وجوه وثاقت حدیث

سؤال

وجوه وثاقت حدیث در نزد شیعه، چیست؟

آمدن نام همه راویان تا معصوم(ع)؛ ثقه بودن تمام راویان؛ معارض نبودن محتوای حدیث با قرآن، دیگر روایات، ضروریات عقل و اجماع علما، از جمله معیارهای قابل استناد بودن حدیث می‌باشد که از آن به وجوه وثاقت حدیث نیز یاد می‌شود.

ملاک وثاقت حدیث

از نظر سند

حدیث صحیح: حدیثی است که سلسله سند آن به معصوم(ع) متّصل باشد و ناقل آن در تمام طبقات، شیعة اثنی عشری، ضابط و عادل باشد.^[۱]

حدیث حسن: حدیثی است که سلسله سند آن متصل به معصوم(ع) باشد و راویان آن شیعه و مورد ستایش (نه در حد عدالت) باشند و مذمت هم نشده باشد.^[۲]

حدیث موثق: حدیثی است که سند آن متصل به معصوم(ع) باشد؛ اما همه یا بعضی از راویان آن غیر دوازده امامی باشد که در کتاب‌های رجال به ثقه بودن آنها تصریح شده است.^[۳]

حدیث ضعیف:حدیثی است که هیچ‌کدام از شرایط (صحیح، حسن و موثق) را ندارد.^[۴]

از نظر متن

عدم مخالفت با قرآن: اگر مضمون و محتوی حدیث، برخلاف نص یا ظاهر قرآن باشد، مورد قبول علماء شیعه قرار نمی‌گیرد. از رسول خدا(ص) روایت شده است: ای مردم! آنچه از من به شما رسیده در صورت موافقت با کتاب خدا، گفته من است، و آنچه را که مخالف با قرآن باشد، من نگفته‌ام.»^[۵]

عدم مخالفت باسنت قطعی: حدیث، نباید با سنّت قطعی رسول‌الله(ص) و ائمه(ع) و خبر متواتر، مخالف باشد. امام باقر(ع) فرمود: «حدیثی را که از ما به شما برسد اگر با قرآن و سنّت رسول‌الله موافق نباشد؛ تصدیق نکنید.»^[۶]

عدم مخالفت با عقل: هر حدیثی که با بدیهیات عقل مخالف باشد، صدور آن از معصوم مورد اشکال است. مانند احادیثی درباره قابل رؤیت بودن خدا، جبر و اختیار، نقض عصمت پیامبران الهی، و … که باید کنار گذاشته شود.

عدم مخالفت با ضرورت و اجماع: اجماع اتفاق نظر جمیع فقهاء را در یک امر شرعی گویند و ملاک حجیت آن، کشف آن از قول معصوم(ع) می‌باشد. طبق روایات اسلامی، زمانی که به سر حدیثی اختلاف پیدا شد؛ آن حدیثی مورد قبول قرار می‌گیرد که بر آن اتفاق نظر وجود داند و هیچ شکی در آن حدیث نیست.^[۷]

یادگیری و تدریس علم رجال در بین علماء، نشانة اهمیت زیاد به حدیث است؛ از امام صادق(ع) نقل شده است که فهمیدن یک حدیث، از نقل هزار حدیث بهتر است.^[۸] از همین‌رو قبل از هر چیز، حدیث را باید از جهت ادبیات عرب، علم لغت، عموم و خصوص، اطلاق و تقیید، مجمل و مبین، ظهور و دلالت الفاظ، حقیقت و مجاز و … مورد بحث قرار داد تا احادیث صحیح را از جعلی جدا شود.

جستار وابسته

منابع

↑ قربانی لاهیجی، زین العابدین، علم حدیث، قم، انصاریان، چاپ اول، ۱۳۷۰، ص۱۱۱.
↑ عاملی، زین الدین بن علی، الرعایة فی علم الدرایة، قم، مکتبة آیت الله مرعشی نجفی، چاپ اول، ۱۴۱۳ق، ص۸۱. کلباسی، ابو الهدی، سماء المقال فی علم الرجال، قم، مؤسسة ولی العصر(ع) للدراسات الإسلامیة، چاپ اول، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۴۲۹.
↑ عاملی، حسن بن زین الدین، معالم الدین و ملاذ المجتهدین، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، چاپ دوازدهم، ۴۱۷ق، ص۲۱۶. قربانی لاهیجی، زین العابدین، علم حدیث، قم، انصاریان، چاپ اول، ۱۳۷۰، ص۱۱۱.
↑ موسوی غریفی، محی الدین، قواعد الحدیث، بیروت، دار الأضواء، چاچ دوم، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م، ص۲۴. قربانی لاهیجی، زین العابدین، علم حدیث، قم، انصاریان، چاپ اول، ۱۳۷۰، ص۱۱۱.
↑ حرّ عاملی، محمد، وسائل‌الشیعه، تهران، مکتبة الاسلامیه، چاپ هفتم، ۱۳۷۲، ج۱۸، ص۱۵ و ۷۹: «أیها الناس ما جائکم عنّی یُوافِق کتابَ الله فأنا قلتُه و ما جائکم یُخالِف کتابَ الله فلم أقلْه»
↑ حرّ عاملی، محمد، وسائل‌الشیعه، تهران، مکتبة الاسلامیه، چاپ هفتم، ۱۳۷۲، ج۱۸، ص۸۹، ح۴۸: «لا تصدّق علینا إلاّ ما وافَقَ کتابَ الله و سنّةَ نبیِّه».
↑ حرّ عاملی، محمد، وسائل‌الشیعه، تهران، مکتبة الاسلامیه، چاپ هفتم، ۱۳۷۲، ج۱۸، ص۸۸، ح۴۳: «إذا اختلف أحادیثُنا علیکم، فخذوا بما اجتمعتْ علیه شیعتُنا فإنّه لا ریبَ فیه».
↑ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسة وفاء، چاپ دوم، ۱۴۰۳هـ، ج۲، ص۱۸۴: «حدیثٌ تَدْریهِ خیرٌ مِنْ ألْفٍ تَرْویه».

[1] قربانی لاهیجی، زین العابدین، علم حدیث، قم، انصاریان، چاپ اول، ۱۳۷۰، ص۱۱۱.

[2] عاملی، زین الدین بن علی، الرعایة فی علم الدرایة، قم، مکتبة آیت الله مرعشی نجفی، چاپ اول، ۱۴۱۳ق، ص۸۱. کلباسی، ابو الهدی، سماء المقال فی علم الرجال، قم، مؤسسة ولی العصر(ع) للدراسات الإسلامیة، چاپ اول، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۴۲۹.

[3] عاملی، حسن بن زین الدین، معالم الدین و ملاذ المجتهدین، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، چاپ دوازدهم، ۴۱۷ق، ص۲۱۶. قربانی لاهیجی، زین العابدین، علم حدیث، قم، انصاریان، چاپ اول، ۱۳۷۰، ص۱۱۱.

[4] موسوی غریفی، محی الدین، قواعد الحدیث، بیروت، دار الأضواء، چاچ دوم، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م، ص۲۴. قربانی لاهیجی، زین العابدین، علم حدیث، قم، انصاریان، چاپ اول، ۱۳۷۰، ص۱۱۱.

[5] حرّ عاملی، محمد، وسائل‌الشیعه، تهران، مکتبة الاسلامیه، چاپ هفتم، ۱۳۷۲، ج۱۸، ص۱۵ و ۷۹: «أیها الناس ما جائکم عنّی یُوافِق کتابَ الله فأنا قلتُه و ما جائکم یُخالِف کتابَ الله فلم أقلْه»

[6] حرّ عاملی، محمد، وسائل‌الشیعه، تهران، مکتبة الاسلامیه، چاپ هفتم، ۱۳۷۲، ج۱۸، ص۸۹، ح۴۸: «لا تصدّق علینا إلاّ ما وافَقَ کتابَ الله و سنّةَ نبیِّه».

[7] حرّ عاملی، محمد، وسائل‌الشیعه، تهران، مکتبة الاسلامیه، چاپ هفتم، ۱۳۷۲، ج۱۸، ص۸۸، ح۴۳: «إذا اختلف أحادیثُنا علیکم، فخذوا بما اجتمعتْ علیه شیعتُنا فإنّه لا ریبَ فیه».

[8] مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسة وفاء، چاپ دوم، ۱۴۰۳هـ، ج۲، ص۱۸۴: «حدیثٌ تَدْریهِ خیرٌ مِنْ ألْفٍ تَرْویه».

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]