تفسیر آیه «أمن یجیب المضطر»: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(یک نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{سوال}}تفسیر آیه شریفه ۶۲ سوره نمل چیست؟{{پایان سوال}}
{{سوال}}تفسیر آیه شریفه ۶۲ سوره نمل چیست؟
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}آیه «أَمَّنْ یُجِیب»، آیه ۶۲ [[سوره نمل]]، درباره اجابت شخص مضطر و دور کردن رنج و سختی از انسان توسط خداوند است. این آیه از آیات مشهور و مهم درباره استجابت دعا توسط خداوند است. براساس این آیه، شخص مضطر و درمانده اگر خداوند را بخواند، دعا و خواسته او اجابت خواهد شد و گرفتاری و سختی‌هایش رفع می‌شود.
{{پاسخ}}آیه «أَمَّنْ یُجِیب»، آیه ۶۲ [[سوره نمل]]، درباره اجابت شخص مضطر و دور کردن رنج و سختی از انسان توسط خداوند است. این آیه از آیات مشهور و مهم درباره استجابت دعا توسط خداوند است. براساس این آیه، شخص مضطر و درمانده اگر خداوند را بخواند، دعا و خواسته او اجابت خواهد شد و گرفتاری و سختی‌هایش رفع می‌شود.
[[پرونده:خط آیه أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ.jpeg|بندانگشتی|خط آیه أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ|200x200پیکسل]]
[[پرونده:خط آیه أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ.jpeg|بندانگشتی|خط آیه أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ|200x200پیکسل]]
== متن آیه ==
== متن آیه ==
{{قرآن بزرگ|أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَیَکْشِفُ السُّوءَ
{{قرآن بزرگ|أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوءَ  
 
| سوره = نمل
| سوره = نمل
| آیه = ۶۲
| آیه = ۶۲
| ترجمه = یا آن که درمانده را چون بخواندش پاسخ می‌دهد و رنج از او دور می‌کند}}
| ترجمه = يا كسى كه دعاى مضطرّ را اجابت مى‏‌كند و گرفتارى را برطرف مى‏‌سازد! }}
 
== اجابت مضطر ==
== اجابت مضطر ==
کلمه «مضطر» در لغت به معنی ناچار، لاعلاج، کسی که اضطرار و ناچاری او را گرفته می‌باشد.<ref>قرشی، سید علی اکبر، تفسیر احسن الحدیث، تهران، انتشارات بنیاد بعثت، ۱۳۷۰ ش، جلد ۷، و ۴۷۶.</ref>
کلمه «مضطر» به معنی ناچار، لاعلاج، کسی که ناچاری او را گرفته می‌باشد.<ref>قرشى بنايى، على اكبر، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ ششم، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۷۷.</ref>


مراد از «اجابت مضطر وقتی که او را بخواند» این است که خدا دعای دعا کنندگان را مستجاب و حوائج‌شان را برمی‌آورد؛ و اگر قید اضطرار را در بین آورد برای این است که در حال اضطرار، دعای داعی از حقیقت برخوردار است و دیگر گزاف و بیهوده نیست؛ چون تا آدمی بیچاره و درمانده نشود؛ دعاهایش آن واقعیت و حقیقت را که در حال اضطرار است ندارد.<ref>طباطبایی، تفسیر المیزان، ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی، قم، انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه، ج۱۵، ص۵۴۵.</ref> تصریح به عنوان «مضطر» نشان می‌دهد که شرایط اضطرار، یعنی شرایطی که انسان در آن شرایط از همه اسباب و عوامل قطع امید می‌کند این زمینه را فراهم می‌آورد که انسان، خالصانه خدا را بخواند، نتیجه فریاد خواهی خالصانه از خداوند (اذا دعاه) اجابت از سوی خدا را دنبال دارد.
مراد از «اجابت مضطر وقتی که او را بخواند» این است که خدا دعای دعا کنندگان را مستجاب و حوائج‌شان را برمی‌آورد؛ اگر قید اضطرار را در بین آورد برای این است که در حال اضطرار، دعا از حقیقت برخوردار است؛ چون تا آدمی بیچاره و درمانده نشود، دعاهایش آن واقعیت و حقیقت را که در حال اضطرار است ندارد.<ref>طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: محمد باقر موسوی همدانی، قم، انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش، ج۱۵، ص۵۴۵.</ref> تصریح به عنوان «مضطر» نشان می‌دهد که شرایط اضطرار، یعنی شرایطی که انسان در آن شرایط از همه اسباب و عوامل قطع امید می‌کند این زمینه را فراهم می‌آورد که انسان، خالصانه خدا را بخواند، نتیجه فریاد‌خواهی خالصانه از خداوند (اذا دعاه) اجابت از سوی خدا را دنبال دارد.<ref>هاشمى رفسنجانى، اكبر، تفسير راهنما: روشى نو در ارائه مفاهيم موضوعات قرآن، قم، بوستان كتاب قم، چاپ اول، ۱۳۸۶ش، ج۱۳، ص۲۷۵.</ref>


درمانده‌ترین افراد کسی است که گنهکار باشد و از خدا طلب مغفرت کند. آدم ترسیده‌ای که طلب ایمنی می‌کند و بیماری که عافیت می‌خواهد و محبوسی که خواهان خلاص است، همه افراد گرفتاری هستند که بخداوند بزرگ و مهربان پناه می‌برند.<ref>طبرسی، فضل بن حسن، ترجمه تفسیر مجمع البیان، ج۱۸، ص۱۳۱.</ref>
درمانده‌ترین افراد کسی است که گنهکار باشد و از خدا طلب مغفرت کند. آدم ترسیده‌ای که طلب ایمنی می‌کند و بیماری که عافیت می‌خواهد و محبوسی که خواهان خلاص است، همه افراد گرفتاری هستند که بخداوند بزرگ و مهربان پناه می‌برند.<ref>طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ترجمه: گروهی از مفسران، تهران، فراهانی، چاپ اول، بی‌تا، ج۱۸، ص۱۳۱.</ref>


== استجابت دعا ==
== استجابت دعا ==
{{جعبه نقل قول|وقتی که قطره محدودِ جان به دریای نامحدود خداوندِ بی‌صورت و بی‌کران پیوند می‌خورد آن زمان هنگام استجابت دعا است. آن اوقات خوش را دریابید و دیگران را هم در آن سهیم و شریک کنید. هرچیز که در جان آدمی در آن احوال جرقه می‌زند مثل خورشیدی می‌تواند تاریکی‌ها را بسوزاند و فضا را روشن کند.<ref>سروش، «شرح غزلیات شمس»، جلسه شانزدهم، ص۱.</ref>}}
{{جعبه نقل قول|وقتی که قطره محدودِ جان به دریای نامحدود خداوندِ بی‌صورت و بی‌کران پیوند می‌خورد آن زمان هنگام استجابت دعا است. آن اوقات خوش را دریابید و دیگران را هم در آن سهیم و شریک کنید. هرچیز که در جان آدمی در آن احوال جرقه می‌زند مثل خورشیدی می‌تواند تاریکی‌ها را بسوزاند و فضا را روشن کند.<ref>سروش، «شرح غزلیات شمس»، جلسه شانزدهم، ص۱.</ref>}}
خداوند دعای همه را ـ هر گاه شرایطش جمع باشد ـ اجابت می‌کند، ولی در این آیه به ویژه روی عنوان «مضطر» تکیه شده است، به این دلیل که یکی از شرائط اجابت دعا آن است که انسان چشم از عالم اسباب به کلی برگیرد، و تمام قلب و روحش را در اختیار خدا قرار دهد، همه چیز را از آن او بداند و حل هر مشکلی را به دست او ببیند، و این درک و دید در حال اضطرار دست می‌دهد.<ref>مکارم شیرازی، ناصر و جمعی از دانشمندان حوزه، تفسیر نمونه، تهران، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، چاپ هفدهم، ۱۳۷۹ ش، جلد ۱۵، ص۵۲۱.</ref> «اضطرار» به معنای کوتاه شدن دست انسان از همه عوامل عادی و مادی است. بنابر این، اجابت دعای مضطر از سوی خدا به این معنا است که خدا با اراده خویش همه علل و عوامل مادی را در جهتی قرار می‌دهد که انسان بتواند با تسلط بر آنها و بهره‌گیری از آنها، به حل مشکلات و رفع گرفتاری‌های خود بپردازد. جمله «و یجعلکم خلفاء الارض» در بیان همین نکته است.<ref>هاشمی رفسنجانی، اکبر و جمعی از محققان، تفسیر راهنما، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، چاپ اول، ۱۳۸۰ ش، ج۱۳، ص۳۶۸.</ref>
خداوند دعای همه را ـ هر گاه شرایطش جمع باشد ـ اجابت می‌کند، ولی در این آیه به ویژه روی عنوان «مضطر» تکیه شده است، به این دلیل که یکی از شرائط اجابت دعا آن است که انسان چشم از عالم اسباب به کلی برگیرد، تمام قلب و روحش را در اختیار خدا قرار دهد، همه چیز را از آن او بداند، حل هر مشکلی را به دست او ببیند و این درک و دید در حال اضطرار دست می‌دهد.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ هفدهم، ۱۳۷۹ش، جلد ۱۵، ص۵۲۱.</ref> «اضطرار» به معنای کوتاه شدن دست انسان از همه عوامل عادی و مادی است. اجابت دعای مضطر از سوی خدا به این معنا است که خدا با اراده خویش همه علل و عوامل مادی را در جهتی قرار می‌دهد که انسان بتواند با تسلط بر آنها و بهره‌گیری از آنها، به حل مشکلات و رفع گرفتاری‌های خود بپردازد. جمله: {{قرآن|وَ يَجْعَلُكُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ|ترجمه= و شما را خلفاى زمين قرار مى‏دهد |سوره= نمل|آیه=۶۲}} در بیان همین نکته است.<ref>هاشمی رفسنجانی، اکبر و جمعی از محققان، تفسیر راهنما، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، چاپ اول، ۱۳۸۰ ش، ج۱۳، ص۳۶۸.</ref>


== برطرف کردن گرفتاری ==
== برطرف کردن گرفتاری ==
واژه «سوء» به معنای شدّت و سختی و هر چیز مضرّ و زیان‌آور است.<ref>طبرسی، فضل بن حسن، ترجمه تفسیر جوامع الجامع، ج۴، ص۴۸۴.</ref> در این آیه گفته شده است که خداوند گرفتاری و سختی‌ها را رفع می‌کند. در تفسیر نمونه آمده است: «در آن هنگام که تمام درهای عالم اسباب به روی انسان بسته می‌شود کارد به استخوانش می‌رسد، و از هر نظر درمانده و مضطر می‌گردد، تنها کسی که می‌تواند قفل مشکلات را بگشاید، و بن‌بست‌ها را بر طرف سازد، و نور امید در دلها بپاشد، و درهای رحمت به روی انسانها درمانده بگشاید، تنها ذات پاک او است و نه غیر او»<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۵، ص۵۱۷.</ref>
واژه «سوء» به معنای شدّت، سختی و هر چیز زیان‌آور است.<ref>طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، ترجمه: گروهی از مترجمان، مشهد، بنياد پژوهشهاى اسلامى، چاپ اول، ۱۳۷۵ش،‏ ج۴، ص۴۸۴.</ref> در این آیه گفته شده است که خداوند گرفتاری و سختی‌ها را رفع می‌کند. در آن هنگام که تمام درهای عالم اسباب به روی انسان بسته می‌شود کارد به استخوانش می‌رسد، و از هر نظر درمانده و مضطر می‌گردد، تنها کسی که می‌تواند قفل مشکلات را بگشاید، و بن‌بست‌ها را بر طرف سازد، و نور امید در دل‌ها بپاشد، و درهای رحمت به روی انسانها درمانده بگشاید، تنها ذات پاک او است و نه غیر او.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران،  دارالکتب الاسلامیه، چاپ هفدهم، ۱۳۷۹ش،ج۱۵، ص۵۱۷.</ref>


== آیات مشابه ==
== آیات مشابه ==
آیاتی در قرآن وجود دارد که تصریح بر استجابت دعا دارد:
آیاتی در قرآن وجود دارد که تصریح بر استجابت دعا دارد:
 
# {{قرآن|وَقَالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ|ترجمه=و پروردگارتان فرمود: «مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم.»|سوره=غافر|آیه=۶۰}}
یک: {{قرآن|وَقَالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ|ترجمه=و پروردگارتان فرمود: «مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم.»|سوره=غافر|آیه=۶۰}}
# {{قرآن|وَإِذَا سَأَلَکَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ ۖ أُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ ۖ فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی وَلْیُؤْمِنُوا بِی لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ|ترجمه=و هرگاه بندگان من، از تو درباره من بپرسند، [بگو] من نزدیکم، و دعای دعاکننده را -به هنگامی که مرا بخواند- اجابت می‌کنم، پس [آنان] باید فرمان مرا گردن نهند و به من ایمان آورند، باشد که راه یابند.|سوره=بقره|آیه=۱۸۶}}
 
# {{قرآن|فَیَکْشِفُ مَا تَدْعُونَ إِلَیْهِ إِنْ شَاءَ|ترجمه=و اگر او بخواهد رنج و بلا را از شما دور می‌گرداند.|سوره=انعام|آیه=۴۱}}
دو: {{قرآن|وَإِذَا سَأَلَکَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ ۖ أُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ ۖ فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی وَلْیُؤْمِنُوا بِی لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ|ترجمه=و هرگاه بندگان من، از تو درباره من بپرسند، [بگو] من نزدیکم، و دعای دعاکننده را -به هنگامی که مرا بخواند- اجابت می‌کنم، پس [آنان] باید فرمان مرا گردن نهند و به من ایمان آورند، باشد که راه یابند.|سوره=بقره|آیه=۱۸۶}}
# در جایی دیگر کسانی که دعایشان را استجابت کرده و پس از آن روی می‌گرداند را مذمت کرده است: {{قرآن|وَإِذَا مَسَّ الْإِنْسَانَ الضُّرُّ دَعَانَا لِجَنْبِهِ أَوْ قَاعِدًا أَوْ قَائِمًا فَلَمَّا کَشَفْنَا عَنْهُ ضُرَّهُ مَرَّ کَأَنْ لَمْ یَدْعُنَا إِلَیٰ ضُرٍّ مَسَّهُ|ترجمه=و چون انسان را آسیبی رسد، ما را -به پهلو خوابیده یا نشسته یا ایستاده- می‌خواند، و چون گرفتاریش را برطرف کنیم چنان می‌رود که گویی ما را برای گرفتاریی که به او رسیده، نخوانده است.|سوره=یونس|آیه=۱۲}}
 
# {{قرآن|فَلَمَّا أَنْجَاهُمْ إِذَا هُمْ یَبْغُونَ فِی الْأَرْضِ بِغَیْرِ الْحَقِّ|ترجمه=(خواسته‌شان را اجابت کردیم و) چون خدا آنها را برهاند، بینی که در زمین به ناحق سرکشی کنند.|سوره=یونس|آیه=۲۳}}
سه: {{قرآن|فَیَکْشِفُ مَا تَدْعُونَ إِلَیْهِ إِنْ شَاءَ|ترجمه=و اگر او بخواهد رنج و بلا را از شما دور می‌گرداند.|سوره=انعام|آیه=۴۱}}
# {{قرآن|وَيَسْتَجِيبُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَيَزِيدُهُمْ مِنْ فَضْلِهِ ۚ وَالْكَافِرُونَ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِيدٌ|ترجمه=و [درخواست‌] كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده‌اند اجابت مى‌كند و از فضل خويش به آنان زياده مى‌دهد، و[لى‌] براى كافران عذاب سختى خواهد بود.|سوره=شوری|آیه=۲۶}}
 
چهار: در جایی دیگر کسانی که دعایشان را استجابت کرده و پس از آن روی می‌گرداند را مذمت کرده است: {{قرآن|وَإِذَا مَسَّ الْإِنْسَانَ الضُّرُّ دَعَانَا لِجَنْبِهِ أَوْ قَاعِدًا أَوْ قَائِمًا فَلَمَّا کَشَفْنَا عَنْهُ ضُرَّهُ مَرَّ کَأَنْ لَمْ یَدْعُنَا إِلَیٰ ضُرٍّ مَسَّهُ|ترجمه=و چون انسان را آسیبی رسد، ما را -به پهلو خوابیده یا نشسته یا ایستاده- می‌خواند، و چون گرفتاریش را برطرف کنیم چنان می‌رود که گویی ما را برای گرفتاریی که به او رسیده، نخوانده است.|سوره=یونس|آیه=۱۲}}
 
پنج: {{قرآن|فَلَمَّا أَنْجَاهُمْ إِذَا هُمْ یَبْغُونَ فِی الْأَرْضِ بِغَیْرِ الْحَقِّ|ترجمه=(خواسته‌شان را اجابت کردیم و) چون خدا آنها را برهاند، بینی که در زمین به ناحق سرکشی کنند.|سوره=یونس|آیه=۲۳}}
 
شش: {{قرآن|وَيَسْتَجِيبُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَيَزِيدُهُمْ مِنْ فَضْلِهِ ۚ وَالْكَافِرُونَ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِيدٌ|ترجمه=و [درخواست‌] كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده‌اند اجابت مى‌كند و از فضل خويش به آنان زياده مى‌دهد، و[لى‌] براى كافران عذاب سختى خواهد بود.|سوره=شوری|آیه=۲۶}}


== خواندن این آیه برای استجابت دعا ==
== خواندن این آیه برای استجابت دعا ==
روایاتی که سفارش کند با خواندن این آیه گرفتاری‌ای رفع می‌شود یا مریضی شفا پیدا می‌کند وجود ندارد؛ اما معنای خود آیه این را می‌رساند که انسان برای رفع گرفتاری خود اگر خدا را بخواند، خواسته او استجابت می‌شود. با تلاوت این آیه، یک یادآوری به خود انسان است که خداوند در قرآن چنین وعده‌ای داده است.{{پایان پاسخ}}
روایتی که سفارش کند با خواندن این آیه گرفتاری‌ای رفع می‌شود یا مریضی شفا پیدا می‌کند، وجود ندارد؛ اما معنای خود آیه این را می‌رساند که انسان برای رفع گرفتاری خود اگر خدا را بخواند، خواسته او استجابت می‌شود. با تلاوت این آیه، یک یادآوری به خود انسان است که خداوند در قرآن چنین وعده‌ای داده است.
{{مطالعه بیشتر}}
 
== مطالعه بیشتر ==


* تفسیر نمونه، استاد مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج۱۵، ص۵۲۲.
{{پایان پاسخ}}


== منابع ==
== منابع ==
خط ۶۰: خط ۵۴:
| ناوبری =
| ناوبری =
| نمایه =
| نمایه =
| تغییر مسیر =
| تغییر مسیر = شد
| ارجاعات =
| ارجاعات =
| بازبینی =
| بازبینی =

نسخهٔ کنونی تا ‏۲ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۳۳

سؤال
تفسیر آیه شریفه ۶۲ سوره نمل چیست؟

آیه «أَمَّنْ یُجِیب»، آیه ۶۲ سوره نمل، درباره اجابت شخص مضطر و دور کردن رنج و سختی از انسان توسط خداوند است. این آیه از آیات مشهور و مهم درباره استجابت دعا توسط خداوند است. براساس این آیه، شخص مضطر و درمانده اگر خداوند را بخواند، دعا و خواسته او اجابت خواهد شد و گرفتاری و سختی‌هایش رفع می‌شود.

خط آیه أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ

متن آیه

اجابت مضطر

کلمه «مضطر» به معنی ناچار، لاعلاج، کسی که ناچاری او را گرفته می‌باشد.[۱]

مراد از «اجابت مضطر وقتی که او را بخواند» این است که خدا دعای دعا کنندگان را مستجاب و حوائج‌شان را برمی‌آورد؛ اگر قید اضطرار را در بین آورد برای این است که در حال اضطرار، دعا از حقیقت برخوردار است؛ چون تا آدمی بیچاره و درمانده نشود، دعاهایش آن واقعیت و حقیقت را که در حال اضطرار است ندارد.[۲] تصریح به عنوان «مضطر» نشان می‌دهد که شرایط اضطرار، یعنی شرایطی که انسان در آن شرایط از همه اسباب و عوامل قطع امید می‌کند این زمینه را فراهم می‌آورد که انسان، خالصانه خدا را بخواند، نتیجه فریاد‌خواهی خالصانه از خداوند (اذا دعاه) اجابت از سوی خدا را دنبال دارد.[۳]

درمانده‌ترین افراد کسی است که گنهکار باشد و از خدا طلب مغفرت کند. آدم ترسیده‌ای که طلب ایمنی می‌کند و بیماری که عافیت می‌خواهد و محبوسی که خواهان خلاص است، همه افراد گرفتاری هستند که بخداوند بزرگ و مهربان پناه می‌برند.[۴]

استجابت دعا

وقتی که قطره محدودِ جان به دریای نامحدود خداوندِ بی‌صورت و بی‌کران پیوند می‌خورد آن زمان هنگام استجابت دعا است. آن اوقات خوش را دریابید و دیگران را هم در آن سهیم و شریک کنید. هرچیز که در جان آدمی در آن احوال جرقه می‌زند مثل خورشیدی می‌تواند تاریکی‌ها را بسوزاند و فضا را روشن کند.[۵]

خداوند دعای همه را ـ هر گاه شرایطش جمع باشد ـ اجابت می‌کند، ولی در این آیه به ویژه روی عنوان «مضطر» تکیه شده است، به این دلیل که یکی از شرائط اجابت دعا آن است که انسان چشم از عالم اسباب به کلی برگیرد، تمام قلب و روحش را در اختیار خدا قرار دهد، همه چیز را از آن او بداند، حل هر مشکلی را به دست او ببیند و این درک و دید در حال اضطرار دست می‌دهد.[۶] «اضطرار» به معنای کوتاه شدن دست انسان از همه عوامل عادی و مادی است. اجابت دعای مضطر از سوی خدا به این معنا است که خدا با اراده خویش همه علل و عوامل مادی را در جهتی قرار می‌دهد که انسان بتواند با تسلط بر آنها و بهره‌گیری از آنها، به حل مشکلات و رفع گرفتاری‌های خود بپردازد. جمله: ﴿وَ يَجْعَلُكُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ؛ و شما را خلفاى زمين قرار مى‏دهد(نمل:۶۲) در بیان همین نکته است.[۷]

برطرف کردن گرفتاری

واژه «سوء» به معنای شدّت، سختی و هر چیز زیان‌آور است.[۸] در این آیه گفته شده است که خداوند گرفتاری و سختی‌ها را رفع می‌کند. در آن هنگام که تمام درهای عالم اسباب به روی انسان بسته می‌شود کارد به استخوانش می‌رسد، و از هر نظر درمانده و مضطر می‌گردد، تنها کسی که می‌تواند قفل مشکلات را بگشاید، و بن‌بست‌ها را بر طرف سازد، و نور امید در دل‌ها بپاشد، و درهای رحمت به روی انسانها درمانده بگشاید، تنها ذات پاک او است و نه غیر او.[۹]

آیات مشابه

آیاتی در قرآن وجود دارد که تصریح بر استجابت دعا دارد:

  1. ﴿وَقَالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ؛ و پروردگارتان فرمود: «مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم.»(غافر:۶۰)
  2. ﴿وَإِذَا سَأَلَکَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ ۖ أُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ ۖ فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی وَلْیُؤْمِنُوا بِی لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ؛ و هرگاه بندگان من، از تو درباره من بپرسند، [بگو] من نزدیکم، و دعای دعاکننده را -به هنگامی که مرا بخواند- اجابت می‌کنم، پس [آنان] باید فرمان مرا گردن نهند و به من ایمان آورند، باشد که راه یابند.(بقره:۱۸۶)
  3. ﴿فَیَکْشِفُ مَا تَدْعُونَ إِلَیْهِ إِنْ شَاءَ؛ و اگر او بخواهد رنج و بلا را از شما دور می‌گرداند.(انعام:۴۱)
  4. در جایی دیگر کسانی که دعایشان را استجابت کرده و پس از آن روی می‌گرداند را مذمت کرده است: ﴿وَإِذَا مَسَّ الْإِنْسَانَ الضُّرُّ دَعَانَا لِجَنْبِهِ أَوْ قَاعِدًا أَوْ قَائِمًا فَلَمَّا کَشَفْنَا عَنْهُ ضُرَّهُ مَرَّ کَأَنْ لَمْ یَدْعُنَا إِلَیٰ ضُرٍّ مَسَّهُ؛ و چون انسان را آسیبی رسد، ما را -به پهلو خوابیده یا نشسته یا ایستاده- می‌خواند، و چون گرفتاریش را برطرف کنیم چنان می‌رود که گویی ما را برای گرفتاریی که به او رسیده، نخوانده است.(یونس:۱۲)
  5. ﴿فَلَمَّا أَنْجَاهُمْ إِذَا هُمْ یَبْغُونَ فِی الْأَرْضِ بِغَیْرِ الْحَقِّ؛ (خواسته‌شان را اجابت کردیم و) چون خدا آنها را برهاند، بینی که در زمین به ناحق سرکشی کنند.(یونس:۲۳)
  6. ﴿وَيَسْتَجِيبُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَيَزِيدُهُمْ مِنْ فَضْلِهِ ۚ وَالْكَافِرُونَ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِيدٌ؛ و [درخواست‌] كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده‌اند اجابت مى‌كند و از فضل خويش به آنان زياده مى‌دهد، و[لى‌] براى كافران عذاب سختى خواهد بود.(شوری:۲۶)

خواندن این آیه برای استجابت دعا

روایتی که سفارش کند با خواندن این آیه گرفتاری‌ای رفع می‌شود یا مریضی شفا پیدا می‌کند، وجود ندارد؛ اما معنای خود آیه این را می‌رساند که انسان برای رفع گرفتاری خود اگر خدا را بخواند، خواسته او استجابت می‌شود. با تلاوت این آیه، یک یادآوری به خود انسان است که خداوند در قرآن چنین وعده‌ای داده است.


منابع

  1. قرشى بنايى، على اكبر، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ ششم، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۷۷.
  2. طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: محمد باقر موسوی همدانی، قم، انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش، ج۱۵، ص۵۴۵.
  3. هاشمى رفسنجانى، اكبر، تفسير راهنما: روشى نو در ارائه مفاهيم موضوعات قرآن، قم، بوستان كتاب قم، چاپ اول، ۱۳۸۶ش، ج۱۳، ص۲۷۵.
  4. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ترجمه: گروهی از مفسران، تهران، فراهانی، چاپ اول، بی‌تا، ج۱۸، ص۱۳۱.
  5. سروش، «شرح غزلیات شمس»، جلسه شانزدهم، ص۱.
  6. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ هفدهم، ۱۳۷۹ش، جلد ۱۵، ص۵۲۱.
  7. هاشمی رفسنجانی، اکبر و جمعی از محققان، تفسیر راهنما، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، چاپ اول، ۱۳۸۰ ش، ج۱۳، ص۳۶۸.
  8. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، ترجمه: گروهی از مترجمان، مشهد، بنياد پژوهشهاى اسلامى، چاپ اول، ۱۳۷۵ش،‏ ج۴، ص۴۸۴.
  9. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ هفدهم، ۱۳۷۹ش،ج۱۵، ص۵۱۷.