انتظار ظهور

سؤال

انتظار ظهور به چه معنی است؟ ویژگی های انتظار مطلوب در اسلام چیست؟ در چه صورتی انتظار ظهور اثر مثبت خواهد داشت؟

درگاه‌ها

ممکن است در نظر ابتدایی معنای انتظار چنین پنداشته شود که انسان تنها باید دعا کند که خداوند ظهور را نزدیک کند. یعنی انسان هیچ فعالیتی انجام ندهد و تنها منتظر بماند تا امام عصر(عج) از غیبت خارج شوند و بشریت را نجات دهند. در حالی که انتظار ظهور در اسلام به این معنی نیست؛ بلکه به معنای فعالیت و مهیا کردن خود و جامعه برای ظهور حضرت حجت(عج) می باشد. انتظار به این معنی اثرات مثبتی همانند امید آفرینی و تحرک بخشی را به دنبال دارد.

معنی و ویژگی های انتظار

معنای انتظار ظهور در اسلام صرفاً احساس نیاز کردن نسبت به امر مورد انتظار نیست؛ بلکه علاوه بر احساس نیاز اعتقاد به گشایش و رسیدن منجی و هم چنین تحرک و فعالیت برای آماده ساختن خود و دیگران برای تحقق ظهور است. در روایتی از موسی‌بن‌جعفر (ع) آمده است که:«اَفضَلُ العِبادَةِ بَعدَ المَعرِفَةِ اِنتِظارُ الفَرَج». معرفت یعنی توحید و معرفتِ حقایق الهی؛ برترین اعمال بعد از آن، انتظار فرج است. لذا همین که انتظار فرج از برترین اعمال است معلوم می شود که عمل است نه بی عملی. بنابراین این که انسان دست روی دست بگذارد و منتظر باشد تا منجی ظهور کند و عالم را پر از رفاه و آسایش کند و سپس تحویل انسان ها دهد تا از استفاده کنند، تصور غلطی از انتظار می باشد.

بر همین اساس انتظار به معنای آماده ساختن خود است و لذا با شتاب زدگی، عجله کردن، بی صبری کردن و پا به زمین کوبیدن محقق نمی گردد. یعنی شخص منتظر شخصی است که اهتمام به خودسازی دارد، نه این که با حالت شتاب و عجله نا به جا انتظار ظهور را داشته باشد.

تلاش برای استقرار عدالت

به عنوان شاهد و استحکام بحث سخنی از آیت الله العظمی خامنه ای نقل می شود:

«انتظار فرج معنايش اين نيست که انسان بنشيند، دست به هيچ کاري نزند، هيچ اصلاحي را وجهه همت خود نکند، صرفاً دل خوش کند به اينکه ما منتظر امام زمان (عج) هستيم. اينکه انتظار نيست. انتظارِ چيست؟ انتظارِ دست قاهرِ قدرتمندِ الهي ملکوتي است که بايد بيايد و با کمک همين انسان ها سيطره ظلم را از بين ببرد و حق را غالب کند و عدل را در زندگي مردم حاکم کند و پرچم توحيد را بلند کند؛ انسان ها را بنده واقعي خدا بکند. بايد براي اين کار آماده بود. تشکيل نظام جمهوري اسلامي يکي از مقدمات اين حرکت عظيم تاريخي است. هر اقدامي در جهت استقرار عدالت، يک قدم به سمت آن هدف والاست. انتظار معنايش اين است. انتظار حرکت است؛ انتظار سکون نيست؛ انتظار رها کردن و نشستن براي اينکه کار به خودي خود صورت بگيرد، نيست. انتظار حرکت است. انتظار آمادگي است. اين آمادگي را بايد در وجود خودمان، در محيط پيرامون خودمان حفظ کنيم. و خداي متعال نعمت داده است به مردم عزيز ما، به ملت ايران، که توانسته اند اين قدم بزرگ را بردارند و فضاي انتظار را آماده کنند. اين معناي انتظار فرج است. انتظار فرج يعني کمر بسته بودن، آماده بودن، خود را از همه جهت براي آن هدفي که امام زمان (عج) براي آن هدف قيام خواهد کرد، آماده کردن. آن انقلاب بزرگ تاريخي براي آن هدف انجام خواهد گرفت. و او عبارت است از ايجاد عدل و داد، زندگي انساني، زندگي الهي، عبوديت خدا؛ اين معناي انتظار فرج است».

دو برداشت از ظهور

درباره ظهور امام عصر(عج) دو نوع برداشت می تواند وجود داشته باشد؛ یک برداشت از جریان ظهور و مهدویت این است که انسان برای تحقق عدالت و ریشه کن کردن ظلم باید منتظر بماند و فعالیت و مبارزه ای انجام ندهد تا حضرت ظهور کنند و ظلم را ریشه کن کرده و عدالت را برپا نمایند. این برداشت فلج کننده، ویران گر و موجب انحطاط می گردد و نوعی اباحی گری است. برداشت دیگر این است که انسان باید تلاش و مجاهدت کند و وظایف خود در قبال ظلم و برپایی عدالت را انجام دهد. این نوع برداشت امیدآفرین و تحرک بخش است و عبادت محسوب می شود. لذا همین برداشت است که در انسان اثر مثبت می گذارد و باعث رشد و حرکت و پویایی انسان است.

من فقط يک جمله در باب انتظار عرض مي کنم. اين که در روايات ما وارد شده است که افضل اعمال امت، انتظار فرج است، يعني چه؟ مگر انتظار چيست؟ انتظار ظهور حضرت ولي الله الاعظم(عج)، مگر چه مضمون و چه معنايي در بطن خود دارد که اين قدر داراي فضيلت است؟ يک معناي انحرافي در باب انتظار بود که خوشبختانه امروز از آن فهم و برداشت غلط، اثر چنداني نيست. کساني که مغرض و يا نادان بودند، اين طور به مردم ياد داده بودند که انتظار، يعني اين که شما از هر عمل مثبت و از هر اقدام و هر مجاهدت و هر اصلاحي دست بکشيد و منتظر بمانيد، تا صاحب عصر و زمان، خودش بيايد و اوضاع را اصلاح کند و مفاسد را برطرف نمايد!

انقلاب، اين منطق و معناي غلط و برداشت باطل را، يا کمرنگ کرد و يا از بين برد. پس بحمدالله اين معنا، امروز در ذهن جامعه ما نيست. اما معناي صحيح انتظار، داراي ابعادي است که توجه به اين ابعاد، براي کسي که مي داند در فرهنگ اسلام و شيعه، چه قدر به انتظار اهميت داده شده، بسيار جالب است.[7]