سپردن توشه آخرت به مستمند

سؤال

منظور از این جمله امام علی (ع) در نامه ۳۱ نهج البلاغه که می‌فرماید: «اگر مستمندی را دیدی که توشه‌ات را تا قیامت می‌برد و فردا که به آن نیاز داری به تو بازمی‌گرداند، کمک او را غنیمت شمار» چیست؟

زاد و توشه سفر آخرت در نامه امام علی(ع) به امام حسن(ع) بیان شده است. امام در این نامه اشاره به کمک گرفتن در حمل توشه آخرت نموده است. مراد از این کمک گرفتن، صدقه دادن و انفاق در راه خدا است که می‌تواند کمکی در حمل کردن زاد و توشه در آخرت باشد.

متن روایت

« امام علی(ع) خطاب به امام حسن(ع): «اگر مستمندی را دیدی که توشه‌ات را تا قیامت می‌برد و فردا که به آن نیاز داری به تو بازمی‌گرداند، کمک او را غنیمت بشمار، و زاد و توشه را بر دوش او بگذار، و اگر قدرت مالی داری بیشتر انفاق کن و همراه او بفرست؛ زیرا ممکن است روزی در رستاخیز در جستجوی چنین فردی باشی و او را نیابی».

»

توصیف سفر آخرت

سفر مرگ، با کلماتی شیوا و کلماتی زیبا در سخنان امام علی(ع) توصیف شده‌ است. سفر پرمشقتی که ارتکاب گناهان، بار سنگین به دوش انسان گذارده و عبور از گردنه‌های صعب العبور آن را بسیار سخت می‌کند.

برای مسافرت در راهی پرمشقت و طولانی و دارای گردنه‌های صعب العبور، باید توشه و امکانات لازم را فراهم آورد. در چنین سفری از همراه بردن بار سنگین باید پرهیز نمود؛ چرا که بار سنگین علاوه بر این که برای مسافر عذاب‌آور خواهد بود، مانع شتاب وی شده و ممکن است او را از رسیدن به مقصد بازدارد؛ بنابراین تهیه توشه و سبک‌بار بودن شرط لازم برای چنین سفری به شمار می‌رود.

امام زاد و توشه این سفر را کارهای نیک و اعمال پسندیده می‌داند که انسان در دنیا برای خود تدارک دیده‌ است. اعمالی که هنگام نیاز، احتیاج انسان را برطرف نموده و بار سنگین گناهان را سبک می‌نماید. انفاق و صدقه از مهمترین توشه این سفر به شمار آمده و مطابق آیات قرآن و روایات معصومین، موجب آمرزش گناهان می‌شود.

کمک گرفتن در حمل توشه قیامت

مقصود از تعابیر به کار رفته در سخنان امام این است که انفاق در راه خدا و کمک به نیازمندان در دنیا در حقیقت پس‌اندازی است که به هنگام نیازمندی انسان در روز قیامت، به وی بازخواهد گشت و کفاره گناهان او خواهد شد و سختی‌های راه رسیدن به بهشت را بر وی آسان خواهد ساخت؛ بنابراین باید فرصت‌های موجود را مغتنم شمرد و برای تهیه توشه سفر آخرت کوشش نمود.

نکته دیگری که از جملات فوق استفاده می‌شود این است که انسان هر آنچه در راه خدا به فقرا و بیچارگان کمک می‌کند در واقع برای خود ذخیره و پس‌انداز کرده‌ است و فقرا فقط واسطه در حمل آن کمک‌ها هستند، و این نکته، نکته ظریفی است که انسان بداند هیچ‌گاه با انجام خیر به خود ضرر نزده‌ است.

برای مطالعه بیشتر

۱ـ شرح نامه ۳۱ نهج البلاغه، آیت الله فاضل لنکرانی.

۲ـ سیری در نهج البلاغه، مرتضی مطهری.