد و براي او دعا کرد. آنگاه هفت بار سوره ی قدر را قرائت نمود.

نکته ششم: قرائت سوره ی ياسين: پيامبر اکرم(ص) فرموده است: هر کس وارد قبرستان مسلمانان شود و سوره ی ياسين را بخواند، خداوند عذاب اموات را آن روز کم مي کند و براي خواننده به تعداد خفتگان در قبرستان حسنه مي نويسد و گناهان را از او محو مي کند.

نکته هفتم: قرائت سوره واقعه: از امام به حق ناطق حضرت جعفر صادق(ع) نقل شده است:

سوره ی واقعه داراي منافع و بهره هاي زيادي است که قابل شمارش نيست. از جمله فوايد اين سوره آن است که اگر براي مرده اي خوانده شود، خداوند او را مي آمرزد و اگر براي کسي که در حال احتضار و مرگ است بخواند، مرگ

وخروج روحش به اذن خدا آسان مي شود.

نکته هشتم: قرائت سوره ی ملک: يکي از ارزش ها و برتري ها سوره ی ملک، نجات دهندگي اين سوره است. ابن عباس مي گويد: مردي بر روي قبري نشست در حالي که نمي دانست آنجا قبر است. در آنجا سوره ی ملک را قرائت کرد. ناگاه صدايي بلند شنيد که مي گويد: اين سوره نجات دهنده است. اين مطلب را به عرض پيامبر خدا(ص) رساندند. ايشان فرمود: اين سوره نجات دهنده از عذاب قبر است. پس به واسطه قرائت اين سوره بر سر قبري ناشناس، صاحب قبر از عذاب الهي نجات يافت. نتيجه اين که قرائت سوره «ملک» براي اموات بسيار مفيد است.

حضرت باقر(ع) نيز درباره فضيلت هاي اين سوره فرمودند: سوره ی «ملک» سوره ی مانعه است و مانع از عذاب قبر مي شود و در تورات نيز سوره ملک نوشته شده است. هر کس در شب ها، سوره ی «ملک» را قرائت کند به تحقيق که «عملي» زياد و پاک و نيکو به جا آورده است و از گروه غافلان نوشته نخواهد شد. من پس از نماز عشاي خود به حالت نشسته آن را قرائت مي کنم و پدرم (امام سجاد) در شب و روز اين سوره را مي خواند. هر کس آن را قرائت کند هنگامي که نکير و منکر از جانب پاهايش وارد قبر مي شوند، پاهايش به اين دو فرشته مي گويند: شما را به بالاتر از من راهي نيست زيرا اين بنده خدا به روي ما مي ايستاد و سوره ی «ملک» را در شب و روز قرائت مي کرد و اگر از جانب شکم و سينه اش بيايند به آن ها گفته مي شود که شما را به اين بنده راهي نيست؛ زيرا او سينه اش را جايگاه سوره ی «ملک» قرار داده است و اگر نکير و منکر از جانب سرش بيايند، زبانش به آن دو مي گويد: شما را به پايين تر از من راهي نيست؛ زيرا اين بنده خدا به وسيله ی من سوره ی «ملک» را هر شب و روز قرائت مي کرد.

قرائت قرآن کریم و هديه کردن ثواب آن براي در گذشتگان، موجب رفع گرفتاري هاي آخرتي آن ها و مغفرت و بخشش براي ايشان خواهد بود. پيامبر اکرم(ص) در اين باره فرموده است: هر کس سوره ی «ملک» را قرائت کند و به برادران خود (که در گذشته اند) هديه کند، ثواب آن با سرعت برق به آن ها خواهد رسيد و در عذاب گناهان ايشان تخفيف داده مي شود و مايه انس ايشان در قبر مي شود.

از حضرت امام جعفر صادق نيز روايت شده است که هر کس سوره ی «ملک» را براي ميتي بخواند از عذابي که در آن است تخفيف داده مي شود و اگر قرائت کننده به اموات هديه کند ثواب آن با سرعت برق به آن ها مي رسد.

خلاصه و نتيجه گيري:

آن چه به عنوان خلاصه و نتيجه گيري قابل بيان است اين است که: بر اساس قاعده ی عمومي تمام آيات و سوره ها و بر اساس قاعده اختصاص آيه ی استرجاع، آيه ی آيت الکرسي ، سوره ی حمد، سوره ی اخلاص، سوره ی قدر، سوره ی ياسين، سوره ی واقعه و سوره ی ملک را مي توان در قبرستان و بر بالين مردگان قرائت کرد و ثواب آن به روح عمومي مردگان و يا متوفاي مورد نظر اهداء کرد.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:

۱ـ کتاب قرآن درماني روحي و جسمي، اثر محسن آشتياني و سيد محسن موسوي

۲ـ مفاتيح الجنان، شيخ عباس قمي