وجوه وثاقت حدیث
وجوه وثاقت حدیث در نزد شیعه، چیست؟
آمدن نام همه راویان تا معصوم(ع)؛ ثقه بودن تمام راویان؛ معارض نبودن محتوای حدیث با قرآن، دیگر روایات، ضروریات عقل و اجماع علما، از جمله معیارهای قابل استناد بودن حدیث می‌باشد که از آن به وجوه وثاقت حدیث نیز یاد می‌شود.
ملاک وثاقت حدیث
از نظر سند
حدیث صحیح: حدیثی است که سلسله سند آن به معصوم(ع) متّصل باشد و ناقل آن در تمام طبقات، شیعة اثنی عشری، ضابط و عادل باشد.[۱]
حدیث حسن: حدیثی است که سلسله سند آن متصل به معصوم(ع) باشد و راویان آن شیعه و مورد ستایش (نه در حد عدالت) باشند و مذمت هم نشده باشد.[۲]
حدیث موثق: حدیثی است که سند آن متصل به معصوم(ع) باشد؛ اما همه یا بعضی از راویان آن غیر دوازده امامی باشد که در کتاب‌های رجال به ثقه بودن آنها تصریح شده است.[۳]
حدیث ضعیف:حدیثی است که هیچ‌کدام از شرایط (صحیح، حسن و موثق) را ندارد.[۴]
از نظر متن
عدم مخالفت با قرآن: اگر مضمون و محتوی حدیث، برخلاف نص یا ظاهر قرآن باشد، مورد قبول علماء شیعه قرار نمی‌گیرد. از رسول خدا(ص) روایت شده است: ای مردم! آنچه از من به شما رسیده در صورت موافقت با کتاب خدا، گفته من است، و آنچه را که مخالف با قرآن باشد، من نگفته‌ام.»[۵]
عدم مخافت باسنت قطعی: حدیث، نباید با سنّت قطعی رسول‌الله(ص) و ائمه(ع) و خبر متواتر، مخالف باشد. امام باقر(ع) فرمود: «حدیثی را که از ما به شما برسد اگر با قرآن و سنّت رسول‌الله موافق نباشد؛ تصدیق نکنید.»[۶]
عدم مخالفت با عقل: هر حدیثی که با بدیهیات عقل مخالف باشد، صدور آن از معصوم مورد اشکال است. مانند احادیثی درباره قابل رؤیت بودن خدا، جبر و اختیار، نقض عصمت پیامبران الهی، و … که باید کنار گذاشته شود.
عدم مخالفت با ضرورت و اجماع: اجماع اتفاق نظر جمیع فقهاء را در یک امر شرعی گویند و ملاک حجیت آن، کشف آن از قول معصوم(ع) می‌باشد. طبق روایات اسلامی، زمانی که به سر حدیثی اختلاف پیدا شد؛ آن حدیثی مورد قبول قرار می‌گیرد که بر آن اتفاق نظر وجود داند و هیچ شکی در آن حدیث نیست.[۷]
یادگیری و تدریس علم رجال در بین علماء، نشانة اهمیت زیاد به حدیث است؛ از امام صادق(ع) نقل شده است که فهمیدن یک حدیث، از نقل هزار حدیث بهتر است.[۸] از همین‌رو قبل از هر چیز، حدیث را باید از جهت ادبیات عرب، علم لغت، عموم و خصوص، اطلاق و تقیید، مجمل و مبین، ظهور و دلالت الفاظ، حقیقت و مجاز و … مورد بحث قرار داد تا احادیث صحیح را از جعلی جدا شود.
جستار وابسته
منابع
- ↑ قربانی لاهیجی، زین العابدین، علم حدیث، قم، انصاریان، چاپ اول، 1370، ص111.
- ↑ عاملی، زین الدین بن علی، الرعایة فی علم الدرایة، قم، مکتبة آیت الله مرعشی نجفی، چاپ اول، 1413ق، ص81. کلباسی، ابو الهدی، سماء المقال فی علم الرجال، قم، مؤسسة ولی العصر(ع) للدراسات الإسلامیة، چاپ اول، 1419ق، ج2، ص429.
- ↑ عاملی، حسن بن زین الدین، معالم الدین و ملاذ المجتهدین، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، چاپ دوازدهم، 417ق، ص216. قربانی لاهیجی، زین العابدین، علم حدیث، قم، انصاریان، چاپ اول، 1370، ص111.
- ↑ موسوی غریفی، محی الدین، قواعد الحدیث، بیروت، دار الأضواء، چاچ دوم، 1406ق/1986م، ص24. قربانی لاهیجی، زین العابدین، علم حدیث، قم، انصاریان، چاپ اول، 1370، ص111.
- ↑ حرّ عاملی، محمد، وسائل‌الشیعه، تهران، مکتبة الاسلامیه، چاپ هفتم، 1372، ج18، ص15 و 79: «أیها الناس ما جائکم عنّی یُوافِق کتابَ الله فأنا قلتُه و ما جائکم یُخالِف کتابَ الله فلم أقلْه»
- ↑ حرّ عاملی، محمد، وسائل‌الشیعه، تهران، مکتبة الاسلامیه، چاپ هفتم، 1372، ج18، ص89، ح48: «لا تصدّق علینا إلاّ ما وافَقَ کتابَ الله و سنّةَ نبیِّه».
- ↑ حرّ عاملی، محمد، وسائل‌الشیعه، تهران، مکتبة الاسلامیه، چاپ هفتم، 1372، ج18، ص88، ح43: «إذا اختلف أحادیثُنا علیکم، فخذوا بما اجتمعتْ علیه شیعتُنا فإنّه لا ریبَ فیه».
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسة وفاء، چاپ دوم، 1403هـ، ج2، ص184: «حدیثٌ تَدْریهِ خیرٌ مِنْ ألْفٍ تَرْویه».