اخلاق زناشویی در هنگام عادت ماهیانه زن

سؤال

در سنن النبی علامه طباطبائی باب آداب و سنن آن حضرت در زناشویی حدیثی از امام باقر(ع) بیان کرده است که فرمود: میمونه می‌گفت: پیامبر(ص) در ایام ماهانه‌ام دستور می‌داد که لنگی به خود بپیچیم و در بستر در کنار آن حضرت بخوابم؟ این روایت چه معنی دارد و آیا بیان این نوع روایات لزومی دارد؟ حتی اگر بحث بهداشتی هم باشد، تمام مردم در تمام قرون و اعصار آن را می‌دانند آیا نقل آن از امام باقر (ع) صحیح است؟! آیا علامه درست کاری انجام داده که این حدیث را نقل کرده؟!

برای رسیدن به پاسخ سئوال فوق دانستن مطالبی ضروری به نظر می‌رسد که ذکر می‌شود.

۱. سئوال از حیض و نزول آیه:

علامه طباطبائی مفسر گرانسنگ المیزان و نیز بسیاری از مفسرین ذیل آیه ۲۲۲ سوره بقره که در آن راجع به حیض یعنی عادت زنانگی سئوال شده‌است؛ این مطلب را آورده‌است که طوائف مختلف مردم در مسئله حیض دیدگاه‌ها و برخوردهای مختلف داشته‌اند و یهود در این مسئله شدت عمل به خرج می‌داد و در حال حیض مردان، حتی از غذا و آب و محل زندگی و بستر زنان حائض دوری می‌کردند یعنی زنان در ایام عادت ماهانه بایستی در یک اتاق جداگانه باشند و به هیچ چیزی دست نزنند و حتی وارد اتاق‌های دیگران هم نشوند.

مشرکین عرب نیز در این باره هیچ حکمی نداشتند جز اینکه عرب‌های ساکن مدینه از آداب و رسوم یهودیان متأثر بوده و آنان نیز همان سخت‌گیری‌های یهود را در معاشرت با زنان حائض معمول می‌داشتند. ولی عرب‌های دیگر چه بسا نزدیکی با زن حائض را ترجیح داده و می‌گفتند نطفه که در حال حیض منعقد شود باعث می‌شود بچه جنگجو به وجود بیاید و جنگجو بودن در میان عشایر صحرانشین، صفتی ممدوح بوده‌است.

این بود که عده ای آمدند از رسول خدا (ص) در این باره سئوال کردند و خداوند آیه ۲۲۲ سوره بقره را نازل کرد و راه اسلام را مشخص نمود. اسلام در این میان راه وسط را در پیش گرفته و آن راه این است که مردان در هنگام عادت زنانگی فقط با زن نزدیکی نکنند و سائر لذت بردن‌ها مانند در یک بستر خوابیدن و بوسیدن و… برای آنان جائز است.

خداوند متعال در آیه ۲۲۲ سوره بقره راجع به حیض فرموده‌است «آن آزار و عارضه است» و عارضه و آزار یعنی چیزی که ملایم با طبع نباشد و امروزه پزشکان می‌گویند طبیعت زن در حال حیض سرگرم پاک کردن رحم و آماده کردن آن برای حامله شدن است و جماع در این حال نظام این عمل را مختل می‌سازد و به حمل و رحم زن صدمه می‌زند.

بنابراین اسلام فقط گفته در این حالت از نزدیکی خودداری شود، ولی زن را نباید از خانواده دور کرد.

۲. وظیفه مردم: با توجه به اینکه عقل بشر از رسیدن به بسیاری از حقایق عاجز است لذا حجت و دلیل برای ما یعنی آن امری که اگر بر طبق آن عمل کنیم معذور هستیم، قرآن و گفتار معصومین (ع) سیره و رفتار آنان می‌باشد. با توجه به مطالب یاد شده اسلام نزدیکی در حال عادت زنانگی را حرام شمرده حالا فلسفه آن چیست مطلب دیگری است شاید همان امری باشد که پزشکان هم‌اکنون به آن پی برده‌اند و شاید هم مطلب دیگری باشد و از طرف دیگر سائر تمتعات از قبیل ملاعبه و بازی کردن زن و شوهر و بوسیدن همدیگر و… را جائز شمرده‌است و در عین حال نسبت به برخی از تمتعات بیان نموده که جائز است لکن کراهت دارد مثلاً نزدیکی از پشت کراهت شدید دارد و نیز مطابق روایات رسیده از معصومین (ع) که از جمله آن همین روایتی است که در سئوال آمده‌است، اجتناب نمودن و تمتع از محدوده ناف تا زانو در هنگام عادت، مستحب است ولی اگر همین استمتاع از روی لباس و ساتری باشد هیچ محذوری نداشته و مانند دیگر اوقات صد در صد جائز است یعنی کراهت هم ندارد.

روایت مورد سئوال بیانگر همین مطلب است که یکی از آداب اسلامی برای زن و شوهر در هنگام عادت بودن زن، این است که استمتاع از محدوده زانو تا ناف زن اگر صورت می‌گیرد از روی لباس و ساتری از قبیل لنگ و… باشد وگرنه بدون لباس مکروه است و این مطلب بعد از چهارده قرن برای مسلمانان شاید یک امر ضروری و ابتدائی به نظر برسد و نیاز به بیان نداشته باشد در عین حالی که همین حالا نیز برخی این مطلب را نمی‌دانند، اما این پرسش که علامه طباطبائی کاری درستی کرده که روایت مورد سئوال در کتاب سنن النبی آورده‌است؟

متأسفانه عده ای تصور می‌کنند که چون مسائلی را می‌دانند پس همه جامعه می‌داند و نیازی به گفتن ندارد، در حالی که در این دنیای مدرن نیز افرادی هستند که هنوز این مسائل را مراعات نمی‌کنند و اگر گفته نشود مشکلات فراوانی به وجود خواهد آمد و لذا بدون تردید علامه طباطبائی در جمع‌آوری این معارف راه گشا کاری شایسته کرده و لذا خود در مقدمه سنن النبی این کارش را از الطاف حق تعالی دانسته‌است. ایشان آداب زندگی پیامبر اکرم (ص) را که مطابق صریح قرآن کریم اسوه و الگو است، در ابعاد مختلف جمع‌آوری کرده و جای شکی نیست که حفظ امانت نسبت به کلام دیگران و امانات دیگران از احکام عقلیه است و جز یهودیان به آن خیانت نمی‌کند، تا چه رسد که کسی کلام معصوم و مقتدا و اسوه خویش را نقل کند.

از آنچه گفته شد جواب این سئوال هم روشن شد که آیا ما به اموری از قبیل اینکه همسر پیامبر اکرم (ص) لنگ می‌پوشیده و می‌خوابیده‌است نیاز داریم؟ بدون شک بیان سیره پیامبر اکرم (ص) و معصومین (ع) و روایات آنان برای این است که آنچه مربوط به مسائل دینی است و جزء حقایق به شمار می‌رود، گفته شود تا کلیات و جزئیات قوانین اسلام دانسته شود.

و اگر این حقایق گفته نشود امروز نیز که ادعای پیشرفت علم هست، عده ای پیدا می‌شوند که به زن اجازه نمی‌دهند در حالت ماهانه غذا تهیه نماید.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر

۱ـ رساله‌های عملیه، احکام حیض.

۲ـ نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام، ج۳. ص۲۲۹.

۳ـ وسائل الشیعه، ج۲، ص۵۷۵.