برخورد خلیفه دوم با یهودیان
عمر چه ارتباطی با یهودیان داشت؟
بنابر گزارش‌های تاریخی رفتار عمر بن خطاب با یهودیان، قبل و بعد از دستیابی حکومت، چندان خوب نبود. واقدی گزارشی را ذکر کرده است که عمر در زمان پیامبر اکرم(ص) پس از شنیدن سخنان ناپسند یهودیان و منافقین در اهانت به پیامبر(ص)، از پیامبر(ص) خواست به او اجازه دهد تا هر یهودی یا منافقی را که به پیامبر نسبت ناروا دهد، به قتل برساند. پیامبر اکرم(ص) به او اجازه نداد و فرمود آنها در ذمه ما هستند.[۱]
از منابع تاریخی چنین بر می‌آید که عمر در زمان حکومتش نیز ارتباط چندان خوبی با یهودیان نداشت و آنها را از سراسر حجاز به شام تبعید کرد[۲] و در مواردی آنها و مسیحیان (اهل ذمه) را مجبور کرد لباس مخصوص بپوشند تا از مسلمانان متمایز شوند.[۳]
بلاذری آورده است: بعد از کسب غنیمت فدک از یهودیان توسط مسلمانان، نیمی از آن خالصه رسول خدا(ص) گردید؛ اما اهالی یهود فدک هم‌چنان در آن باقی بودند. خلیفه دوم پس از دستیابی به حکومت عده‌ای چون مالک بن تیهان، سهل بن خثیمه و زید بن ثابت را برای قیمت‌گذاری به فدک فرستاد. آنها نیمی از خاک آن‌جا را قیمت‌گذاری کردند. عمر بهای آن را به یهودیان پرداخت کرد و آنها را به شام کوچاند.[۴]
مشابه همین روایت را ابن‌سعد در الطبقات الکبری ذکر کرده است. ابن‌سعد می‌نویسد: چون خداوند غنایم خیبر را در اختیار رسول خدا(ص) گذاشت، برخی از این زمین‌ها میان مسلمانان تقسیم شد. شمار کارگران مسلمان برای کشت کردن در آن زمین‌ها کفایت نمی‌کرد. پیامبر(ص) آن کشت‌زار‌ها را در اختیار یهودیان گذاشت تا کار کنند و نیمی از محصول آن برای آنها باشد؛ اما در زمان عمر بن خطاب زمین‌ها از آنان گرفته شد و به مسلمانان واگذار گردید و پس از مدتی یهودیان را به شام تبعید کرد.[۵]
برخی دیگر از منابع علت اخراج یهودیان توسط عمر را روایتی از پیامبر اکرم(ص) ذکر کرده‌اند که پیامبر در آن روایت فرمود: در جزیره العرب نباید دو دین وجود داشته باشد.[۶] در گزارش دیگر آمده ضرب و شتم عبدالله بن عمر توسط یهودیان در منطقه خیبر، سبب شد عمر تصمیم به اخراج آنها بگیرد.[۷]
در منابع برخورد مناسب عمر با یهودیان نیز ثبت شده است؛ چنانکه در سال ۶۳۷ میلادی و در زمان خلافت عمر، شهر اورشلیم بدون جنگ به تصرف اعراب درآمد. در تسلیم‌نامه شرط شد که یهودیان اجازه سکونت در آن شهر را داشته باشند.[۸]
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
۱ سیره رسول خدا ؛ رسول جعفریان .
منابع
- ↑ واقدی، محمد بن عمر، المغازی، ترجمه مهدوی دامغانی، محمود، تهران، نشر دانشگاهی، ۱۳۶۹، ص۲۲۹.
- ↑ محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ترجمه مهدوی دامغانی، محمود، تهران، فرهنگ و اندیشه، ۱۳۷۴، ج۲، ص۲۴۴.
- ↑ ابن اثیر، عز الدین، الکامل، ترجمه حالت، ابوالقاسم، خلیلی، عباس، تهران، موسسه مطبوعاتی علمی، ۱۳۷۱، ج۲۳، ص۱۶۲.
- ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، فتوح البلدان، ترجمه توکل، محمد، تهران، نقره، ۱۳۳۷، چاپ اول، ص۴۴.
- ↑ محمد بن سعد، پیشین، ج۲، ص۱۱۲.
- ↑ محمد بن عمر واقدی، پیشین، ص۵۴۷.
- ↑ ابن هشام، سیرت رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم ترجمه رسولی محلاتی، سید هاشم، تهران، کتابچی، ۱۳۷۵، چاپ ۵، ج۲، ص۲۴۲.
- ↑ عزالدین ابن اثیر، پیشین، ج۲۴، ص۱۰۷.