کلمه لمم در قرآن

سؤال

«لمم» از نظر قرآن چه گناهی است؟

کلمه لمم در سوره نجم، از فواحش و گناهان کبیره استثناء شده است. در مورد معنای این کلمه احتمالات مختلفی نظیر، گناه صغیره، نیت انجام گناه، گناهی که به صورت اتفاقی و نه از روی عادت انجام شود، داده شده است. در روایات نیز در تفسیر آیه فوق سه معنای گناه صغیره، نزدیک شدن به گناه و انجام ندادن آن و گناهی که گاهی انجام شود ولی فرد به آن عادت نکرده است، در تفسیر معنای کلمه لمم ذکر شده است.

معنای لغوی

«لَمَم» به معنی «نزدیک شدن به گناه است» و از گناهان صغیره نیز تعبیر به «لمم» می‌شود. این واژه در اصل از ماده «اِلمام» گرفته شده که به معنی نزدیک شدن به چیزی بدون انجام آن است و گاه به اشیاء قلیل و کم نیز اطلاق شده است.

در قرآن

کلمه «لمم» در سوره نجم، آمده است ﴿الَّذِینَ یَجْتَنِبُونَ کَبائِرَ الْإِثْمِ وَ الْفَواحِشَ إِلاَّ اللَّمَمَ إِنَّ رَبَّکَ واسِعُ الْمَغْفِرَه؛ همانا از گناهان کبیره و اعمال زشت، جز صغیره دوری می‌کنند آمرزش پروردگار تو گسترده است.﴾(نجم:۳۲)

قاموس القرآن در معنای لمم اینچنین آورده است که «لمم» به گناهی گفته می‌شود که شخص به آن عادت نکرده و اصرار هم ندارد و گاهی از روی غفلت مرتکب می‌شود».

مفسرین تفسیرهایی بر پایه معنای لغوی برای «لمم» ذکر کرده‌اند:

• منظور از لمم گناه صغیره است.
• منظور نیت انجام گناه بدون انجام آن است.
• منظور معاصی کم‌اهمیت است.
• منظور هرگونه گناه، اعم از صغیره و کبیره است، مشروط به این‌که عادت نشده باشد و اگر هم اتفاق افتاد توبه نماید.
• لمم به معنی گناهانی است که احیاناً از انسان سر می‌زند سپس متوجه می‌شود و آن را ترک می‌گوید

استثناء «لمم» از «کبائر» (با توجّه به این‌که ظاهر استثناء استثناء متصل است) دلالت دارد بر اینکه «لمم» گناهی است که احیاناً و از روی غفلت از انسان سر می‌زند. به علاوه در جمله بعد، اینطور آمده است که «آمرزش پروردگار تو گسترده است» این نیز دلیل است بر این‌که گناهی از او سرزده که نیاز به غفران پروردگار دارد.

در روایات

روایات اسلامی تفسیرهای گوناگونی بر این واژه ذکر شده است. در حدیثی از امام صادق(ع) آمده است که «هو الذنب يلم به الرجل فيمكث ماشاءالله، ثمَّ يلم من بعد؛ لمم، گناهي است كه انسان به سراغ آن مي‌رود و سپس مدتي از گناه خودداري كرده و بار ديگر به آن آلوده مي‌شود.»

امام صادق(ع) در روایت دیگری می‌فرمایند: «اللمم الرجل يلم به الذنب فيستغفرالله منه؛ لمم، آن است كه انسان به سراغ گناهي رود، سپس از آن استغفار كند.»

علامه طباطبائی می‌فرماید: روایات اهل‌بیت(ع) برای «لمم» سه معنا ذکر کرده‌اند: ۱. گناهان صغیره. ۲. نزدیک شدن به گناه و انجام ندادن آن. ۳. گناهی که گاهی انجام می‌شود ولی فرد به آن عادت نکرده است و شامل گناهان کبیره و صغیره می‌شود. از آنچه از لغت و روایت استفاده می‌شود این است که «لمم» برای هر سه معنا آمده است و شامل آنها می‌شود.

مطالعه بیشتر

• تفسیر نمونه، حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی، ناصر، تهران، دارالکتب اسلامیه، ج۲۲، ص۵۳۷.
• تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، سید محمد حسین، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج۱۹، ص۸۱.
• اصول کافی، کلینی، محمد بن یعقوب، ج۲، کتاب ایمان و کفر، باب لمم.