قرائت‌های مختلف قرآن

سؤال

اختلاف قرائت‌ها در قرآن چیست؟ چرا در مناطق مختلف اسلامی، قرآن‌ها گاهی با هم تفاوت دارند؟

قرآن‌ها در مناطق مختلف اسلامی، از لحاظ کم یا زیاد بودن کلمات، تفاوتی نداشته و تنها سیر تکاملی خود را از نظر حرکات و قواعد تجویدی طی کرده‌ و به کم یا زیاد شدن برخی حروف یا حرکات، تعداد آیات و رسم‌الخط ختم شده است.

در زمان عثمان خلیفه سوم، مصحف‌های قرآن یکی شد، اما علت‌های مختلفی مانند خالی بودن از نقطه و إعراب، خالی بودن از «الف» در وسط کلمات، تفاوت لهجه‌ها، إعمال رأی و اجتهاد قاریان و … در اختلاف قرائت‌ها مؤثر بودند.

امام صادق(ع) فرموده‌اند: «إِنَّ الْقُرْآنَ‏ وَاحِدٌ نَزَلَ‏ مِنْ‏ عِنْدِ وَاحِدٍ وَ لَكِنَّ الِاخْتِلَافَ يَجِي‏ءُ مِنْ قِبَلِ الرُّوَاةِ؛ قرآن یکی است و از سوی یک فرد (خداوند) نازل شده، ولی اختلاف بر سر قرائت آن، از جانب راویان (قاریان) صورت گرفته است».

مشهورترین و معروف‌ترین قاریانی که قرآن طبق قرائت آنها تلاوت می‌شود، عبارت‌اند از:

• عبدالله بن عامر عصبی (م ۱۱۸ق)، از شام.
• عبدالله بن کثیر دارمی (م ۱۲۰ ق)، از مکه.
• عاصم بن ابی النَجود اسدی (م ۱۲۸ ق)، از کوفه که قرائت او توسط شخصی به نام حفص به‌طور دقیق، ضبط و منتشر شد. قاریان جمهوری اسلامی ایران و بیش‌تر کشورهای اسلامی به روش او قرائت می‌کنند.
• ابوعمرو بن علاء مازنی (م ۱۵۴ ق)، از بصره.
• حمزه بن حبیب زیّات (م ۱۵۶ ق)، از کوفه.
• نافع بن عبدالرحمن اللیثی، (م ۱۶۹ ق)، از مدینه.
• علی بن حمزه کسایی (م ۱۸۹ ق)، از کوفه.

علاوه بر این افراد، خلف بن هشام، یعقوب حضرمی و ابوجعفر مخزومی را نیز از قاریان مشهور دانسته‌اند. برخی نیز تعداد دیگری را به آنها افزوده‌اند.