آیه سخره

سؤال

در مورد آیه سُخْرَةِ در سوره اعراف، توضیح دهید.

درگاه‌ها

آیه ۵۴ سوره اعراف یا آیات ۵۴، ۵۵ و ۵۶ سوره اعراف به‌ آیه سُخْرَه معروف است. برخی نیز با استناد به روایتی، آیه۱۶۴ سوره بقره را آیه سخره دانسته‌اند.

احاطه داشتن خدا بر همه چیز و در تسخیر خدا بودن همه هستی در این آیات آمده است؛ به همین خاطر این به آیه سخره معروف شده است. این نام برای آیه، در روایتی از رسول‌خدا(ص) نقل شده است.

خداوند در این آیه خورشید، ماه و ستارگان را در تسخیر‌ أمر خود می‌داند و در جواب بت پرستان، به قدرت بی‌بدیل خود اشاره می‌کند. باید چنین خدای قدرتمندی پرستش شود. از چنین خدایی توقع شفاعت باید داشت. با کنار گذاشتن بت‌پرستی، فساد را در جامعه ریشه‌کن کرد و به رحمت چنین خدایی امید داشت.

آیه سخره

﴿ إِنَّ رَبَّكُمُ اللَّهُ الَّذي خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ في‏ سِتَّه أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوى‏ عَلَى الْعَرْشِ يُغْشِي اللَّيْلَ النَّهارَ يَطْلُبُهُ حَثيثاً وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ وَ النُّجُومَ مُسَخَّراتٍ بِأَمْرِهِ أَلا لَهُ الْخَلْقُ وَ الْأَمْرُ تَبارَكَ اللَّهُ رَبُّ الْعالَمينَ۝۵۴ ادْعُوا رَبَّكُمْ تَضَرُّعاً وَ خُفْيَه إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْمُعْتَدينَ۝۵۵ وَ لا تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ بَعْدَ إِصْلاحِها وَ ادْعُوهُ خَوْفاً وَ طَمَعاً إِنَّ رَحْمَتَ اللَّهِ قَريبٌ مِنَ الْمُحْسِنينَ۝۵۶

پروردگار شما، خداوندی است که آسمان‌ها و زمین را در شش روز آفرید؛ سپس به تدبیر جهان هستی پرداخت؛ با شب، روز را می‌پوشاند؛ و شب به دنبال روز، به سرعت در حرکت است؛ و خورشید و ماه و ستارگان را آفرید، که مسخّر فرمان او هستند. آگاه باشید که آفرینش و تدبیر (جهان)، از آن اوست! پر برکت است خداوندی که پروردگار جهانیان است! پروردگار خود را از روی تضرّع و در پنهانی، بخوانید! او متجاوزان را دوست نمی‌دارد! و در زمین پس از اصلاح آن فساد نکنید، و او را با بیم و امید بخوانید! زیرا رحمت خدا به نیکوکاران نزدیک است!

اعراف:۵۶-۵۴

﴾

نامگذاری آیه

علامه مجلسی در علت نامگذاری این آیخه به آیه سخره می‌نویسد: این آیه را سخره می‌نامند زیرا دلالت دارد که خدا بر همه چیز احاطه دارد و همه چیز در تسخیر اوست.

این نام برای آیه در روایتی از رسول‌خدا(ص) نقل شده است که مستحب است هنگام سوار شدن بر مرکب خوانده شود.

بت‌پرستان تصور می‌کردند بت‌ها شفاعت‌شان خواهند کرد و آیات الهی و پیامبران الهی را تکذیب می‌کردند. خداوند برای شخصیت دادن به انسان، نعمت‌ها را به او یادآوری می‌کند و یکی از آن نعمت‌ها این است که خورشید، ماه و ستارگان به امر الهی تسخیر شده‌اند. باید چنین خدایی پرستش شود و در روی زمین فساد نباشد.

تعیین آیه

آیه سخره را برخی فقط آیه ۵۴ سوره اعراف دانسته‌اند و برخی گفته‌اند از اول آیه ۵۴ تا آخر آیه ۵۶ سوره اعراف است. علت اختلاف نظر، روایاتی است که گاهی یک آیه و گاهی سه آیه را آیه سخره دانسته است. برخی نیز با استناد به روایتی، آیه ۱۶۴ سوره بقره را آیه سخره دانسته‌اند.

آیه ۵۴ سوره اعراف

امام صادق(ع) وقتی به آسمان نگاه می‌کرد، اول آیه۱۹۰ سوره آل عمران را می‌خواند. سپس آیه سخره را می‌خواند که در متن روایت فقط آیه ۵۴ سوره اعراف را آورده است: ﴿إِنَّ رَبَّكُمُ اللَّهُ الَّذي خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ في‏ سِتَّه أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوى‏ عَلَى الْعَرْشِ يُغْشِي اللَّيْلَ النَّهارَ يَطْلُبُهُ حَثيثاً وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ وَ النُّجُومَ مُسَخَّراتٍ بِأَمْرِهِ أَلا لَهُ الْخَلْقُ وَ الْأَمْرُ تَبارَكَ اللَّهُ رَبُّ الْعالَمينَ﴾

ابن فهد حلی نیز فقط آیه 54 سوره اعراف را آیه سخره دانسته است.

آیه ۵۴ تا آخر ۵۶ سوره اعراف

شیخ مفید در ذکر نمازهای مستحبی می‌نویسد بعد از نماز ذکرهایی بگو و یکی از آنها آیه سخره است و آن ﴿إِنَّ رَبَّكُمُ اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ فِي سِتَّه أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوى‏ عَلَى الْعَرْشِ﴾ تا ﴿إِنَّ رَحْمَتَ اللَّهِ قَرِيبٌ مِنَ الْمُحْسِنِينَ﴾(اعراف:۵۶) می‌باشد. وی در اعمال مستحبی وقوف در منی و عرفات در ایام حج نیز یکی از اعمال را خواندن آیه سخره دانسته است و آن را آیات ۵۴ تا آخر ۵۶ سوره اعراف می‌داند.

شیخ طوسی در روایتی آورده است که مستحب است در رکعت ششم نافله نماز، بعد از حمد سوره توحید و آیه سخره خوانده شود و آیه سخره آیات سوره ۵۴ تا آخر ۵۶ سوره اعراف اعراف است. وی خواندن این سه ایه را به عنوان آیه سخره بعد از نماز صبح نیز مستحب دانسته است. .

کتاب‌های دیگر نیز با استناد به روایت یا بدون استناد به روایتی، گفته‌اند آیه سخره، سه آیه 54، 55 و 56 سوره اعراف است.

آیه ۱۶۴ سوره بقره

شیخ طوسی بعد از نماز مغرب نماز مستحبی را آورده است که در رکعت اول بعد از فاتحه، ده آیه اول سوره بقره و آیه سخره و سوره توحید خوانده می‌شود که آیه سخره ۱۵ مرتبه تکرار می‌شود و آیه سخره را از ﴿وَ إِلهُكُمْ‏ إِلهٌ واحِدٌ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحِيمُ إِنَّ فِي خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلافِ اللَّيْلِ وَ النَّهارِ﴾تا ﴿لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ‏﴾ نوشته است که آیه ۱۶۴ سوره بقره می‌باشد.