روایت «من و علی پدران این امت هستیم»
در روایتی از پیامبر(ص) آمده: من و علی پدران این امت هستیم، منظور از حدیث چیست؟ آیا سند حدیث معتبر است؟
سند روایت
حدیث من و علی دران این امت هستیم در مصادر روایی شیعه و سنی آمده است. در بحار الانوار دو باب برای همین عنوان باز شده است،[۱] و به جز روایات وارده از اهل سنّت،[۲] بیش از ۲۰ حدیث از انواع روایت مرسل و مسند در آن گرد آمده و مطابق این سند از تواتر معنایی برخودرار است؛ مراد از تواتر آن است که تعداد راویان در هر طبقه به اندازه‌ای برسد که از تبانی آنها بر کذب ایمن باشد و مراد از تواتر معنایی آن است که الفاظ متن روایات با هم اختلاف‌هایی دارند لیکن همه آنها در دلالت بر معنای مورد نظر مشترک هستند.[۳]
معنای پدر امت
معنی لغوی «اب» در کتب لغت مجمع البحرین اب را «پدر» معنی کرده و گفته است: عرب، گاهی به عمو هم پدر می‌گوید.[۴] راغب اصفهانی با توجه به استعمال در موارد اضافه به اسم‌ها و وصف‌ها، مثل ابوالحرب، ابوالاضیاف، می‌گوید: اب، پدر است و هر کس که سبب ایجاد یا اصلاح یا بروز چیزی باشد پدر آن چیز خوانده می‌شود … و روایت شده که پیامبر(ص) به علی(ع) فرمود: من و تو پدران این امتیم» و بعد می‌گوید: ابوالحرب به برافروزنده جنگ، و ابوالاضیاف به رسیدگی کننده به امور میهمانان گفته می‌شود.[۵]
امت در این حدیث معنی «پدر» و تفاوت آن را با پدر جسمانی را روشن می‌کند زیرا قرآن پدر جسمانی بودن پیامبر(ص) برای کسی را نفی می‌کند.[۶] در بسیاری از اوقات مضافٌ الیه معنی مضاف را مقید به خود می‌کند. امت، نقطه شروعی در تکوّن خود دارد و باید کسی سنگ بنای امت را نهاده باشد. پیامبر(ص) نقش بنیان‌گذار در این تکوّن را داشته است. امیر مؤمنان(ع) نیز درباره این مقدم بودن پیامبر می‌فرماید: کسی از من پیش‌تر و متقدم نیست مگر احمد.[۷] رسول خدا(ص) در تعبیری محبّت آمیز، ناگفته اشاره می‌کنند که اگر علی(ع) در لیله المبیت و در جنگ احد و خیبر و احزاب نبود، این امت واحده شکل نمی‌گرفت.[۸] در امور اجتماعی و سیاسی نیز نقش پدری بر امّت خود را ظاهر می‌سازد از جنبه معرفتی و معنوی مباحث مرتبط با آخرت و شفاعت که در روایات نیز به آن پرداخته شده، نقش اساسی دارد.
کاربردها معنای پدر
واژه پدر از چند جهت مورد کاربرد است؛
- شناخت شخص؛ زمانی که گفته می‌شود فلانی پدر فلانی است، تا افراد و قبایل و نژادها و … شناسایی شوند. پیامبر و امام علی نیز اسباب شناسایی مسلمانان و شیعیان در دنیا و آخرت هستند.
- وظایف حقوقی، بیانگر حقوقی است که پدر و مادر و فرزندان بر یکدیگر دارند و نیز مسئولیت‌های متقابل؛ وظیفه هدایت از طرف خدای متعال به عهده ایشان است و حق اطاعت دارند و در مقابل پیروان این دو بزرگوار نیز در صورت انجام وظیفه پیروی، استحقاق شفاعت و حمایت از سوی ایشان را پیدا می‌کنیم.
- ارتباط عاطفی؛ مطابق آیات قرآن و برخی احادیث بیش از پدر و مادر نسبت به مردم عطوفت دارند و اولی بالمؤمنین هستند.
- ارتباط فطری؛ شاید این تعبیر کمک کند که نحوه ارتباط شخصیت پیروان با پیامبر و امامان بهتر فهمیده شود و از راه فطرت در برابر ایشان احساس وظیفه شود.
مطالعه بیشتر
۱ـ بحارالانوار، محمد باقر مجلسی، ج۳۶، ص۵.
منابع
- ↑ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، تهران، اسلامیه، چاپ بیست و سوم، ۱۳۸۵ق، ج۳۶، ص۵ و ۲۷۵.
- ↑ ر. ک. همین دو باب بحارالانوار، ج۲۳، ص۵ و ۲۵۷.
- ↑ شیخ بهایی، وجیزه در خلاصه علم درایه، جزوه تایپی.
- ↑ مجمع البحرین، ماده اب.
- ↑ مفردات الفاظ القرآن، ماده اب.
- ↑ احزاب/۴۰.
- ↑ محمد بن یعقوب، کافی، تهران، اسلامیه، ج۱، ص۱۹۸.
- ↑ پیامبر(ص) می‌فرماید: حق علی بر مسلمانان مانند حق پدر بر فرزندانش است.