پیش نویس:عرش الهی

سؤال

مقصود از عرش الهی در روایات چیست؟

درگاه‌ها

روایات مختلفی درباره عرش وجود دارد که از جمله آن‌ها این است که فرشتگان مقرب الهی عرش را حمل می‌کنند و تمثال تمام موجودات جهان در آن قرار دارد. برخی معتقدند که جمله «لا اله الا الله، محمد رسول‌الله، علی امیرالمؤمنین» بر روی عرش نوشته شده است. در برخی روایات، عرش به عنوان علم بی‌پایان خداوند معرفی می‌شود و از نظر عظمت، تمام موجودات در برابر عرش مانند حلقه‌ای در بیابان هستند. عرش از نور ساخته شده و هیچ موجودی نمی‌تواند به آن نگاه کند. درباره معنای عرش، دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد؛ برخی بر این باورند که عرش تنها باید مورد ایمان قرار گیرد و از تفکر درباره آن پرهیز شود، در حالی که برخی دیگر آن را به مفاهیم مادی یا تمثیلی مانند فرمانروایی و علم خداوند تفسیر می‌کنند. همچنین در ادیان دیگر نیز به مفهومی مشابه با عرش اشاره شده است، مانند کتاب مقدس که از عرش خدا و ملائکهٔ اطراف آن سخن گفته است.

معنای عرش الهی

عرش به معنای تخت پادشاه، سقف و چیزی است که به ارتفاع تکیه داده باشد. در اصطلاح فلسفه و عرفان به معنای علم و قدرت خداوند و جسم کل است و در اصطلاح علم کلام به معنای ملک و ماسوی‌الله به‌کار رفته است. امام‌خمینی به برخی از این معانی اشاره کرده و افزون بر آن دو معنای دیگر را به آن افزوده است که واحدیت و فیض مقدس می‌باشد. در اصطلاح هیئت و نجوم نیز به معنای فلک‌الافلاک است که از آن به فلک اطلس و فلک اقصی تعبیر می‌شود.

از الفاظ مرتبط با عرش، کرسی است که به معنای چیزی است که بر آن می‌نشینند و بر آن تکیه می‌زنند. در اصطلاح فلسفی فلک اقصای جسمانی و محل امر و نهی و نفس کلی است.

شیخ صدوق عرش را به علم بی‌پایان پرودگار تفسیر کرده است. برخی دیگر نیز آن را کنایه از فرمانروایی، حاکمیت و مالکیت خداوند می‌دانند.

علامه طباطبایی معتقد است عرش مرحله تکامل یافته‌ای از عوالم وجود و مرکز فرماندهی جهان و محل صدور دستورات الهی است و نشستن خداوند بر عرش نیز کنایه از تدبیر جهان و علم او به تمام امور است.

ویژگی‌های عرش در روایات

در روایات عرش را به فرشتگان مقرب الهی عرش را حمل می‌کنند و تمثال تمام موجودات جهان در عرش وجود دارد یا این‌که جملهٔ ««لا اله الّا اللّه، مُحَمَّدٌ رَسول‌اللّه، علیٌ امیرالمؤمنین»؛ خدایی جز خدای یگانه نیست. محمد (ع) فرستاده خداست و علی (ع) امیر مومنان است.»بر روی عرش نوشته شده است.در حدیثی از پیامبر(ص) نقل شده است در سفر معراج، هنگامی که به عرش نگاه کردم، مشاهده کردم همهمعصومان در طرف راست عرش قرار دارند. در بعضی از روایات نیز وارد شده که عرش، علم بی‌پایان پروردگار است.

از دیدگاه روایات، عرش باعظمت است و تمام موجودات در مقابل عرش، مثل حلقه‌ای در بیابانی پهناورند. همچنین فاصلهٔ بین هریک از ستون‌های عرش، به‌اندازه‌ای است که هزار سال طول می‌کشد تا پرندهٔ تیزپروازی بتواند از ستونی به ستون دیگر آن برود. عرش از کرسی بزرگ‌تر است. خداوند عرش را از نور خلق کرده است و هیچ‌کدام از مخلوقات نمی‌توانند به آن نگاه کنند.

جستارهای وابسته

• شناخت خداوند به غیر از مسیر فلسفه و عرفان
• برهان‌های اثبات خدا
• امکان درک ذات پروردگار
• امکان اثبات خداوند با ادله عقلی و منطقی
• ضرورت خداشناسی
• نامحدود بودن خداوند