لهوف: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۳ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{شروع متن}}
{{سوال}}
کتاب لهوف از کیست و چقدر اعتبار دارد؟
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}
{{جعبه اطلاعات کتاب
{{جعبه اطلاعات کتاب
خط ۳۵: خط ۳۹:
}}
}}
{{درگاه|امام حسین}}
{{درگاه|امام حسین}}
{{در دست ویرایش|کاربر=A.rezapour }}
{{شروع متن}}
{{سوال}}
کتاب لهوف از کیست و چقدر اعتبار دارد؟
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}


کتاب «أللُّهوف عَلى قَتْلَى الطُّفوف» اثر سید بن طاووس(۵۸۹_۶۶۴هجری)، از منابع شیعه در زمینه مقتل‌خوانی و واقعه [[عاشورا]] است.
'''لهوف''' اثر سید بن طاووس(درگذشته ۶۶۴ق)، از منابع شیعه در زمینه مقتل‌خوانی و واقعه [[عاشورا]] است. نام کامل این کتاب «أللُّهوف عَلی قَتْلَی الطُّفوف» است. این کتاب به حوادث پیشین ماجرای کربلا، سیمای جنگ در کربلا و حوادث بعد از عاشورا می‌پردازد. لهوف به دلیل شخصیت مؤلف، و نیز نقل تفصیلی خطبه‌ها و سخنان [[امام سجاد(ع)]] و [[حضرت زینب(س)]] از سوی عالمان شیعه مقبول واقع شده است. لهوف به سبب اهمیت زیاد آن، چندین بار به فارسی ترجمه شده است.


گزارش‌ها و نقل‌هایی در کتاب لهوف وجود دارد که پیش از آن در هیچ منبعی ذکر نشده است.
گفته شده گزارش‌ها و نقل‌هایی در کتاب لهوف وجود دارد که پیش از آن در هیچ منبعی ذکر نشده است.


== نویسنده ==
== نویسنده ==
سید رضی الدین علی بن موسی بن طاووس حلّی (تولد ۵۸۹ وفات ۶۶۴ هـ. ق)،<ref>الطهرانی، آقا بزرک، الذّریعة إلی تصانیف الشّیعة، قم، اسماعیلیان، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۲۶۳.</ref> آل طاووس خاندانی مهم در حِلّه بودند که در چند نسل عالمانی را تربیت کرده و مقام و موقعیت نقابت علویان را نیز یافتند. مشهورترین فرد این گروه و پرتألیف‌ترین نگارنده این سده، علی بن موسی بن جعفر است که به سید بن طاووس مشهور شده است. سید بن طاووس دوران عمر خود را در حِلّه، بغداد، نجف، کربلا، کاظمَین و سامرا گذراند. او نزد خلیفه عباسی، سرشناس و مورد اعتماد بود و با مُستَنْصِر، روابط خوبی داشت.<ref>طباطبایی، محمد کاظم، تاریخ حدیث شیعه، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ۱۳۹۰، ص۱۴۵ و ۱۴۶.</ref>
سید رضی‌الدین علی بن موسی بن طاووس حلّی (۵۸۹ ـ۶۶۴ق)،<ref>تهرانی، آقا بزرگ، الذّریعة إلی تصانیف الشّیعة، قم، اسماعیلیان، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۲۶۳.</ref> مشهور به سید بن طاووس مشهورترین فرد از خاندان آل طاووس که خاندانی مهم در حله بودند، است. سید بن طاووس دوران عمر خود را در حِلّه، بغداد، نجف، کربلا، کاظمین و سامرا گذراند. او نزد خلیفه عباسی، مورد اعتماد بود و با مُستَنْصِر، روابط خوبی داشت.<ref>طباطبایی، محمد کاظم، تاریخ حدیث شیعه، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ۱۳۹۰، ص۱۴۵ و ۱۴۶.</ref>


گذشته از شخصیت اجتماعی سید بن طاووس، مقام علمی او نیز بسیار والا و ارزنده بود. اساتید و شاگردان سید فراوان بوده‌اند. علامه حِلّی، پدر علامه حِلّی و برادرزاده سید بن طاووس از مشهورترین شاگردان او هستند. زهد، تقوا و قداست سید بن طاووس از زمان حیات او شهره است. او را صاحب کرامات شمرده‌اند که با امام مهدی علیه السلام نیز ارتباط داشته است. شیفتگی وی به امام مهدی(ع) در نوشته‌های گوناگون او مشهود است.<ref>طباطبایی، محمد کاظم، تاریخ حدیث شیعه، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ۱۳۹۰، ص۱۴۵ و ۱۴۶.</ref> [[علامه حلّی]] فرموده است: «سید بن طاووس، صاحب کرامات بوده است، که برخی از آنها را خود وی، و پاره‌ای دیگر را پدرم برای من نقل کرده است.»<ref>السید بن طاووس، ادب حضور (ترجمه فلاح السائل)، ترجمه محمد روحی، قم، انصاری، ۱۳۸۰ش، ص۲۳.</ref>
سید بن طاووس دارای مقام علمی در زمان خود بود. اساتید و شاگردان سید فراوان بوده‌اند. علامه حِلّی، پدر علامه حِلّی و برادرزاده سید بن طاووس از مشهورترین شاگردان او هستند. زهد، تقوا و قداست سید بن طاووس از زمان حیات او شهره است. او را صاحب کرامات شمرده‌اند که با امام زمان(ع) نیز ارتباط داشته است. شیفتگی وی به امام زمان(ع) در نوشته‌های گوناگون او مشهود است.<ref>طباطبایی، محمد کاظم، تاریخ حدیث شیعه، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ۱۳۹۰، ص۱۴۵ و ۱۴۶.</ref> [[علامه حلّی]] فرموده است: «سید بن طاووس، صاحب کرامات بوده است، که برخی از آنها را خود وی، و پاره‌ای دیگر را پدرم برای من نقل کرده است.»<ref>سید بن طاووس، ادب حضور (ترجمه فلاح السائل)، ترجمه محمد روحی، قم، انصاری، ۱۳۸۰ش، ص۲۳.</ref>


سید بن طاووس در سال ۶۶۴ هجری در بغداد از دنیا رفت و در نجف اشرف مدفون گشت. ابن‌طاووس نماد ادعیه‌نگاری در میان مؤلفان شیعی است. او بر خلاف برادر خویش، سخت‌گیری سندی در احادیث و ادعیه را به کناری نهاده و با این امور با تساهل رو به رو می‌شود.<ref>طباطبایی، محمد کاظم، تاریخ حدیث شیعه، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ۱۳۹۰، ص۱۴۵ و ۱۴۶.</ref>
سید بن طاووس در سال ۶۶۴ق در بغداد از دنیا رفت و در شهر نجف دفن شد. ابن‌طاووس نماد ادعیه‌نگاری در میان مؤلفان شیعی است. او بر خلاف برادر خویش، سخت‌گیری سندی در احادیث و ادعیه را به کناری نهاده و با این امور با تساهل روبه‌رو می‌شود.<ref>طباطبایی، محمد کاظم، تاریخ حدیث شیعه، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ۱۳۹۰، ص۱۴۵ و ۱۴۶.</ref>


== معرفی و محتوا ==
== معرفی و محتوا ==
كتاب لهوف را در اوايل سن تأليف کرد.<ref>اشکوری، جعفر، ميراث محدث اُرموي، ص۲۴۵. </ref> یک: حوادث پيشينه ماجراى كربلا 2- سيماى جنگ در كربلا 3- حوادث بعد از عاشورا، اين كتاب به طور مكرّر چاپ شده است.<ref>تهرانی، آقا بزرگ، الذّريعة إلى تصانيف الشّيعة، قم، اسماعیلیان، ۱۴۰۸ق، ج۱۸، ص۳۸۹.</ref>
گفته شده است سید بن طاووس لهوف را در دوران جوانی خود تألیف کرده است.<ref>اشکوری، جعفر، میراث محدث اُرموی، قم، دارالحدیث، ص۲۴۵.</ref> این کتاب به حوادث پیشین ماجرای کربلا، سیمای جنگ در کربلا و حوادث بعد از عاشورا می‌پردازد.<ref>تهرانی، آقا بزرگ، الذّریعة إلی تصانیف الشّیعة، قم، اسماعیلیان، ۱۴۰۸ق، ج۱۸، ص۳۸۹؛ کلبرگ، إتان، کتابخانه ابن طاووس و احوال و آثار او، ترجمه رسول جعفریان و سیدعلی قرائی، قم، کتابخانه عمومی آیت الله العظمی مرعشی نجفی، ۱۳۷۱ش، ص۷۶ و ۷۷.</ref> عالمان شیعه این کتاب را در ذکر مصائب امام حسین(ع) و شهدای کربلا، بسیار مورد استفاده قرار دادند.<ref>سید بن طاووس، غم نامه کربلا اللهوف علی قتلی الطفوف، ترجمه محمد محمدی اشتهاردی، مقدمه مترجم. تهران، مطهر، ۱۳۷۷ش. ص۲۳. </ref>
 
متن اين كتاب بيش از ده بار در تهران، نجف اشرف، صيدا، بيروت، تبريز و قم چاپ گرديده است، و چندين بار به فارسى ترجمه شده است، در نسخه‌هاى متن اين كتاب در موارد اندكى، اختلافاتى وجود دارد، و يا در بعضى، حديثى آمده كه در بعض ديگر نيست. به هر حال اين كتاب مجموعه‌اى مورد اعتماد از مقتل و ذكر مصائب امام حسين 7 و شهدا و اسراى كربلا عليهم السّلام است كه بسيار فشرده تأليف شده است، و مؤلّف آن از علماى برجسته و صاحب كرامات از قرن هفتم بوده، و مراجع تقليد و علماى بزرگ، آن را در ذكر مصائب امام حسين 7 و شهداى كربلا، از قديم و نديم محور قرار داده‌اند، چرا كه از اهمّيت بالايى برخوردار است.<ref>سید بن طاووس، غم نامه کربلا اللهوف علی قتلی الطفوف، ترجمه محمد محمدی اشتهاردی، ص۲۳. مقدمه مترجم. تهران، مطهر،‌‍ ۱۳۷۷ش.</ref>


لهوف درباره رخدادهایی است که به حادثه کربلا منتهی شده همچنین اصل جنگ و رخدادهای بعدی آن. بیشتر داستان را یک راوی ناشناخته نقل می کند<ref>کلبرگ، إتان، کتابخانه ابن طاووس و احوال و آثار او، ترجمه رسول جعفریان و سیدعلی قرائی، قم، کتابخانه عمومی آیت الله العظمی مرعشی نجفی، ۱۳۷۱ش، ص۷۶ و ۷۷.</ref>
این کتاب بیش از ده بار در تهران، نجف اشرف، بیروت، تبریز و قم چاپ گردیده است، و چندین بار به فارسی ترجمه شده است، در نسخه‌های متن این کتاب در موارد اندکی، اختلافاتی وجود دارد، یا در بعضی، حدیثی آمده که در بعض دیگر نیست. این کتاب مجموعه‌ای مورد اعتماد از مقتل و ذکر مصائب امام حسین(ع) و شهدا و اسرای کربلا است که بسیار فشرده تألیف شده است.<ref>سید بن طاووس، غم نامه کربلا اللهوف علی قتلی الطفوف، ترجمه محمد محمدی اشتهاردی، مقدمه مترجم. تهران، مطهر، ۱۳۷۷ش، ص۲۳.</ref>


این کتاب به سبب اهمیت زیاد آن، چندین بار به فارسی ترجمه شده است. سیدبهاء الدین محمدمختاری یکی از علمای بزرگ شیعه مذهب دوره صفوی برای نخستین بار کتاب لهوف سیدبن طاووس را که از معتبرترین مقاتل در تاریخ شیعه است، از عربی به فارسی ترجمه کرد. برخلاف نظرکسانی که کتاب«لجة الالم» را اولین ترجمه لهوف می دانند، ترجمه اللهوف مختاری نخستین ترجمه این کتاب است.<ref>تجلیل، جلیل، «بهاءالدین محمد مختاری.نخستین مترجم لهوف»،                                     دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، ۱۳۸۶ش، شماره ۱۸۳. ص۱.</ref>
لهوف به سبب اهمیت زیاد آن، چندین بار به فارسی ترجمه شده است. [[سیدبهاء الدین محمد مختاری]] یکی از علمای بزرگ شیعه مذهب [[دوره صفوی]] برای نخستین بار کتاب لهوف سیدبن طاووس را از عربی به فارسی ترجمه کرد. برخلاف نظر کسانی که کتاب «لجة الالم» را اولین ترجمه لهوف می‌دانند، ترجمه اللهوف مختاری نخستین ترجمه این کتاب است.<ref>تجلیل، جلیل، «بهاءالدین محمد مختاری. نخستین مترجم لهوف»، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، ۱۳۸۶ش، شماره ۱۸۳. ص۱.</ref>


ساختار تدوین لهوف مانند [[مثیر الاحزان]] ابن‌نمای حلی است. کتاب سه بخش کلی دارد. بخش ابتدایی امور پیش از جنگ؛ بخش دوم امور جنگ و شهادت امام و بخش آخر حوادث پس از شهادت، که این بخش از کتاب از منابع پیشین و فصول دیگر لهوف مفصل تر است.<ref>رنجبر، جریان‌شناسی تاریخی قرائت‌ها و رویکردهای عاشورا از صفویه تا مشروطه، ص۱۴۵، به نقل از مشهورات بی اعتبار، مهدی سیمایی، ص۳۰۶</ref>
پژوهشگران تاریخ گفته‌اند تأثیرپذیری لهوف از کتاب الفتوح ابن اعثم آشکار است. این کتاب یکی از منابع و مقاتل مهم تاریخ حادثه عاشورا قرار گرفته است.<ref>صادقی، مصطفی، «بررسی مستندات نظریه شهادت طلبی امام حسین(ع) در لهوف»، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، سال چهارم، پاییز ۱۳۹۲ش، شماره ۱۲، ص۲۸.</ref> ساختار تدوین لهوف مانند [[مثیر الاحزان]] ابن‌نمای حلی است. کتاب سه بخش کلی دارد. بخش ابتدایی امور پیش از جنگ؛ بخش دوم امور جنگ و شهادت امام و بخش آخر حوادث پس از شهادت، که این بخش از کتاب از منابع پیشین و فصول دیگر لهوف مفصل تر است.<ref>رنجبر، جریان‌شناسی تاریخی قرائت‌ها و رویکردهای عاشورا از صفویه تا مشروطه، ص۱۴۵، به نقل از مشهورات بی‌اعتبار، مهدی سیمایی، ص۳۰۶</ref>


تأثیرپذیری لهوف از کتاب الفتوح ابن اعثم آشکار است. این کتاب یکی از منابع و مقاتل مهم تاریخ حادثه عاشورا قرار گرفته است.<ref>مصطفی صادقی، بررسی مستندات نظریه شهادت طلبی امام حسین(ع) در لهوف، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، سال چهارم، پاییز 1392، شماره ۱۲، ص۲۸.</ref>  
لهوف به دلیل شخصیت مؤلف و قلم روان وی، و نیز نقل تفصیلی خطبه‌ها و سخنان امام سجاد(ع) و حضرت زینب(س) که بیانگر اهداف نهضت عاشور هستند ـ و همچنین شرح بدون تحریف وقایع کربلا، از سوی عالمان شیعه مقبول واقع شده است؛ هر چند در برخی گزارش‌های آن، مانند حضور اسیران در اولین اربعین در کربلا و نیز علم پیشین امام (ع) به شهادت خویش، مورد نقد قرار گرفته و برخی گزارش‌های آن را نیز بدون سند و پشتوانه تاریخی معرفی کرده‌اند. نقد کنندگان، تألیف الملهوف را متعلّق به دوره جوانی ابن طاووس می‌دانند و از این رو، آن را در سنجش با دیگر کتاب‌های او، در درجه فروتری می‌نهند.<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه امام حسین علیه السلام بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، ج۱، ص۸۷.</ref>


== اعتبار کتاب ==
== اعتبار کتاب ==
غالب گزارش‌ها و نقل‌های کتاب لهوف معتبر و قابل اعتماد است و از منابع معتبر پیشین خود اخذ کرده است. اما چند خبر غیرمعتبر و غیرکهن از منابعی مجهول و ضعیف نقل کرده و چندین تحلیل سست و غیرعلمی نیز در کتابش آورده و دیگر اخبار کتاب را نیز به صورت مسند و مستند نقل نکرده است.<ref>مشهورات بی اعتبار، مهدی سیمایی،ص۳۱۰</ref>
محققان تاریخ گفته‌اند غالب گزارش‌ها و نقل‌های کتاب لهوف معتبر و قابل اعتماد است و از منابع معتبر پیشین خود اخذ کرده است. اما چند خبر غیرمعتبر و غیرکهن از منابعی مجهول و ضعیف نقل کرده و چندین تحلیل سست و غیرعلمی نیز در کتابش آورده و دیگر اخبار کتاب را نیز به صورت مسند و مستند نقل نکرده است.<ref>سیمایی، مهدی، مشهورات بی‌اعتبار، قم، طه، ۱۳۹۸ش، ص۳۱۰</ref>


سید بن طاووس این کتاب را در دوران جوانی نوشته است و قاعدتا وی در آن زمان احاطه و تسلطی بر تاریخ و منابع نداشته است. او در این کتاب سند حدیث را نقل نمی‌کند. مهمترین منبع لهوف، کتاب ضعیف مقتل خوارزمی است که او نیز بیشتر مطالب خود را [[الفتوح]] [[ابن اَعثم]] گرفته است. در لهوف اخباری وجود دارد که تا قبل از آن در هیچ کدام از کتب و منابع تاریخی و حدیثی اعم از معتبر و غیرمعتبر دیده نمی‌شود و ابن طاووس هم برای آنها منبعی ذکر نمی‌کند و با فاصله هفتصد سال آنها را انتساب می‌دهد. مانند حدیث نزول فرشتگان و تسلیت به [[پیامبر اکرم(ص)]] در یک سالگی امام حسین(ع) یا بازگشت اسرا در [[اربعین]] امام حسین(ع) به کربلا نیز اولین بار در لهوف مطرح شده است که خود او در کتاب اقبال، بازگشت اسرا به کربلا را بعید می‌داند و رد می‌کند.<ref>مشهورات بی اعتبار، مهدی سیمایی، ص۳۰۹، ۳۱۰</ref>
گفته شده سید بن طاووس این کتاب را در دوران جوانی نوشته است و وی در آن زمان احاطه و تسلطی بر تاریخ و منابع نداشته است. او در این کتاب سند حدیث را نقل نمی‌کند. مهمترین منبع لهوف، کتاب ضعیف [[مقتل خوارزمی]] است که او نیز بیشتر مطالب خود را [[الفتوح]] [[ابن اَعثم]] گرفته است. در لهوف اخباری وجود دارد که تا قبل از آن در هیچ‌کدام از کتب و منابع تاریخی و حدیثی اعم از معتبر و غیرمعتبر دیده نمی‌شود و ابن طاووس هم برای آنها منبعی ذکر نمی‌کند و با فاصله هفتصد سال آنها را انتساب می‌دهد. مانند حدیث نزول فرشتگان و تسلیت به [[پیامبر اکرم(ص)]] در یک سالگی امام حسین(ع) یا بازگشت اسرا در [[اربعین]] امام حسین(ع) به کربلا نیز اولین بار در لهوف مطرح شده است که خود او در کتاب اقبال، بازگشت اسرا به کربلا را بعید می‌داند و رد می‌کند.<ref>سیمایی، مهدی، مشهورات بی‌اعتبار، قم، طه، ۱۳۹۸ش، ص۳۰۹ و ۳۱۰.</ref>


== منابع ==
== منابع ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
{{شاخه
{{شاخه
  | شاخه اصلی = حدیث
  | شاخه اصلی = حدیث
خط ۸۶: خط ۸۲:
  | ناوبری =
  | ناوبری =
  | نمایه =
  | نمایه =
  | تغییر مسیر =
  | تغییر مسیر =شد
  | ارجاعات =
  | ارجاعات =
  | بازبینی =
  | بازبینی =

نسخهٔ کنونی تا ‏۳ سپتامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۵۷

سؤال

کتاب لهوف از کیست و چقدر اعتبار دارد؟

لهوف
لهوف
اطلاعات کتاب
نویسندهسید بن طاووس
تاریخ نگارشقرن هفتم
موضوعواقعه کربلا
زبانعربی
اطلاعات نشر
ناشراین کتاب را ناشران مختلف منتشر کرده‌اند.
درگاه‌ها
امام حسین.png


لهوف اثر سید بن طاووس(درگذشته ۶۶۴ق)، از منابع شیعه در زمینه مقتل‌خوانی و واقعه عاشورا است. نام کامل این کتاب «أللُّهوف عَلی قَتْلَی الطُّفوف» است. این کتاب به حوادث پیشین ماجرای کربلا، سیمای جنگ در کربلا و حوادث بعد از عاشورا می‌پردازد. لهوف به دلیل شخصیت مؤلف، و نیز نقل تفصیلی خطبه‌ها و سخنان امام سجاد(ع) و حضرت زینب(س) از سوی عالمان شیعه مقبول واقع شده است. لهوف به سبب اهمیت زیاد آن، چندین بار به فارسی ترجمه شده است.

گفته شده گزارش‌ها و نقل‌هایی در کتاب لهوف وجود دارد که پیش از آن در هیچ منبعی ذکر نشده است.

نویسنده

سید رضی‌الدین علی بن موسی بن طاووس حلّی (۵۸۹ ـ۶۶۴ق)،[۱] مشهور به سید بن طاووس مشهورترین فرد از خاندان آل طاووس که خاندانی مهم در حله بودند، است. سید بن طاووس دوران عمر خود را در حِلّه، بغداد، نجف، کربلا، کاظمین و سامرا گذراند. او نزد خلیفه عباسی، مورد اعتماد بود و با مُستَنْصِر، روابط خوبی داشت.[۲]

سید بن طاووس دارای مقام علمی در زمان خود بود. اساتید و شاگردان سید فراوان بوده‌اند. علامه حِلّی، پدر علامه حِلّی و برادرزاده سید بن طاووس از مشهورترین شاگردان او هستند. زهد، تقوا و قداست سید بن طاووس از زمان حیات او شهره است. او را صاحب کرامات شمرده‌اند که با امام زمان(ع) نیز ارتباط داشته است. شیفتگی وی به امام زمان(ع) در نوشته‌های گوناگون او مشهود است.[۳] علامه حلّی فرموده است: «سید بن طاووس، صاحب کرامات بوده است، که برخی از آنها را خود وی، و پاره‌ای دیگر را پدرم برای من نقل کرده است.»[۴]

سید بن طاووس در سال ۶۶۴ق در بغداد از دنیا رفت و در شهر نجف دفن شد. ابن‌طاووس نماد ادعیه‌نگاری در میان مؤلفان شیعی است. او بر خلاف برادر خویش، سخت‌گیری سندی در احادیث و ادعیه را به کناری نهاده و با این امور با تساهل روبه‌رو می‌شود.[۵]

معرفی و محتوا

گفته شده است سید بن طاووس لهوف را در دوران جوانی خود تألیف کرده است.[۶] این کتاب به حوادث پیشین ماجرای کربلا، سیمای جنگ در کربلا و حوادث بعد از عاشورا می‌پردازد.[۷] عالمان شیعه این کتاب را در ذکر مصائب امام حسین(ع) و شهدای کربلا، بسیار مورد استفاده قرار دادند.[۸]

این کتاب بیش از ده بار در تهران، نجف اشرف، بیروت، تبریز و قم چاپ گردیده است، و چندین بار به فارسی ترجمه شده است، در نسخه‌های متن این کتاب در موارد اندکی، اختلافاتی وجود دارد، یا در بعضی، حدیثی آمده که در بعض دیگر نیست. این کتاب مجموعه‌ای مورد اعتماد از مقتل و ذکر مصائب امام حسین(ع) و شهدا و اسرای کربلا است که بسیار فشرده تألیف شده است.[۹]

لهوف به سبب اهمیت زیاد آن، چندین بار به فارسی ترجمه شده است. سیدبهاء الدین محمد مختاری یکی از علمای بزرگ شیعه مذهب دوره صفوی برای نخستین بار کتاب لهوف سیدبن طاووس را از عربی به فارسی ترجمه کرد. برخلاف نظر کسانی که کتاب «لجة الالم» را اولین ترجمه لهوف می‌دانند، ترجمه اللهوف مختاری نخستین ترجمه این کتاب است.[۱۰]

پژوهشگران تاریخ گفته‌اند تأثیرپذیری لهوف از کتاب الفتوح ابن اعثم آشکار است. این کتاب یکی از منابع و مقاتل مهم تاریخ حادثه عاشورا قرار گرفته است.[۱۱] ساختار تدوین لهوف مانند مثیر الاحزان ابن‌نمای حلی است. کتاب سه بخش کلی دارد. بخش ابتدایی امور پیش از جنگ؛ بخش دوم امور جنگ و شهادت امام و بخش آخر حوادث پس از شهادت، که این بخش از کتاب از منابع پیشین و فصول دیگر لهوف مفصل تر است.[۱۲]

لهوف به دلیل شخصیت مؤلف و قلم روان وی، و نیز نقل تفصیلی خطبه‌ها و سخنان امام سجاد(ع) و حضرت زینب(س) که بیانگر اهداف نهضت عاشور هستند ـ و همچنین شرح بدون تحریف وقایع کربلا، از سوی عالمان شیعه مقبول واقع شده است؛ هر چند در برخی گزارش‌های آن، مانند حضور اسیران در اولین اربعین در کربلا و نیز علم پیشین امام (ع) به شهادت خویش، مورد نقد قرار گرفته و برخی گزارش‌های آن را نیز بدون سند و پشتوانه تاریخی معرفی کرده‌اند. نقد کنندگان، تألیف الملهوف را متعلّق به دوره جوانی ابن طاووس می‌دانند و از این رو، آن را در سنجش با دیگر کتاب‌های او، در درجه فروتری می‌نهند.[۱۳]

اعتبار کتاب

محققان تاریخ گفته‌اند غالب گزارش‌ها و نقل‌های کتاب لهوف معتبر و قابل اعتماد است و از منابع معتبر پیشین خود اخذ کرده است. اما چند خبر غیرمعتبر و غیرکهن از منابعی مجهول و ضعیف نقل کرده و چندین تحلیل سست و غیرعلمی نیز در کتابش آورده و دیگر اخبار کتاب را نیز به صورت مسند و مستند نقل نکرده است.[۱۴]

گفته شده سید بن طاووس این کتاب را در دوران جوانی نوشته است و وی در آن زمان احاطه و تسلطی بر تاریخ و منابع نداشته است. او در این کتاب سند حدیث را نقل نمی‌کند. مهمترین منبع لهوف، کتاب ضعیف مقتل خوارزمی است که او نیز بیشتر مطالب خود را الفتوح ابن اَعثم گرفته است. در لهوف اخباری وجود دارد که تا قبل از آن در هیچ‌کدام از کتب و منابع تاریخی و حدیثی اعم از معتبر و غیرمعتبر دیده نمی‌شود و ابن طاووس هم برای آنها منبعی ذکر نمی‌کند و با فاصله هفتصد سال آنها را انتساب می‌دهد. مانند حدیث نزول فرشتگان و تسلیت به پیامبر اکرم(ص) در یک سالگی امام حسین(ع) یا بازگشت اسرا در اربعین امام حسین(ع) به کربلا نیز اولین بار در لهوف مطرح شده است که خود او در کتاب اقبال، بازگشت اسرا به کربلا را بعید می‌داند و رد می‌کند.[۱۵]

منابع

  1. تهرانی، آقا بزرگ، الذّریعة إلی تصانیف الشّیعة، قم، اسماعیلیان، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۲۶۳.
  2. طباطبایی، محمد کاظم، تاریخ حدیث شیعه، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ۱۳۹۰، ص۱۴۵ و ۱۴۶.
  3. طباطبایی، محمد کاظم، تاریخ حدیث شیعه، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ۱۳۹۰، ص۱۴۵ و ۱۴۶.
  4. سید بن طاووس، ادب حضور (ترجمه فلاح السائل)، ترجمه محمد روحی، قم، انصاری، ۱۳۸۰ش، ص۲۳.
  5. طباطبایی، محمد کاظم، تاریخ حدیث شیعه، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ۱۳۹۰، ص۱۴۵ و ۱۴۶.
  6. اشکوری، جعفر، میراث محدث اُرموی، قم، دارالحدیث، ص۲۴۵.
  7. تهرانی، آقا بزرگ، الذّریعة إلی تصانیف الشّیعة، قم، اسماعیلیان، ۱۴۰۸ق، ج۱۸، ص۳۸۹؛ کلبرگ، إتان، کتابخانه ابن طاووس و احوال و آثار او، ترجمه رسول جعفریان و سیدعلی قرائی، قم، کتابخانه عمومی آیت الله العظمی مرعشی نجفی، ۱۳۷۱ش، ص۷۶ و ۷۷.
  8. سید بن طاووس، غم نامه کربلا اللهوف علی قتلی الطفوف، ترجمه محمد محمدی اشتهاردی، مقدمه مترجم. تهران، مطهر، ۱۳۷۷ش. ص۲۳.
  9. سید بن طاووس، غم نامه کربلا اللهوف علی قتلی الطفوف، ترجمه محمد محمدی اشتهاردی، مقدمه مترجم. تهران، مطهر، ۱۳۷۷ش، ص۲۳.
  10. تجلیل، جلیل، «بهاءالدین محمد مختاری. نخستین مترجم لهوف»، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، ۱۳۸۶ش، شماره ۱۸۳. ص۱.
  11. صادقی، مصطفی، «بررسی مستندات نظریه شهادت طلبی امام حسین(ع) در لهوف»، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، سال چهارم، پاییز ۱۳۹۲ش، شماره ۱۲، ص۲۸.
  12. رنجبر، جریان‌شناسی تاریخی قرائت‌ها و رویکردهای عاشورا از صفویه تا مشروطه، ص۱۴۵، به نقل از مشهورات بی‌اعتبار، مهدی سیمایی، ص۳۰۶
  13. محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه امام حسین علیه السلام بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، ج۱، ص۸۷.
  14. سیمایی، مهدی، مشهورات بی‌اعتبار، قم، طه، ۱۳۹۸ش، ص۳۱۰
  15. سیمایی، مهدی، مشهورات بی‌اعتبار، قم، طه، ۱۳۹۸ش، ص۳۰۹ و ۳۱۰.