روایت عمل اندک با دانش در روایت پیامبر

سؤال

روایت «عمل اندک همراه با دانش، بهتر از عمل بسیار همراه با نادانی است» از پیامبر، آیا این حدیث از نظر سندی تمام است؟

روایت عمل اندک همراه با دانش، بهتر از عمل بسیار همراه با نادانی است، در منابع روائی هم از پیامبر(ص) و هم از سائر ائمه(ع) روایت شده است و دلیل بر این مطلب است که علم و معرفت در کیفیت و ارزش عمل نقش مؤثری دارد و پیامبر(ص) می‌فرماید: «کسی که بدون علم عمل کند مفسده‌اش بیشتر از مصلحت آن است».

امام علی(ع) نیز می‌فرماید: «روز قیامت به سوی بهشت اقوامی سبقت می‌گیرند که در دنیا از همه زیادتر نماز خوانده و روزه گرفته لکن ناگهان از ورود به بهشت منع می‌شوند پس گفته می‌شود به چه دلیل رد شدند مگر اینان کسانی نبودند که در دنیا نماز، روزه و حج به جا آورده‌اند؟ فرشته از جانب خدا در جواب می‌گوید اینها اهل نماز و روزه بودند لکن مواعظ خدا در دل‌های شان اثر نکرده و از حضرت حق تعالی غافل مانده بودند».

از نظر اسلام آنچه که درمورد کارهای خیر و از جمله عبادات مهم است، کیفیت عمل است نه حجم و کمیت آن؛ یعنی چه بسا از نظر حجم و مقدار، کارهای خیر یک انسان، حجم عظیمی را تشکیل بدهد، اما بخاطر این که از کیفیت خوبی برخوردار نیست، ارزشی نداشته باشد و بر عکس چه بسا کارهای خیر و نیک از کسی از حیث مقدار کم باشد، ولی چون از نظر کیفیت در درجه عالی قرار دارد از ارزش و ثواب بیشتری برخوردار باشد. این امری روشن و واضح است زیرا در مورد اشیاء و اجناس نیز همین‌طور است یعنی آنچه اهمیت دارد کیفیت و کارآمدی جنس است؛ مانند طلا و جواهرات که هر چند از نظر مقدار و وزن کمترند ولی از نظر قیمت به مراتب از آهن آلات گرانتر هستند.

در اسلام در معرفت خداوند، اخلاص در عمل و نیت صادقانه تأکید شده است؛ بنابراین یکی از اموری که به عمل انسان کیفیت می‌بخشد و ارزش آن را بالا می‌برد معرفت و شناخت خداوند است که این عمل به قصد اطاعت فرمان او انجام می‌شود وگرنه عمل، بی جان و بی‌روح خواهد بود. قرآن کریم می‌فرماید:

«به سوی او سخن پاک بالا می‌رود و کردار شایسته آن را بالا می‌برد …». حال تفسیر این آیه چه این باشد که سخن پاک و اعتقاد پاک را کردار شایسته بالا می‌برد و چه این باشد که اعتقاد پاک، کردار شایسته را بالا می‌برد، این مطلب را بیان می‌کند که معرفت در مقبولیت و ارزش عمل تأثیر دارد و عمل در سیراب شدن ایمان و بالا رفتن درجه ایمان تأثیر دارد.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر

• مجموعه آثار شهید مطهری، ج۱، ص۳۰۹.