ملحقات مفاتیح الجنان
 | این مقاله هماکنون به دست Shamloo در حال ویرایش است. |
آیا به کتاب مفاتیح الجنان، نوشته شیخ عباس قمی مطالبی اضافه شده است؟ این مطالب را چه کسانی افزوده‌اند؟
ملحقات مفاتیح الجنان مطالبی است که به کتاب مفاتیح الجنان نوشته شیخ عباس قمی افزوده شده، که برخی از آنها نوشته خود نویسنده و برخی از سوی ناشران افزوده شده است. نخستین ملحقات این کتاب شامل هشت مطلب است که توسط نویسنده به کتاب اضافه شده است. ملحقات دوم، رساله‌ای با عنوان باقیات صالحات است که به‌وسیله نویسنده به حاشیه مفاتیح الجنان افزوده شده است.
ملحقات دیگری، مانند افزودن ابتدای دعاهایی که نویسنده به دلیل طولانی‌بودن نیاورده، یا زیارت‌نامه برخی امامزادگان توسط افراد دیگر، از جمله از ناشران کتاب، به آن اضافه شده است. یکی از این محلقات حدیث کساء است، که گرچه اصل آن معتبر است؛، ولی نقلی که در این ملحقات آمده معتبر نیست.
ملحقات نویسنده
اولین ملحقات کتاب مفاتیح الجنان توسط شیخ عباس قمی، نویسنده کتاب، بر آن افزوده شده است. او در چاپ دوم این کتاب، هشت عنوان به پایان مفاتیح افزود و نام آن را محلقات گذاشت.[۱] این هشت موضوع عبارت‌اند از:
- دعای وداع با ماه رمضان؛
- خطبه روز عید فطر؛
- زیارت جامعه ائمة المؤمنین(ع)؛
- دعای که بعد از زیارت هر امامی خوانده می‌شود؛
- زیارت وداع هر یک از ائمه(ع)؛
- رقعه‌ای برای حاجت می‌نویسند و در آب جاری یا چاهی می‌اندازند؛
- دعایی که در زمان غیبت باید خواند؛
- آداب زیارت به نیابت.[۲]
شیخ عباس قمی دلیل این الحاق را نیازمندی مؤمنان به مطالب این ملحقات هشت‌گانه دانسته است[۳] شیخ عباس قمی از اضافه‌کردن مطالب جدید در جایگاه متناسب خودشان در چاپ دوم مفاتیح پرهیز کرد؛ زیرا ترسید این کار او موجب شود تا دیگران، به تعبیر او بعضی از فضولان، در مطالب مفاتیح الجنان دست ببرند و آن را زیاد و کم کنند.[۴]
باقیات صالحات
یکی از ملحقات مفاتیح الجنان رساله‌ای است از مؤلف، با عنوان باقیات الصالحات، که در حاشیه مفاتیح الجنان به چاپ رسیده است.[۵] شیخ عباس قمی از نگارش این رساله در مشهد در روز جمعه ۱۹ محرم ۱۳۴۵ق فراغت یافته است.[۶] این رساله در چاپ‌های جدید این کتاب به پایان ملحقات کتاب منتقل شده است.[۷]
رساله باقیات الصالحات در شش باب و یک خاتمه سامان یافته است و هر باب دارای مطالب متنوع از آداب و ادعیه است:
- باب اول: بیان برخی آداب دینی مربوط به زندگی روزمره، در کنار آداب نمازهای یومیه، دعاهای مخصوص ساعات مختلف شبانه‌روز و کیفیت نماز شب از جمله مطالب این مدخل است.[۸]
- باب دوم: بیان برخی نمازهای مستحبی، مانند نماز لیلة الدفن، نماز حاجت، نماز استغاثه و نمازهای ایام هفته، در کنار بیان انواع استخاره و کیفیت انجام آنها.[۹]
- باب سوم: بیان دعاها، تعویذهای و حرزهای مربوط به دردها، بیماری‌ها و چشم‌زخم، مانند تعویذ درددندان و تب و تعویذهای دفع مار و عقرب.[۱۰]
- باب چهارم: بیان دعاهایی از کتاب کافی در کنار نقل ادعیه صبح و شام، دعاهای وقت بیدارشدن و خوابیدن و دعاهای مربوط به رفع حاجات.[۱۱]
- باب پنجم: شیخ عباس قمی در این باب به نقل بعضی از حرزها، مانند حرز حضرت فاطمه(س) و حرز امام جواد(ع)، و برخی دعاها و مناجات‌ها، مانند دعای رفع شدت و مناجات سفر، پرداخته است.[۱۲]
- باب ششم: بیان خواص برخی سوره‌ها و آیه‌های قرآن و ذکر بعضی دعاهای مربوط به فعالیت‌های روزمره، مانند دعا برای خواب‌دیدن معصومان(ص) و اموات، دعا برای وقت خواب، دعای مخصوص مطالعه، آداب و دعای عقیقه، ختنه و استخاره با قرآن.[۱۳]
- خاتمه: در بیان آداب مربوط به اموات از وصیت، غسل، کفن، تشییع و تدفین میت تا دعای برای میت و تلقین او.[۱۴]
ملحقات دیگران
ملحقات دیگری توسط برخی از افراد، از جمله ناشران، به کتاب مفاتیح الجنان افزوده شده است.[۱۵] شیخ عباس قمی از دست‌بردن دیگران در کتابش نگران بود و به همین جهت دست‌برندگان در آن و تحریف‌کنندگان آن را نفرین کرد.[۱۶] اضافات دیگران به کتاب مفاتیح الجنان سه مورد هستند:
- ملحقات دوم مفاتیح الجنان: اضافه‌کننده این قسمت دلیل کار خود را تکمیل برخی دعاها، که شیخ عباس قمی به جهت طولانی‌بودن به‌صورت مختصر آورده، ذکر کرده است. او غرض خود از این کار را بی‌نیاز‌کردن مؤمنان به کتاب‌های دیگر عنوان کرده است. همچنین، رد این ملحقات دعایی برای زیارت امامزاده‌ها نقل شده است.[۱۷]
حدیث کساء
حدیث کساء جزء افزوده‌هایی است که دیگران و نه خود نویسنده بر کتاب افزوده‌اند.
اصل حدیث کساء میان شیعه و اهل سنت معروف و معتبر است، که بر اساس آن پیامبر(ص) در خانه حضرت فاطمه(س) یا در خانه خودش، زیر پارچه‌ای شبیه عبا قرار گرفت و امام علی(ع)، حضرت فاطمه(س)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) را زیر آن جای داد و از آنان به بزرگی یاد کرد و آن جمع را مصداق آیه تطهیر دانست.
با این همه، حدیث کسائی که در ملحقات مفاتیح الجنان توسط دیگران اضافه شده، معتبر نیست. این حدیث نخستین بار در کتاب المنتخب فی جمع المراثی و الخطب نوشته فخرالدین طُریحی (درگذشت ۱۰۸۵ق) از عالمان شیعه قرن یازدهم قمری آمده است. شیخ عباس قمی نویسنده کتاب مفاتیح الجنان، در کتاب منتهی الامال پس از اینکه گردآمدن پنج تن آل عبا را در زیر کساء از حدیث‌های معتبر دانسته، حدیثی که به حدیث کساء معروف شده و میان مردم شیوع دارد را معتبر ندانسته است.
منابع
- ↑ شیخ عباس قمی، عباس بن محمدرضا، کلیات مفاتیح الجنان، قم، انتشارات اسوه، ۱۳۸۶ش، ص۹۴۰.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۹۴۰-۹۷۷.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۹۴۰.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۹۴۰.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۹۹۶.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۱۲۲۹.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۹۹۶-۱۲۲۹.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۹۹۶-۱۰۶۷.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۱۰۶۸-۱۰۹۱.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۱۰۹۲-۱۱۱۷.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۱۱۱۸-۱۱۶۶.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۱۱۷۲-۱۹۵.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۱۱۹۶-۱۲۱۳.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۱۲۱۴-۱۲۲۹.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۹۴۰-۹۷۷.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۹۴۰.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۹۷۸.