سؤال از ماهی کرکره در جنگ صفین

سؤال

حدیثی در بحارالانوار آمده است که «امیرمؤمنان علی(ع) در جنگ صفین راه را گم کرد و به نصیر بن هلال فرمود برو از ماهی کرکره بپرس محل عبور کجاست.» آیا این روایت صحیح است؟

گم کردن راه در جنگ صفین و سؤال از ماهی داستانی است که بر اساس آن سپاهیان امام علی(ع) در جنگ صفین، محل عبور از فرات را گم کردند و آن حضرت یکی از یارانش به نام نصیر بن هلال را مأمور کرد تا از ماهی به نام کرکرة مسیر را بپرسد و او آن را به آنها نشان داد. نصیر در این ماجرا با دیدن معجزه‌ای قائل به خدایی حضرت علی(ع) شد و امام گردن او را زد و سپس زنده شد و حضرت او را از اردوگاه اخراج کرد و پایه‌گذار فرقه نصیریه گردید. ادعا شده که این داستان در کتاب بحارالانوار آمده است. در حالی که نه در منابع رجالی صحابه‌ای به نام نصیر برای امام علی(ع) ذکر شده و نه در منابع تاریخی چنین ماجرایی در حوادث مرتبط با جنگ صفین ثبت شده است.

همچنین این داستان به این شکل در بحارالانوار و دیگر منابع حدیثی نیامده است از این‌رو آن را جعلی و ساختگی دانسته‌اند. هرچند که در بحارالانوار روایتی در باب معجزات ائمه وجود دارد که بر اساس آن حضرت علی(ع)، قنبر را فرستاد تا از جمجمه جُلَندی بن کِرکِر (فردی که سه هزار سال قبل از دنیا رفته بود)، مسیر را بپرسد و او در جواب گفت که علی(ع) بهتر از من می‌داند مسیر از کجا می‌گذرد... و در روایت دیگری همین پرسش از ماهی‌ای به نام میمونة شده است در آن هم فقط به این مطلب اشاره شده کسی که نام مرا می‌داند به شریعه هم آگاه است. در این روایات نامی از نصیر و ماهی کرکرة و نیز خبری از جزئیات دیگر همچون قتل نصیر و اخراج او از اردوگاه نیست. بنابراین فردی به نام نصیر بن هلال وجود خارجی ندارد و در این داستان بین او و محمد بن نصیر نمیری مؤسس فرقه نصیریه که در زمان امام حسن عسکری(ع) می‌زیسته خلط شده است.

برفرض پذیرش وجود آن در بحارالانوار، چیزی اثبات نمی‌شود چرا که بحارالانوار مفصل‌ترین کتاب حدیثی شیعه است نه معتبرترین آنها. علامه مجلسی هم این ادعا را نداشته است که تمام احادیث بحارالانوار معتبرند.