شرکت نکردن در نماز جمعه بدون عذر: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
جز اصلاح ارقام |
||
| (یک نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}} | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}} | ||
'''نماز جمعه''' یکی از اعمال تاکید شده در سنت اسلامی است. اما در بیان فقهی آن دو عنصر زمان و مکان دخیل هستند. [[نماز جمعه]] در دوران [[امام معصوم(ع)]]، [[واجب]] بوده و در [[دوران غیبت]]، [[مستحب مؤکد]] است. با بررسی روایات | |||
'''نماز جمعه''' یکی از اعمال تاکید شده در سنت اسلامی است. اما در بیان فقهی آن دو عنصر زمان و مکان دخیل هستند. [[نماز جمعه]] در دوران [[امام معصوم(ع)]]، [[واجب]] بوده و در [[دوران غیبت]]، [[مستحب مؤکد]] است. با بررسی روایات موجود، به صراحت آمده است که با حضور امام اگر کسی به عمد در نماز جمعه شرکت نکند منافق است و شامل عصر غیبت نخواهد شد. از طرفی با توجه به عذرهای شرعی که درباره حضور در نماز جمعه که مسئله‌ای مستحب است وارد شده، عدم حضور رهبر انقلاب و [[مراجع تقلید]] و برخی از مسئولین کشوری با توجه به مشکل امنیت و حفظ جان نمی‌توان این ایراد را وارد دانست. زیرا با توجه به خطرات و نیز سلب آسایش از نمازگزاران جهت رعایت مسائل امنیتی این ایراد وارد نیست. | |||
==روایت وجوب حضور در نماز جمعه== | ==روایت وجوب حضور در نماز جمعه== | ||
امام باقر(ع) فرموده است: | |||
{{عربی بزرگ|صَلَاه الْجُمُعَه فَرِيضَه وَ الِاجْتِمَاعُ إِلَيْهَا فَرِيضَه مَعَ الْإِمَامِ فَإِنْ تَرَكَ مِنْ غَيْرِ عِلَّه ثَلَاثَ جُمَعٍ مُتَوَالِيَه تَرَكَ ثَلَاثَ فَرَائِضَ وَ لَا يَدَعُ ثَلَاثَ فَرَائِضَ مِنْ غَيْرِ عِلَّه إِلَّا مُنَافِقٌ<ref>برقى، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، قم، دار الكتب الإسلاميه، چاپ دوم، ۱۳۷۱ ق، ج۱، ص۸۵.</ref> | |||
|ترجمه=نماز جمعه واجب است و اجتماع برای آن با امام (معصوم) واجب است. هر گاه مردی بدون عذر سه جمعه را ترک گوید، واجب را ترک گفته و کسی سه واجب را بدون دلیل و عذر ترک نمی‌گوید مگر منافق.}} | |||
==سندشناسی== | ==سندشناسی== | ||
روایت را شیخ صدوق در الامالی <ref>ابن بابويه، محمد بن على، الأمالي، تهران، كتابچى، چاپ ششم، ۱۳۷۶ش، ص۴۸۵.</ref> و ثواب الاعمال و عقاب الاعمال <ref>ابن بابويه، محمد بن على، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، قم، دار الشريف الرضي للنشر، چاپ دوم، ۱۴۰۶ ق، ص۲۳۲.</ref>نیز نقل کرده است که در مجموع می‌توان اعتبار [[سلسله حدیث|سند]] آن را پذیرفت. | |||
==معناشناسی== | ==معناشناسی== | ||
حدیث مورد نظر، از نظر معنا و دلالت، مشکل ندارد و وقتی دلالت و معنای حدیث به زمان حضور امام معصوم(ع) اشاره داشته باشد که این روایت نیز چنین است، از منطق درستی برخوردار است و قابل اعتنا بوده و می‌توان آن را بیان نمود. | حدیث مورد نظر، از نظر معنا و دلالت، مشکل ندارد و وقتی دلالت و معنای حدیث به زمان حضور امام معصوم(ع) اشاره داشته باشد که این روایت نیز چنین است، از منطق درستی برخوردار است و قابل اعتنا بوده و می‌توان آن را بیان نمود. روایت حضور نیافتن در نماز جمعه را مخصوص عصر حضور امام دانسته است و این یعنی دلالت این حدیث شامل عصر غیبت امام معصوم نخواهد شد و آن عقابی هم که ترک عمدی دارد، برای زمان حضور می‌باشد. | ||
==جایگاه نماز جمعه در منابع و مبانی دینی== | ==جایگاه نماز جمعه در منابع و مبانی دینی== | ||
نماز جمعه در منابع | نماز جمعه در منابع دینی از جایگاه بسیار بلندی برخوردار است. همچنین نماز جمعه جایگاه قرآنی خاصی را دارا است،<ref>سوره جمعه</ref>در جایگاه روایی، فقهی و تاریخی نیز مستندات بسیاری دارد.<ref>حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشيعه، قم، مؤسسه آل البيت عليهم السلام، چاپ اول، ۱۴۰۹ ق، ج۷، ص۲۹۵، أَبْوَابُ صَلَاه الْجُمُعَه وَ آدَابِهَا.</ref> پیامبر(ص) بعد از هجرت به مدینه، در اولین جمعه، اولین نماز جمعه را در محله بنی سالم برگزار نمود.<ref>كلينى، محمد بن يعقوب، الكافي، تهران، دار الكتب الإسلاميه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ ق، ج۸، ص۳۳۹.</ref> | ||
==عصر حضور و عصر غیبت== | ==عصر حضور و عصر غیبت== | ||
عنصر زمان و مکان، در فقه بسیار نقش‌آفرین هستند. بعضی از احکام شرعی از حیث احکام پنج‌گانه (واجب، [[حرام]]، [[مستحب]]، [[مکروه]] و [[مباح]]) به شدت تحت تأثیر عنصر زمان و مکان بوده و نماز جمعه از جمله آن احکام است. از این روی نماز جمعه از جهت واجب بودن و مستحب، در زمان حضور و غیبت فرق می‌کند. آنچه مسلم است، این است که نماز جمعه در زمان حضور واجب است. اما در زمان [[غیبت]] واجب است یا مستحب؟ این مسئله تا حدودی اختلافی است. اکثر قریب به اتفاق فقها، نماز جمعه را در عصر غیبت، مستحب مؤکد می‌دانند، [[امام خمینی]](ره) می‌فرماید: «در روز جمعه انسانی می‌تواند به جای [[نماز ظهر]]، دو رکعت نماز جمعه بخواند، ولی احتیاط مستحب آن است که اگر نماز جمعه خواند، نماز ظهر را هم بخواند.»<ref>موسوی خمینی، روح الله، توضیح المسائل، مسئله ۷۳۳, ص۱۱۷.</ref> | عنصر زمان و مکان، در فقه بسیار نقش‌آفرین هستند. بعضی از احکام شرعی از حیث احکام پنج‌گانه (واجب، [[حرام]]، [[مستحب]]، [[مکروه]] و [[مباح]]) به شدت تحت تأثیر عنصر زمان و مکان بوده و نماز جمعه از جمله آن احکام است. از این روی نماز جمعه از جهت واجب بودن و مستحب، در زمان حضور و غیبت فرق می‌کند. آنچه مسلم است، این است که نماز جمعه در زمان حضور معصوم(ع) واجب است. اما در زمان [[غیبت]] واجب است یا مستحب؟ این مسئله تا حدودی اختلافی است. اکثر قریب به اتفاق فقها، نماز جمعه را در عصر غیبت، مستحب مؤکد می‌دانند، [[امام خمینی]](ره) می‌فرماید: «در روز جمعه انسانی می‌تواند به جای [[نماز ظهر]]، دو رکعت نماز جمعه بخواند، ولی احتیاط مستحب آن است که اگر نماز جمعه خواند، نماز ظهر را هم بخواند.»<ref>موسوی خمینی، روح الله، توضیح المسائل، مسئله ۷۳۳, ص۱۱۷.</ref> | ||
شهید اول و شهید ثانی، در کتاب لمعه و شرح آن آورده‌اند: «… اما در زمان غیبت، اصحاب فقها در وجوب و تحریم نماز جمعه اختلاف کرده‌اند….»<ref> | شهید اول و شهید ثانی، در کتاب لمعه و شرح آن آورده‌اند: «… اما در زمان غیبت، اصحاب فقها در وجوب و تحریم نماز جمعه اختلاف کرده‌اند….»<ref>جبعی عاملی (شهید ثانی), زین الدین، الروضه البهیه فی شرح المعه الدمشقیه، نجف اشرف، جامعه النجف الدینیه، دوم، بی تا، ج۱، ص۶۶۳. (ده جلدی)</ref>بنابراین نماز جمعه در زمان غیبت مورد اختلاف است و در عصر حال، در سیره عملی متشرعین به صورت یک عمل سیاسی عبادی و مستحب مؤکد شناخته شده است و در رساله عملیه بیشتر فقها نیز چنین آمده است. | ||
==گستره عذر در عدم حضور== | ==گستره عذر در عدم حضور== | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۷ سپتامبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۳:۴۸
حدیث «هر کسی سه جمعه پیاپی بدون عذر در نماز جمعه شرکت نکند در زمره منافقان است.» سوال این است که بسیاری از علما و رهبر انقلاب و نیز مسئولین مملکتی هر هفته شرکت نمی‌کنند؟
نماز جمعه یکی از اعمال تاکید شده در سنت اسلامی است. اما در بیان فقهی آن دو عنصر زمان و مکان دخیل هستند. نماز جمعه در دوران امام معصوم(ع)، واجب بوده و در دوران غیبت، مستحب مؤکد است. با بررسی روایات موجود، به صراحت آمده است که با حضور امام اگر کسی به عمد در نماز جمعه شرکت نکند منافق است و شامل عصر غیبت نخواهد شد. از طرفی با توجه به عذرهای شرعی که درباره حضور در نماز جمعه که مسئله‌ای مستحب است وارد شده، عدم حضور رهبر انقلاب و مراجع تقلید و برخی از مسئولین کشوری با توجه به مشکل امنیت و حفظ جان نمی‌توان این ایراد را وارد دانست. زیرا با توجه به خطرات و نیز سلب آسایش از نمازگزاران جهت رعایت مسائل امنیتی این ایراد وارد نیست.
روایت وجوب حضور در نماز جمعه
امام باقر(ع) فرموده است:
| « | صَلَاه الْجُمُعَه فَرِيضَه وَ الِاجْتِمَاعُ إِلَيْهَا فَرِيضَه مَعَ الْإِمَامِ فَإِنْ تَرَكَ مِنْ غَيْرِ عِلَّه ثَلَاثَ جُمَعٍ مُتَوَالِيَه تَرَكَ ثَلَاثَ فَرَائِضَ وَ لَا يَدَعُ ثَلَاثَ فَرَائِضَ مِنْ غَيْرِ عِلَّه إِلَّا مُنَافِقٌ[۱]
نماز جمعه واجب است و اجتماع برای آن با امام (معصوم) واجب است. هر گاه مردی بدون عذر سه جمعه را ترک گوید، واجب را ترک گفته و کسی سه واجب را بدون دلیل و عذر ترک نمی‌گوید مگر منافق. |
» |
سندشناسی
روایت را شیخ صدوق در الامالی [۲] و ثواب الاعمال و عقاب الاعمال [۳]نیز نقل کرده است که در مجموع می‌توان اعتبار سند آن را پذیرفت.
معناشناسی
حدیث مورد نظر، از نظر معنا و دلالت، مشکل ندارد و وقتی دلالت و معنای حدیث به زمان حضور امام معصوم(ع) اشاره داشته باشد که این روایت نیز چنین است، از منطق درستی برخوردار است و قابل اعتنا بوده و می‌توان آن را بیان نمود. روایت حضور نیافتن در نماز جمعه را مخصوص عصر حضور امام دانسته است و این یعنی دلالت این حدیث شامل عصر غیبت امام معصوم نخواهد شد و آن عقابی هم که ترک عمدی دارد، برای زمان حضور می‌باشد.
جایگاه نماز جمعه در منابع و مبانی دینی
نماز جمعه در منابع دینی از جایگاه بسیار بلندی برخوردار است. همچنین نماز جمعه جایگاه قرآنی خاصی را دارا است،[۴]در جایگاه روایی، فقهی و تاریخی نیز مستندات بسیاری دارد.[۵] پیامبر(ص) بعد از هجرت به مدینه، در اولین جمعه، اولین نماز جمعه را در محله بنی سالم برگزار نمود.[۶]
عصر حضور و عصر غیبت
عنصر زمان و مکان، در فقه بسیار نقش‌آفرین هستند. بعضی از احکام شرعی از حیث احکام پنج‌گانه (واجب، حرام، مستحب، مکروه و مباح) به شدت تحت تأثیر عنصر زمان و مکان بوده و نماز جمعه از جمله آن احکام است. از این روی نماز جمعه از جهت واجب بودن و مستحب، در زمان حضور و غیبت فرق می‌کند. آنچه مسلم است، این است که نماز جمعه در زمان حضور معصوم(ع) واجب است. اما در زمان غیبت واجب است یا مستحب؟ این مسئله تا حدودی اختلافی است. اکثر قریب به اتفاق فقها، نماز جمعه را در عصر غیبت، مستحب مؤکد می‌دانند، امام خمینی(ره) می‌فرماید: «در روز جمعه انسانی می‌تواند به جای نماز ظهر، دو رکعت نماز جمعه بخواند، ولی احتیاط مستحب آن است که اگر نماز جمعه خواند، نماز ظهر را هم بخواند.»[۷]
شهید اول و شهید ثانی، در کتاب لمعه و شرح آن آورده‌اند: «… اما در زمان غیبت، اصحاب فقها در وجوب و تحریم نماز جمعه اختلاف کرده‌اند….»[۸]بنابراین نماز جمعه در زمان غیبت مورد اختلاف است و در عصر حال، در سیره عملی متشرعین به صورت یک عمل سیاسی عبادی و مستحب مؤکد شناخته شده است و در رساله عملیه بیشتر فقها نیز چنین آمده است.
گستره عذر در عدم حضور
عذر شرعی دامنه گسترده و مصادیق گوناگون دارد از بیماری سرما خوردگی گرفته تا به مسائل امنیتی، تمام عذر به حساب می‌آید. در یک جامعه گسترده، حفظ امنیت، کار اطلاعاتی و دشمن‌شناسی بسیار مهم و کار سختی است. عصری که به عصر ماهواره، اینترنت، رایانه، انقلاب اطلاعات و ارتباطات جمعی معروف گشته، برقراری امنیت بسیار کار سخت و دشوار است. در متن دعای جوشن صغیر، به موقعیت دشمن و دشمن‌شناسی اشاره شده هرچند این بحث دامنه گسترده دارد.
بنابراین روایت مورد نظر، در صورت پذیرش سند و دلالت، ناظر به زمان حضور امام معصوم(ع) بوده که نماز جمعه واجب است و متن روایت مورد نظر و روایات دیگر گویای این مطلب است. نماز جمعه در عصر غیبت مستحب است. از طرفی بحث امنیت به عنوان یک عذر جدی محسوب می‌شود، از این روی برای یک عمل مستحبی، نمی‌توان امنیت یک شخصیت حقیقی و حقوقی را نادیده گرفت و طبق قاعده اهم و مهم، امنیت و حفظ جان، از یک عمل مستحبی به مراتب بالاتر است و مسئله رهبری و علما و مجتهدین و نیز برخی از مسئولین مملکتی این گونه است. به اضافه آن که نماز جمعه چه مستحب و چه واجب، هم چون حج است که اگر خلوت شود، انسان وظیفه حضور پیدا می‌کند یا دولت باید با بیت‌المال عده‌ای را به حج ببرد تا خانه خدا خلوت نشود؛ وقتی جمعیت موج می‌زند، دیگر چنین وظیفه‌ای برداشته می‌شود و واجب کفایی ساقط می‌شود.
منابع
- ↑ برقى، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، قم، دار الكتب الإسلاميه، چاپ دوم، ۱۳۷۱ ق، ج۱، ص۸۵.
- ↑ ابن بابويه، محمد بن على، الأمالي، تهران، كتابچى، چاپ ششم، ۱۳۷۶ش، ص۴۸۵.
- ↑ ابن بابويه، محمد بن على، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، قم، دار الشريف الرضي للنشر، چاپ دوم، ۱۴۰۶ ق، ص۲۳۲.
- ↑ سوره جمعه
- ↑ حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشيعه، قم، مؤسسه آل البيت عليهم السلام، چاپ اول، ۱۴۰۹ ق، ج۷، ص۲۹۵، أَبْوَابُ صَلَاه الْجُمُعَه وَ آدَابِهَا.
- ↑ كلينى، محمد بن يعقوب، الكافي، تهران، دار الكتب الإسلاميه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ ق، ج۸، ص۳۳۹.
- ↑ موسوی خمینی، روح الله، توضیح المسائل، مسئله ۷۳۳, ص۱۱۷.
- ↑ جبعی عاملی (شهید ثانی), زین الدین، الروضه البهیه فی شرح المعه الدمشقیه، نجف اشرف، جامعه النجف الدینیه، دوم، بی تا، ج۱، ص۶۶۳. (ده جلدی)