جامع الاخبار (کتاب)

مؤلف

درباره مؤلف این کتاب بین محققان اختلافاتی وجود داشته است. برخی نویسنده این اثر را شیخ صدوق (متوفای اواخر قرن چهارم) یا امین الاسلام طبرسی (متوفای نیمه قرن ششم) دانسته اند. این نظر توسط علامه مجلسی و محدث نوری رد شده است. دلیل این امر یادکرد مؤلف از محدثان و مؤلفان قرن ششم و هفتم هجری است. آقابزرگ تهرانی، کتابشناس بزرگ معاصر، پس از بررسی نظرات مختلف درباره مؤلف این اثر به این نتیجه می رسد که صاحب این اثر اهل بیهق بوده و در اواخر قرن ششم می زیسته است. از آنجا که در متن این کتاب از مؤلف با عنوان محمد بن محمد یادشده است، آقابزرگ از رجال شیعه آن دوران از یازده تن با عنوان محمد بن محمد یاد می کند، اما از میان این احتمالات کسی را انتخاب نمی کند.

محتوا

جامع الأخبار کتابی حاوی مطالب مختلف کلامی، اخلاقی، اجتماعی و حتی جغرافیایی است. این کتاب با تکیه به آیات متنوع قرآن و بیش هزار حدیث فراهم آمده است. در این کتاب طی ۱۴۰ فصل درباره ۱۴۰ موضوع از معارف اسلامی و شیعی بحث کرده است.

محتوای کتاب به شش بخش قابل تقسیم است: بخش اول، فضیلت شناخت خداوند متعال و مطالبی راجع به توحید و عدل. بخش دوم، بیان فضیلت رسول اکرم(ص) و اهل‌بیت(ع). بخش سوم، درباره ذکر، استغفار و انواع نمازها. بخش چهارم: بیان صفات مؤمن که در این رابطه بسیاری از مسائل اخلاقی، اجتماعی، خانوادگی و آداب و مستحبات زندگی را بیان کرده است. بخش پنجم: درباره مرگ، معاد، روح، بهشت، و قیامت. همچنین در خلال فصول، مباحث گوناگون و پراکنده کلامی و جغرافیای تاریخی آورده شده است. مانند مباحثی درباره مرجئه و قدریه و آن سوی کوه قاف و اطلاعاتی درباره برخی مکان های جغرافیایی. نیز، در بخش پایانی کتاب در فصلی با عنوان نوادر روایات پراکنده با موضوعات مختلف نقل شده است.

نویسنده در دیباچه کتاب غرض خود از نگارش را شوق فراوان به فراهم آوردن اثری درباره زهد و موعظه بر اساس روایات اهل بیت(ع) بر می شمرد. روایاتی مستند که متکی به احتجاج‌های قرآنی و مؤید به استدلال‌های عقلانی باشد. نویسنده آرزوی نگارش چنین اثری را از بیست سالگی داشته است. آرزویی که پس از پنجاه سالگی محقق می شود. او دلیل اصلی نگارش کتاب پس از گذشت این سالیان را آگاهی خود به اهمیت نهی از منکر و سودمندی پند و موعظه در شریعت بر می شمرد.

ارزش و جایگاه

.

مطالعه بیشتر

۱ـ بحار الانوار، علامه مجلسی، ج۱۰۱، ص۱۳۲، انتشارات دار الکتب الاسلامیه.

۲ـ معجم رجال الحدیث، سید خویی، نشر مدینه العلم، ج۶، ص۸۷.