پس از پنجاه سال (کتاب)

سؤال

ایده اصلی کتاب پس از پنجاه سال دکتر سید جعفر شهیدی درباره قیام امام حسین(ع) چیست؟

پس از پنجاه سال
اطلاعات کتاب
نام‌های دیگر	پس از پنجاه سال؛ پژوهشی تازه پیرامون قیام حسین(ع)
نویسنده	سید جعفر شهیدی

درگاه‌ها

موضوع و ایده اصلی

کتاب پس از پنجاه سال نوشته سید جعفر شهیدی کتابی در زمینه تحلیل قیام امام حسین(ع) است. نویسنده کتاب تحلیل های خود از علل سیاسی و اجتماعی رخداد عاشورا را در عنوان این کتاب جدید خوانده است. ایده اصلی این کتاب این است که چگونه پس از گذشت پنجاه سال از رحلت رسول خدا(ص) جامعه اسلامی به جایی می‌رسد که از پس کشته‌شدن نوه رسول خدا(ص) به‌دست خلیفه‌ای، که شرایط حداقلی خلافت را ندارد، از خود عکس‌العمل قابل اعتنایی نشان نمی‌دهد.

تحلیل شهیدی از علت این بی‌اعتنایی دورشدن جامعه اسلامی از حقایق دعوت رسول خدا(ص) به‌واسطه حکومت‌هایی از جنس حکومت خلفای سه‌گانه و حکومت معاویه است. از نظر او، لایه‌های سخت قبیله‌گرایی در میان عرب‌های پیش از اسلام، که با تلاش‌های رسول خدا(ص) تا حدی بی‌اثر شده بود، تحت تأثیر حکومت‌های گفته‌شده دوباره خودنمایی کرد. این گرایش‌های قبیله‌گرایانه درگیری‌های پیش از اسلام، که برای تعصبات جاهلانه بود، را دوباره زنده کرد و حاصل آن رخداد عاشورا بود.

نویسنده

سید جعفر شهیدی، مورخ، ادیب، مترجم و استاد زبان و ادب فارسی در دانشگاه تهران بود. او دارای نشان درجه یک علمی (۱۳۷۴ش) و سه بار، در سال‌های ۱۳۶۱ش برای تصحیح کتاب دره نادره، در سال ۱۳۶۲ش به‌خاطر تألیف کتاب زندگانی حضرت زهراء(س) و در سال ۱۳۶۹ش برای ترجمه نهج البلاغه برنده کتاب سال جمهوری اسلامی شد.

سید جعفر شهیدی در سال ۱۲۹۷ش در بروجرد به‌دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی و دبیرستان را در بروجرد و تهران گذراند و در سال ۱۳۲۰ش برای گذراندن تحصیلات دینی به نجف رفت. در نجف، به درجه اجتهاد رسید، ولی در سال ۱۳۲۷ش به‌دلیل بیماری چشم مجبور به بازگشت به ایران شد. پس از بازگشت به ایران، به معلمی در دبیرستان‌ها پرداخت و ضمن آن تحصیلات دانشگاهی را پی گرفت و در سال ۱۳۳۵ش لیسانش زبان و ادب فارسی و در سال ۱۳۴۰ش به درجه دکتری در این رشته رسید. پس از اخذ مدرک دکتری در دانشگاه تهران به تدریس پرداخت. شهیدی از همکاران دهخدا در نگارش لغت‌نامه بود و پس از مرگ محمد معین در سال ۱۳۵۰ش به ریاست مؤسسه لغت‌نامه دهخدا رسید.

از شهیدی آثار مختلفی در زمینه های تألیف، تصحیح، ترجمه بر جای مانده است. زندگانی علی بن الحسین(ع)، زندگانی حضرت زهرا(س)، پس از پنجاه سال، آشنایی با زندگانی امام صادق(ع)، تاریخ تحلیلی اسلام و ترجمه نهج‌البلاغه از جمله آثار شهیدی هستند. شهیدی در سال ۱۳۸۶ش درگذشت و در امامزاده عبدالله شهرری به خاک سپرده شد.

محتوا

کتاب پس از پنجاه سال از یک مقدمه و ۲۹ بخش تشکیل شده است؛ در بخش اول کتاب، شهیدی به بیان علل قیام امام حسین(ع) نزد پژوهشگران دیگر می‌پردازد و تحلیل آنان از این قیام را نابسنده می‌شمارد. در بخش دوم، نویسنده علت سکوت مسلمانان در قبال شهادت امام حسین(ع) را بررسی می‌کند و برای تحلیل علت این سکوت در بخش‌های بعدی بازگشت جامعه اسلامی به تعصبات قومی و قبیله‌ای قبل از اسلام را تحلیل می‌کند.

در بخش سیزدهم کتاب پس از پنجاه سال، نویسنده به جمع‌بندی وضعیت جامعه اسلامی پس از پنجاه سال از رحلت رسول خدا(ص) و در آستانه واقعه عاشورا در سال ۶۱ق می‌پردازد؛ از نظر شهیدی، در این دوره پنجاه‌ساله ارتباط جامعه اسلامی با روش سلوک فردی و اجتماعی و سیاسی رسول خدا(ص) به‌واسطه حکومت اشرافی معاویه منقطع شده بود و آنان روش اسلام در این زمینه‌ها را بیشتر در روش حکمرانی معاویه خلاصه می‌دیدند. شهیدی در زمینه این تحلیل، حوادث جامعه اسلامی از مرگ معاویه در سال ۶۰ق تا رخداد عاشورا را تحلیل می‌کند و کار خود را با ورود اسراء به شام و مرگ یزید به‌پایان می‌رساند.