شب‌زنده‌داری در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
A.rezapour (بحث | مشارکتها) |
بدون خلاصۀ ویرایش برچسب: ویرایش مبدأ ۲۰۱۷ |
||
| (۴۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{شروع متن}} | {{شروع متن}} | ||
{{سوال}} | {{سوال}} | ||
| خط ۶: | خط ۵: | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}} | ||
شب زنده‌داری و استغفار سحرگاهی در سوره‌های متعدد توصیه شده و شب‌زنده‌داران در قرآن توصیفی برای [[مؤمنان]]، [[محسنین]]، [[متقین]] و [[عباد الرحمان در قرآن|عبادالرحمان]] بوده است. | |||
قرآن در آیات زیادی به پیامبر(ص) توصیه کرده که در شب به نماز و نیایش مشغول شود و این آیات توصیه به مؤمنان نیز است. مفسران آورده‌اند عبادت در شب، به‌خصوص در سحرگاهان و نزدیک طلوع فجر، اثر فوق‌العاده‌ای در [[تهذیب نفس]]، تربیت معنوی انسان، و تقویت ایمان در دل و جان انسان دارد. قرآن عبادات در شب را پابرجاتر و با استقامت‌تر توصیف می‌کند. | |||
== | == سفارش به شب‌زنده‌داری == | ||
آیات زیادی در قرآن به پیامبر(ص) امر و سفارش می‌کند شب را بیدار باشد و به نماز و نیایش شبانه مشغول شود.<ref>قرشی، سید علی اکبر، تفسیراحسن‌الحدیث، قم، دفتر نشر نوید اسلام، ۱۳۹۱، ج۷، ص۳۱۷؛ سوره اسراء، آیه ۷۹؛ سوره مزمل، آیه ۲ و ۴؛ سوره طه، آیه ۱۳۰؛ سوره ق، آیه ۴۰؛ سوره طور، آیه ۴۹؛ سوره انسان، آیه ۲۶.</ref> تعبیرات مختلفی که درباره مقدار «شب‌زنده‌داری» در آیات قرآن آمده، در حقیقت برای بیان «تخییر» است و پیامبر(ص) را مخیر می‌کند که نیمی از شب، یا چیزی کمتر، یا چیزی بیشتر را بیدار بماند.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲۵، ص۱۷۲.</ref> گرچه مخاطب در این آیات، شخص پیامبر(ص) است، ولی شواهد نشان می‌دهد که مؤمنان هم در این برنامه با شخص پیامبر(ص) همگام بودند.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲۵، ص۱۷۴.</ref> مخاطب آیاتی که به پیامبر سفارش می‌کند برای نماز و نیایش در شب برخیزد، رسول خدا است. ولی به موجب آیه «به‌طور یقین زندگی رسول خدا برای شما سرمشق نیکویی بود» (احزاب: ۲۱)، به امت اسلامی نیز تهجّد در شب توصیه شده است.<ref>مصلائی‌پور، عباس، «تهجد»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۸، ذیل مدخل.</ref> | |||
آیات قرآن به اهمیت شب‌زنده‌داری، نماز شب، و تلاوت قرآن در شب تصریح کرده است. مفسران گفته‌اند عبادت در شب، بخصوص در سحرگاهان و نزدیک طلوع فجر، اثر فوق‌العاده‌ای در صفای روح، تهذیب نفوس، تربیت معنوی انسان، و تقویت ایمان در دل و جان انسان دارد که حتی با یک مرتبه آزمایش، انسان آثار آن را به روشنی در خود احساس می‌کند.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲۵، ص۱۷۷.</ref> گفته شده روح آدمی در ساعات شب آمادگی خاصی برای نیایش، مناجات و ذکر و فکر دارد.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲۵، ص۱۸۱.</ref> | |||
در | در سوره‌های متعدد به شب زنده‌داری و استغفار سحرگاهی تصریح شده است. قیام در دل شب به حکم آیات و نیز احادیث به همگان توصیه شده است.<ref>مصلائی‌پور، عباس، «تهجد»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۸، ذیل مدخل.</ref> قرآن عبادات در شب را پابرجاتر و با استقامت‌تر توصیف می‌کند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۲۵، ص۱۷۵.</ref> وقت تهجّد از نیمه شب تا اذان صبح صادق است و هرچه به [[اذان صبح]] نزدیکتر باشد، فضیلت آن بیشتر است.<ref>مصلائی‌پور، عباس، «تهجد»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۸، ذیل مدخل.</ref> مفسران گفته‌اند «اخلاص» و «حضور قلب» در عبادات شبانه وجود دارد؛ از اين رو، نماز شب عبادتى است خالص و توأم با حضور دل و آميخته با معنويت كامل. حافظ شیرازی شاعر مسلمان، دعای شب و ورد سحر را گنج سعادت خود خوانده است: «هر گنج سعادت كه خدا داد به حافظ ـ از يمن دعاى شب و ورد سحرى بود.».<ref>مكارم شيرازى، ناصر، پيام امام اميرالمومنين(ع)، تهران، دار الكتب الاسلاميه، ۱۳۸۶ش، ج۳، ص۴۱۴..</ref> | ||
== شب‌زنده‌داران == | |||
در آیه ۱۷ و ۱۸ سوره ذاریات سیره متقین و محسنین شب‌زنده‌داری است که در هنگام سحر استغفار می‌کنند.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲۲، ص۳۲۱؛ طباطبایی، محمدحسین، المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۳۷۴ش، ج۱۸، ص۵۵۴.</ref> در جای دیگر قرآن شب‌زنده‌داری وصف صالحین آمده است.<ref>سوره آل عمران، آیه ۱۱۳ و ۱۱۴.</ref> در آیه ۱۱۳ آل عمران آمده که اهل کتاب همه یکسان نیستند، و در برابر افراد تبه‌کار، کسانی در میان آنها یافت می‌شوند که در اطاعت خداوند و قیام بر ایمان ثابت قدم هستند و پیوسته در دل شب آیات خدا را تلاوت می‌کنند.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۳، ص۵۶.</ref> | |||
== وصف عبادالرحمان == | |||
از صفات [[عباد الرحمان در قرآن|عبادالرحمان]]، این است که بخش مهم و قابل توجهی از شب را به عبادت و سجده بر درگاه خداوند سپری کنند.<ref>مصباح یزدی، محمد تقی، رستگاران، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، ص۲۶۳.</ref> در آیه ۶۴ [[سوره فرقان]]، سومین ویژگی عبادالرحمن و بندگان خاص خداوند را، راز و نیاز شبانه و شب زنده‌داری و نماز شب دانسته است. عبادالرحمن کسانی هستند که به خاطر رضای خداوند، حداقل بخشی از شب را به راز و نیاز با خدای خویش می‌پردازند. نماز شب را، که شامل سجده و قیام و دیگر افعال است، به جا می‌آورند. این که نماز شب جزء صفات عبادالرحمن شمرده شده، جایگاه خاص آن را در مسئله تربیت و سیر و سلوک الی اللّه می‌رساند.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، والاترین بندگان، قم، نسل جوان، ۱۳۸۳ش، ص ۹۵ و ۹۶.</ref> | |||
== وصف مؤمنان == | == وصف مؤمنان == | ||
آیه ۱۶ سجده | در آیه ۱۶ [[سوره سجده]] پیرامون اوصاف مؤمنان واقعی آمده: «پهلوهایشان از بسترها دور می‌شود (و شبانگاه به پا می‌خیزند و رو به درگاه خدا می‌آورند) و پروردگار خود را با بیم و امید می‌خوانند و از آنچه به آنان روزی داده‌ایم انفاق می‌کنند».<ref>مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۶ش، ج۱۰، ص۲۴۰.</ref> و در آیه ۹ سوره زمر نیز در وصف مؤمنان آمده که در شب نماز می‌خوانند و نیایش می‌کنند.<ref>تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، ۱۳۸۸ش، ج۸، ص۱۵۰.</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۸: | ||
{{شاخه | {{شاخه | ||
| شاخه اصلی =علوم و معارف قرآن | | شاخه اصلی =علوم و معارف قرآن | ||
|شاخه فرعی۱ = | |شاخه فرعی۱ =عبادت در قرآن | ||
|شاخه فرعی۲ = | |شاخه فرعی۲ = | ||
|شاخه فرعی۳ = | |شاخه فرعی۳ = | ||
}} | }} | ||
| خط ۳۸: | خط ۴۱: | ||
| تغییر مسیر =شد | | تغییر مسیر =شد | ||
| ارجاعات = | | ارجاعات = | ||
| بازبینی = | | بازبینی =شد | ||
| تکمیل = | | تکمیل = | ||
| اولویت =ج | | اولویت =ج | ||
نسخهٔ کنونی تا ۶ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۱۱
در قرآن چقدر به شب زنده‌داری توصیه شده است؟
شب زنده‌داری و استغفار سحرگاهی در سوره‌های متعدد توصیه شده و شب‌زنده‌داران در قرآن توصیفی برای مؤمنان، محسنین، متقین و عبادالرحمان بوده است.
قرآن در آیات زیادی به پیامبر(ص) توصیه کرده که در شب به نماز و نیایش مشغول شود و این آیات توصیه به مؤمنان نیز است. مفسران آورده‌اند عبادت در شب، به‌خصوص در سحرگاهان و نزدیک طلوع فجر، اثر فوق‌العاده‌ای در تهذیب نفس، تربیت معنوی انسان، و تقویت ایمان در دل و جان انسان دارد. قرآن عبادات در شب را پابرجاتر و با استقامت‌تر توصیف می‌کند.
سفارش به شب‌زنده‌داری
آیات زیادی در قرآن به پیامبر(ص) امر و سفارش می‌کند شب را بیدار باشد و به نماز و نیایش شبانه مشغول شود.[۱] تعبیرات مختلفی که درباره مقدار «شب‌زنده‌داری» در آیات قرآن آمده، در حقیقت برای بیان «تخییر» است و پیامبر(ص) را مخیر می‌کند که نیمی از شب، یا چیزی کمتر، یا چیزی بیشتر را بیدار بماند.[۲] گرچه مخاطب در این آیات، شخص پیامبر(ص) است، ولی شواهد نشان می‌دهد که مؤمنان هم در این برنامه با شخص پیامبر(ص) همگام بودند.[۳] مخاطب آیاتی که به پیامبر سفارش می‌کند برای نماز و نیایش در شب برخیزد، رسول خدا است. ولی به موجب آیه «به‌طور یقین زندگی رسول خدا برای شما سرمشق نیکویی بود» (احزاب: ۲۱)، به امت اسلامی نیز تهجّد در شب توصیه شده است.[۴]
آیات قرآن به اهمیت شب‌زنده‌داری، نماز شب، و تلاوت قرآن در شب تصریح کرده است. مفسران گفته‌اند عبادت در شب، بخصوص در سحرگاهان و نزدیک طلوع فجر، اثر فوق‌العاده‌ای در صفای روح، تهذیب نفوس، تربیت معنوی انسان، و تقویت ایمان در دل و جان انسان دارد که حتی با یک مرتبه آزمایش، انسان آثار آن را به روشنی در خود احساس می‌کند.[۵] گفته شده روح آدمی در ساعات شب آمادگی خاصی برای نیایش، مناجات و ذکر و فکر دارد.[۶]
در سوره‌های متعدد به شب زنده‌داری و استغفار سحرگاهی تصریح شده است. قیام در دل شب به حکم آیات و نیز احادیث به همگان توصیه شده است.[۷] قرآن عبادات در شب را پابرجاتر و با استقامت‌تر توصیف می‌کند.[۸] وقت تهجّد از نیمه شب تا اذان صبح صادق است و هرچه به اذان صبح نزدیکتر باشد، فضیلت آن بیشتر است.[۹] مفسران گفته‌اند «اخلاص» و «حضور قلب» در عبادات شبانه وجود دارد؛ از اين رو، نماز شب عبادتى است خالص و توأم با حضور دل و آميخته با معنويت كامل. حافظ شیرازی شاعر مسلمان، دعای شب و ورد سحر را گنج سعادت خود خوانده است: «هر گنج سعادت كه خدا داد به حافظ ـ از يمن دعاى شب و ورد سحرى بود.».[۱۰]
شب‌زنده‌داران
در آیه ۱۷ و ۱۸ سوره ذاریات سیره متقین و محسنین شب‌زنده‌داری است که در هنگام سحر استغفار می‌کنند.[۱۱] در جای دیگر قرآن شب‌زنده‌داری وصف صالحین آمده است.[۱۲] در آیه ۱۱۳ آل عمران آمده که اهل کتاب همه یکسان نیستند، و در برابر افراد تبه‌کار، کسانی در میان آنها یافت می‌شوند که در اطاعت خداوند و قیام بر ایمان ثابت قدم هستند و پیوسته در دل شب آیات خدا را تلاوت می‌کنند.[۱۳]
وصف عبادالرحمان
از صفات عبادالرحمان، این است که بخش مهم و قابل توجهی از شب را به عبادت و سجده بر درگاه خداوند سپری کنند.[۱۴] در آیه ۶۴ سوره فرقان، سومین ویژگی عبادالرحمن و بندگان خاص خداوند را، راز و نیاز شبانه و شب زنده‌داری و نماز شب دانسته است. عبادالرحمن کسانی هستند که به خاطر رضای خداوند، حداقل بخشی از شب را به راز و نیاز با خدای خویش می‌پردازند. نماز شب را، که شامل سجده و قیام و دیگر افعال است، به جا می‌آورند. این که نماز شب جزء صفات عبادالرحمن شمرده شده، جایگاه خاص آن را در مسئله تربیت و سیر و سلوک الی اللّه می‌رساند.[۱۵]
وصف مؤمنان
در آیه ۱۶ سوره سجده پیرامون اوصاف مؤمنان واقعی آمده: «پهلوهایشان از بسترها دور می‌شود (و شبانگاه به پا می‌خیزند و رو به درگاه خدا می‌آورند) و پروردگار خود را با بیم و امید می‌خوانند و از آنچه به آنان روزی داده‌ایم انفاق می‌کنند».[۱۶] و در آیه ۹ سوره زمر نیز در وصف مؤمنان آمده که در شب نماز می‌خوانند و نیایش می‌کنند.[۱۷]
منابع
- ↑ قرشی، سید علی اکبر، تفسیراحسن‌الحدیث، قم، دفتر نشر نوید اسلام، ۱۳۹۱، ج۷، ص۳۱۷؛ سوره اسراء، آیه ۷۹؛ سوره مزمل، آیه ۲ و ۴؛ سوره طه، آیه ۱۳۰؛ سوره ق، آیه ۴۰؛ سوره طور، آیه ۴۹؛ سوره انسان، آیه ۲۶.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲۵، ص۱۷۲.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲۵، ص۱۷۴.
- ↑ مصلائی‌پور، عباس، «تهجد»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۸، ذیل مدخل.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲۵، ص۱۷۷.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲۵، ص۱۸۱.
- ↑ مصلائی‌پور، عباس، «تهجد»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۸، ذیل مدخل.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۲۵، ص۱۷۵.
- ↑ مصلائی‌پور، عباس، «تهجد»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۸، ذیل مدخل.
- ↑ مكارم شيرازى، ناصر، پيام امام اميرالمومنين(ع)، تهران، دار الكتب الاسلاميه، ۱۳۸۶ش، ج۳، ص۴۱۴..
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲۲، ص۳۲۱؛ طباطبایی، محمدحسین، المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۳۷۴ش، ج۱۸، ص۵۵۴.
- ↑ سوره آل عمران، آیه ۱۱۳ و ۱۱۴.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۳، ص۵۶.
- ↑ مصباح یزدی، محمد تقی، رستگاران، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، ص۲۶۳.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، والاترین بندگان، قم، نسل جوان، ۱۳۸۳ش، ص ۹۵ و ۹۶.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۶ش، ج۱۰، ص۲۴۰.
- ↑ تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، ۱۳۸۸ش، ج۸، ص۱۵۰.