لعن به پذیرنده کار بدون تخصص

سؤال

حدیث «خدا لعنت کند کسی را که تخصص کاری را که ندارد، می‌پذیرد.» از چه کسی و از کجا نقل شده است؟

درگاه‌ها

عبارت لعن بر پذیرنده کار بدون تخصص، برداشتی آزاد از روایات اهل‌بیت(ع) است که بر اهمیت تخصص و علم در پذیرش مسئولیت تأکید می‌کنند. مفهوم اصلی این احادیث، تأکید بر پذیرش مسئولیت‌ها بر اساس تخصص و دانش لازم است و عبارت مطرح شده در سؤال، خلاصه‌ای از این روحیه حاکم بر روایات است. باتوجه به روایات، پذیرش مسئولیت بدون تخصص لازم تنها یک اشتباه شخصی نیست، بلکه کاری نابخشودنی محسوب می‌شود که کیفر الهی (لعنت فرشتگان) و بار گناهان دیگران را در پی دارد. فرد ناآگاه به جای اصلاح، بیشتر فساد و خرابی به بار می‌آورد و تلاش بی‌رویه و بدون دانش، مانند حرکت در بی‌راهه است که هر چه سریع‌تر باشد، فرد را از مقصد اصلی دورتر می‌کند. نتیجه سپردن کار به فرد بی‌کفایت با سپردن آن به یک خائن یکسان است؛ در هر دو صورت، کار تباه می‌شود.

این روایات با زبانی هشداردهنده، بر این اصل تأکید می‌کنند که پذیرش هر گونه مسئولیت بدون دارا بودن دانش و مهارت لازم، نه تنها بی‌فایده، که عملی سرزنش‌آور، گناه‌آلود و زیان‌بار است. این نگاه، پایه‌ای محکم برای ترویج "مهارت‌محوری" و "تخصص‌گرایی" در تمام عرصه‌های زندگی فردی و اجتماعی فراهم می‌کند.

این مفهوم در احادیثی از معصومین(ع) با تعابیر گوناگونی بیان شده است:

• رسول خدا(ص) فرمود: «‏ مَنْ أَفْتَى النَّاسَ بِغَيْرِ عِلْمٍ لَعَنَتْهُ مَلَائِكَةُ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ؛ کسی که بدون دانش فتوا دهد، فرشتگان آسمان و زمین او را لعنت می‌کنند.»
• رسول خدا(ص) فرمودند: «مَن عَمِلَ عَلى غَيرِ عِلمٍ كانَ ما يُفسِدُ أكثَرَ مِمّا يُصلِحُ.؛ هر کس که بدون مهارت و تخصص به کاری دست زند، بیش از اینکه آن کار را درست انجام دهد، خراب می‌کند.»
• امیرمومنان علی(ع) فرمود: «قِیمَهُ کُلِّ امْرئٍ مَا یُحْسِنُهُ؛ ارزش هر کس به کاری است که آن را نیکو انجام می‌دهد.»
• امام باقر(ع) فرمود: «مَنْ أَفْتَى النَّاسَ‏ بِغَيْرِ عِلْمٍ‏ وَ لا هُدىً‏ مِنَ اللَّهِ لَعَنَتْهُ‏ مَلَائِكَةُ الرَّحْمَةِ وَ مَلَائِكَةُ الْعَذَابِ وَ لَحِقَهُ وِزْرُ مَنْ عَمِلَ بِفُتْيَاهُ؛ هر كه ندانسته و رهبرى نشده بمردم فتوى‏ دهد فرشتگان رحمت و فرشتگان عذاب او را لعنت‏ كنند و گناه آنكه بفتوايش عمل كند دامنگيرش شود.»
• امام صادق(ع) فرمود: «الْعَامِلُ عَلَى غَيْرِ بَصِيرَه كَالسَّائِرِ عَلَى غَيْرِ الطَّرِيقِ لَا يَزِيدُهُ سُرْعَه السَّيْرِ إِلَّا بُعْداً؛ هر كه بدون بصيرت‏ عمل‏ كند مانند كسى است كه بيراهه ميرود هر چند شتاب كند از هدف دورتر گردد.»
• امام صادق(ع) فرمودند «مَا أُبَالِي إِلَى مَنِ اِئْتَمَنْتُ خَائِناً أَوْ مُضَيِّعاً؛ تفاوتی ندارد که کار را به «خائن» بسپارم یا به شخصی که کار را خراب می‌کند.»