ملحقات مفاتیح الجنان
آیا به کتاب مفاتیح الجنان، نوشته شیخ عباس قمی مطالبی اضافه شده است؟ این مطالب را چه کسانی افزوده‌اند؟
ملحقات مفاتیح الجنان مطالبی است که برخی از آنها نوشته شیخ عباس قمی و برخی از سوی دیگران، از جمله ناشران، به کتاب مفاتیح الجنان افزوده شده است. نخستین ملحقات این کتاب شامل هشت مطلب است که توسط نویسنده به کتاب اضافه شده است. ملحقات دوم، رساله‌ای با عنوان باقیات صالحات که به‌وسیله نویسنده به حاشیه مفاتیح الجنان افزوده شده است.
سه قسمت دیگر با عنوان ملحقات به کتاب مفاتیح الجنان از سوی دیگران اضافه شده است. یکی با عنوان ملحقات دوم مفاتیح الجنان و دو قسمت با عنوان ملحقات اول و دوم رساله باقیات الصالحات. این ملحقات، برخلاف نظر شیخ عباس قمی بوده، و او کسانی را که در این کتاب دست ببرند را نفرین کرده است.
ملحقات نویسنده
اولین ملحقات کتاب مفاتیح الجنان توسط شیخ عباس قمی، نویسنده کتاب، بر آن افزوده شده است. او در چاپ دوم این کتاب، هشت عنوان به پایان مفاتیح افزود و نام آن را محلقات گذاشت.[۱] این هشت موضوع عبارت‌اند از:
- دعای وداع با ماه رمضان؛
- خطبه روز عید فطر؛
- زیارت جامعه ائمة المؤمنین(ع)؛
- دعای که بعد از زیارت هر امامی خوانده می‌شود؛
- زیارت وداع هر یک از ائمه(ع)؛
- رقعه‌ای برای حاجت می‌نویسند و در آب جاری یا چاهی می‌اندازند؛
- دعایی که در زمان غیبت باید خواند؛
- آداب زیارت به نیابت.[۲]
شیخ عباس قمی دلیل این الحاق را نیازمندی مؤمنان به مطالب این ملحقات هشت‌گانه دانسته است[۳] شیخ عباس قمی از اضافه‌کردن مطالب جدید در جایگاه متناسب خودشان در چاپ دوم مفاتیح پرهیز کرد؛ زیرا ترسید این کار او موجب شود تا دیگران، که شیخ عباس قمی از آنها با تعبیر فضولان یاد می‌کند، در مطالب مفاتیح الجنان دست ببرند و آن را زیاد و کم کنند.[۴]
باقیات صالحات
یکی از ملحقات مفاتیح الجنان رساله‌ای است از مؤلف، با عنوان باقیات الصالحات، که در حاشیه مفاتیح الجنان به چاپ رسیده است.[۵] شیخ عباس قمی از نگارش این رساله در مشهد در روز جمعه ۱۹ محرم ۱۳۴۵ق (مرداد ۱۳۰۵ش) فراغت یافته است.[۶] این رساله در چاپ‌های جدید این کتاب به پایان ملحقات کتاب منتقل شده است.[۷]
رساله باقیات الصالحات در شش باب و یک خاتمه سامان یافته است و هر باب دارای مطالب متنوع در آداب و ادعیه است:
- باب اول: بیان برخی آداب دینی مربوط به زندگی روزمره، در کنار آداب نمازهای یومیه، دعاهای مخصوص ساعات مختلف شبانه‌روز و کیفیت نماز شب از جمله مطالب این باب است.[۸]
- باب دوم: بیان برخی نمازهای مستحبی، مانند نماز لیلة الدفن، نماز حاجت، نماز استغاثه و نمازهای ایام هفته، در کنار بیان انواع استخاره و کیفیت انجام آنها.[۹]
- باب سوم: بیان دعاها، تعویذهای و حرزهای مربوط به دردها، بیماری‌ها و چشم‌زخم، مانند تعویذ درد دندان و تب و تعویذهای دفع مار و عقرب.[۱۰]
- باب چهارم: بیان دعاهایی از کتاب کافی در کنار نقل ادعیه صبح و شام، دعاهای وقت بیدارشدن و خوابیدن و دعاهای مربوط به رفع حاجات.[۱۱]
- باب پنجم: شیخ عباس قمی در این باب به نقل بعضی از حرزها، مانند حرز حضرت فاطمه(س) و حرز امام جواد(ع)، و برخی دعاها و مناجات‌ها، مانند دعای رفع شدت و مناجات سفر، پرداخته است.[۱۲]
- باب ششم: بیان خواص برخی سوره‌ها و آیه‌های قرآن و ذکر بعضی دعاهای مربوط به فعالیت‌های روزمره، مانند دعا برای خواب‌دیدن معصومان(ص) و اموات، دعا برای وقت خواب، دعای مخصوص مطالعه، آداب و دعای عقیقه، ختنه و استخاره با قرآن.[۱۳]
- خاتمه: در بیان آداب مربوط به اموات از وصیت، غسل، کَفْن، تشییع و تدفین میت تا دعای برای میت و تلقین او.[۱۴]
ملحقات دیگران
ملحقات دیگری توسط برخی از افراد، از جمله ناشران، به کتاب مفاتیح الجنان افزوده شده است.[۱۵] شیخ عباس قمی از دست‌بردن دیگران در کتابش نگران بود و به همین جهت دست‌برندگان در آن و تحریف‌کنندگان آن را نفرین کرد.[۱۶] اضافات دیگران به کتاب مفاتیح الجنان سه مورد هستند:
- ملحقات دوم مفاتیح الجنان: اضافه‌کنندگان این قسمت هدف خود را تکمیل مفاتیح و بی‌نیازکردن مراجعان به کتاب‌های دیگر عنوان کرده‌اند.[۱۷] دعای پس از نماز امام حسین(ع)[۱۸] و امام جواد(ع)[۱۹] از جمله این ملحقات هستند.
- حدیث کساء: حدیث کسائی که در مفاتیح الجنان شیخ عباس قمی چاپ شده، از شیخ عباس قمی نیست و بعد از وی به این کتاب اضافه شده است.[۲۰]
- ملحقات اول باقیات الصالحات: این قسمت شامل مطالبی متفرقه چون دعای دردکمر، دعای درد ناف، دعای عبدالله بن جندب و نماز و دعای شب زفاف است.[۲۱]
- ملحقات دوم باقیات الصالحات: این قسمت در انتهای مفاتیح الجنان اضافه شده و حاوی دعای امام سجاد(ع) در ذکر توبه و طلب آن است.[۲۲]
- سوره‌هایی از قرآن: تعدادی از سوره‌های قرآن در ابتدا و برخی در انتهای مفاتیح الجنان ذکر شده‌اند. این سوره‌ها توسط شیخ عباس قمی به مفاتیح الجنان اضافه نشده‌اند بلکه توسط ناشرین این کتاب آورده شده است.
منابع
- ↑ شیخ عباس قمی، عباس بن محمدرضا، کلیات مفاتیح الجنان، قم، انتشارات اسوه، ۱۳۸۶ش، ص۹۴۰.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۹۴۰–۹۷۷.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۹۴۰.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۹۴۰.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۹۹۶.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۱۲۲۹.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۹۹۶–۱۲۲۹.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۹۹۶–۱۰۶۷.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۱۰۶۸–۱۰۹۱.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۱۰۹۲–۱۱۱۷.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۱۱۱۸–۱۱۶۶.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۱۱۷۲–۱۹۵.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۱۱۹۶–۱۲۱۳.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۱۲۱۴–۱۲۲۹.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۹۴۰–۹۷۷.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۹۴۰.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۹۷۸.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۹۷۸.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۹۸۱.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۱۲۶۶.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۱۲۳۰–۱۲۳۹.
- ↑ شیخ عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۱۲۴۰–۱۲۴۵.