شهادت یا وفات امام زمان(ع): تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۶ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۱۲

سؤال

امام زمان به شهادت می‌رسند یا وفات می‌کنند؟

درگاه‌ها

برخی روایات به این مطلب اشاره کرده‌اند که امام زمان(ع) به مرگ طبیعی از دنیا خواهد رفت؛ ولی در مقابل بر اساس برخی دیگر از روایات، تمام امامان(ع) از جمله امام زمان شهید می‌شوند و مرگ طبیعی در آنان وجود ندارد. علامه مجلسی در کتاب بحارالانوار فصلی را با عنوان «انَّهُم(ع) لا يَموتونَ اِلّا بِالشَّهادَة؛ ائمه، نمی‌میرند مگر با شهادت» برای این بحث اختصاص داده است.

بر اساس روایات، شهادت یا وفات امام زمان در دوره رجعت و بازگشت امام حسین(ع) روی خواهد داد و امور مربوط به کفن و دفن او بر عهده امام حسین(ع) خواهد بود.

وفات امام زمان(ع)

برخی روایات به وفات امام زمان(ع)، اشاره کرده‌اند:

در روایتی امام صادق(ع)، مقصود از آیه ﴿سپس پیروزی بر آنان را به شما بازمی‌گردانیم﴾(اسراء:۶) را زنده شدن امام حسین(ع) با اصحابش در عصر امام زمان(ع) دانسته است. امام در ادامه، رجعت امام حسین(ع) را زمانی دانست که حضرت مهدی(ع) میان مردم حضور دارد و هنگامی که مردم امام حسین(ع) را به خوبی شناختند و به او ایمان پیدا کردند، مرگ حضرت حجت(ع) فرا می‌رسد. بر اساس این روایت امام حسین، غسل، حنوط، کفن و خاک‌سپاری حضرت را بر عهده می‌گیرد.^[۱]
در روایتی دیگر امام صادق(ع)، اولین رجعت‌کننده به دنیا را امام حسین(ع) دانسته که یاران و هفتاد پیامبر او را همراهی می‌کنند. سپس حضرت قائم(ع) انگشترش را به امام حسین واگذار می‌کند و چشم از جهان فرو می‌بندد. امام حسین(ع) نیز غسل، کفن و دفن او را بر عهده می‌گیرد.^[۲]

شهادت همه معصومان(ع)

برخی روایات به‌صورت عام، دلالت بر شهادت همه معصومان(ع) دارد:

امام حسن(ع) فرمود: «به خدا قسم، رسول خدا(ص) با ما پيمان بسته كه اين امر را دوازده امام از فرزندان علی و فاطمه در اختيار خواهند گرفت که هيچ كدام از ما نيست مگر اينكه مسموم يا مقتول است.»^[۳]
از امام صادق(ع) و امام رضا(ع) نیز روایت شده که «مَا مِنَّا إِلاَّ مَسْمُومٌ أَوْ مَقْتُولٌ؛ هيچ كدام از ما نيست مگر اينكه مسموم يا مقتول است».^[۴]

بیشتر عالمان شیعه، روایات دلالت‌کننده بر شهادت را ترجیح داده و معتقدند همه معصومان(ع) از جمله امام زمان(ع) به شهادت می‌رسند.^[۵] علامه مجلسی در کتاب بحارالانوار فصلی را در مورد شهادت همه امامان(ع) نوشته و عنوان آن را «انَّهُم(ع) لا يَموتونَ اِلّا بِالشَّهادَة؛ ائمه، نمی‌میرند مگر با شهادت» گذاشته است.^[۶]

چگونگی شهادت امام زمان(ع)

در مورد چگونگی شهادت امام مهدی(ع)، تنها یک روایت نقل شده که در منابع معتبر شیعه وجود ندارد. به همین جهت محققان معتقدند دلیل قطعی در مورد چگونگی شهادت حضرت، وجود ندارد. در این روایت که ضعیف دانسته شده، زنی دارای ریش و شبیه به مردان، در هنگام عبور حضرت، از بالای بام سنگی را به سوی حضرت پرتاب، و حضرت را به شهادت می‌رساند.^[۷]

غسل و دفن امام زمان(ع)

براساس روایات، شهادت یا وفات امام زمان در دوره رجعت و بازگشت امام حسین(ع) روی خواهد داد و امور مربوط به کفن و دفن امام بر عهده امام حسین(ع) خواهد بود؛ زیرا که امام را جز امام، غسل نمی‌دهد.^[۲]

منابع

↑ مجلسی، بحار الانوار، مؤسسة الوفاء، بیروت، ج۲۷، ص۲۱۷.
↑ ^۲٫۰ ^۲٫۱ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، مؤسسة الوفاء، بیروت، ج۲۷، ص۲۱۷.
↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، مؤسسة الوفاء، بیروت، ج۲۷، ص۲۱۷؛ طبرسی، اعلام الوری باعلام الهدی، دارالمعرفه، بیروت، ص۳۴۹.
↑ طبرسی، اعلام الوری باعلام الهدی، ص۳۴۹.
↑ طبسی، نجم الدین، چشم‌اندازی به حکومت مهدی، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۰ش، ص۲۱۴.
↑ مجلسی، بحار الانوار، ج۲۷، ص۲۱۳.
↑ صدر، سید محمد، تاریخ ما بعد الظهور، اصفهان، مکتبة الامام امیرالمؤمنین(ع)، ص۸۸۱.

[1] مجلسی، بحار الانوار، مؤسسة الوفاء، بیروت، ج۲۷، ص۲۱۷.

[:0-2] ۲٫۰ ^۲٫۱ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، مؤسسة الوفاء، بیروت، ج۲۷، ص۲۱۷.

[3] مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، مؤسسة الوفاء، بیروت، ج۲۷، ص۲۱۷؛ طبرسی، اعلام الوری باعلام الهدی، دارالمعرفه، بیروت، ص۳۴۹.

[4] طبرسی، اعلام الوری باعلام الهدی، ص۳۴۹.

[5] طبسی، نجم الدین، چشم‌اندازی به حکومت مهدی، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۰ش، ص۲۱۴.

[6] مجلسی، بحار الانوار، ج۲۷، ص۲۱۳.

[7] صدر، سید محمد، تاریخ ما بعد الظهور، اصفهان، مکتبة الامام امیرالمؤمنین(ع)، ص۸۸۱.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{شروع متن}}
 {{سوال}}
-هنگام شهادت امام زمان(ع) چه كسي او را غسل و تدفين مي كند و محل دفن امام كجاست؟ آيا بعد از آن يا قيامت برپا مي شود؟ اگر برپا نمي شود، چه كسي زمام امور را در دست مي گيرد؟
+امام زمان به شهادت می‌رسند یا وفات می‌کنند؟
 {{پایان سوال}}
-{{پاسخ}}
+{{درگاه|مهدویت}}برخی روایات به این مطلب اشاره کرده‌اند که [[امام زمان(ع)]] به مرگ طبیعی از دنیا خواهد رفت؛ ولی در مقابل بر اساس برخی دیگر از روایات، تمام [[امامان شیعه|امامان(ع)]] از جمله امام زمان [[شهید]] می‌شوند و مرگ طبیعی در آنان وجود ندارد. [[علامه مجلسی]] در [[بحارالانوار|کتاب بحارالانوار]] فصلی را با عنوان {{عربی|انَّهُم(ع) لا يَموتونَ اِلّا بِالشَّهادَة|ترجمه=ائمه، نمی‌میرند مگر با شهادت}} برای این بحث اختصاص داده است.
-==پاسخ : ==
-لازم است در پاسخ به نکاتی اشاره شود:
+بر اساس روایات، شهادت یا وفات امام زمان در دوره [[رجعت]] و بازگشت [[امام حسین(ع)]] روی خواهد داد و امور مربوط به کفن و دفن او بر عهده امام حسین(ع) خواهد بود.
-الف - از عميق ترين تحولات و دگرگوني هايي که جهان ما در زمان و مکان و اشيائش با آن روبروست، حرکت و سير جهان ماده به سوي عالم غيب است که قرآن و معارف اسلامي از آن پرده بر مي دارد و بر اهميت و حسّاسيت آن تأکيد مي ورزد و اين حرکت و تحوّل را بازگشت انسان به سوي خدا و روياروئي انسان با قدرت او و يا رفتن به سوي ملاء اعلي و آخرت مي نامند، و نسبت به ما آن را فرا رسيدن قيامت و رستاخيز مي خوانند؛ نقطه اوج اين حرکت و تحوّل، نسبت به انسان مرگ است که از ديدگاه اسلام ورود به زندگي گسترده تر است و نقطه عطف آن نسبت به جهان هستي، قيامت است و اتحاد دو جهان ماده و غيب.
+== وفات امام زمان(ع) ==
+برخی روایات به وفات امام زمان(ع)، اشاره کرده‌اند:
+* در روایتی [[امام صادق(ع)]]، مقصود از آیه {{قرآن||ترجمه=سپس پیروزی بر آنان را به شما بازمی‌گردانیم|سوره=اسراء|آیه=۶}} را زنده شدن امام حسین(ع) با اصحابش در عصر امام زمان(ع) دانسته است. امام در ادامه، رجعت امام حسین(ع) را زمانی دانست که حضرت مهدی(ع) میان مردم حضور دارد و هنگامی که مردم امام حسین(ع) را به خوبی شناختند و به او ایمان پیدا کردند، مرگ حضرت حجت(ع) فرا می‌رسد. بر اساس این روایت امام حسین، [[غسل میت|غسل]]، [[حنوط]]، [[کفن]] و خاک‌سپاری حضرت را بر عهده می‌گیرد.<ref>مجلسی، بحار الانوار، مؤسسة الوفاء، بیروت، ج۲۷، ص۲۱۷.</ref>
+* در روایتی دیگر امام صادق(ع)، اولین رجعت‌کننده به دنیا را امام حسین(ع) دانسته که یاران و هفتاد پیامبر او را همراهی می‌کنند. سپس حضرت قائم(ع) انگشترش را به امام حسین واگذار می‌کند و چشم از جهان فرو می‌بندد. امام حسین(ع) نیز غسل، کفن و دفن او را بر عهده می‌گیرد.<ref name=":0">مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، مؤسسة الوفاء، بیروت، ج۲۷، ص۲۱۷.</ref>
-در قرآن کريم و سنت آمده است که رستاخيز و قيامت داراي مقدمات و نشانه هايي پي در پي است که در زمين و آسمان و جامعه بشري پديد مي آيد و حکومت مهدي (عليه السلام) آخرين و بزرگترين مرحله حرکت جهان مادي پيش از برپائي رستاخيز و قيامت است.
+== شهادت همه معصومان(ع) ==
+برخی روایات به‌صورت عام، دلالت بر [[شهادت]] همه [[چهارده معصوم(ع)|معصومان(ع)]] دارد:
+* [[امام حسن(ع)]] فرمود: «به خدا قسم، رسول خدا(ص) با ما پيمان بسته كه اين امر را دوازده امام از فرزندان علی و فاطمه در اختيار خواهند گرفت که هيچ كدام از ما نيست مگر اينكه مسموم يا مقتول است.»<ref>مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، مؤسسة الوفاء، بیروت، ج۲۷، ص۲۱۷؛ طبرسی، اعلام الوری باعلام الهدی، دارالمعرفه، بیروت، ص۳۴۹.</ref>
+* از امام صادق(ع) و [[امام رضا(ع)]] نیز روایت شده که {{عربی|مَا مِنَّا إِلاَّ مَسْمُومٌ أَوْ مَقْتُولٌ|ترجمه=هيچ كدام از ما نيست مگر اينكه مسموم يا مقتول است}}.<ref>طبرسی، اعلام الوری باعلام الهدی، ص۳۴۹.</ref>
-به نظر مي رسد که دست يابي به جهان بالايي که روايات از آن سخن مي گويند و در زمان حضرت مهدي (عليه السلام) تحقق خواهد يافت،}}<ref>کوراني، علي، عصر ظهور، ترجمه مهدي حقّي، تهران، اميرکبير، ۱۳۸۵ش، ص۳۵۵.</ref> مقدمه اي بر راهيابي به سوي جهان آخرت و البته قبل از برپایی قیامت است، بنابراين رواياتي که درباره رجعت و بازگشت عده اي از پيامبران و امامان(ع) به زمين و حکمراني آنها بعد از مهدي (عليه السلام) سخن گفته و نيز در آيات متعدد، تفسير به «رجعت» شده، مراد، همين مرحله است، و اعتقاد به رجعت هر چند از ضروريات اسلام نيست، اما روايات مربوط به آن به حدي زياد و مورد وثوق است که اعتقاد به آن را يک امر روشن و غير قابل انکار، مي سازد.
+بیشتر عالمان شیعه، روایات دلالت‌کننده بر شهادت را ترجیح داده و معتقدند همه معصومان(ع) از جمله امام زمان(ع) به شهادت می‌رسند.<ref>طبسی، نجم الدین، چشم‌اندازی به حکومت مهدی، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۰ش، ص۲۱۴.</ref> [[علامه مجلسی]] در  [[بحارالانوار (کتاب)|کتاب بحارالانوار]] فصلی را در مورد شهادت همه امامان(ع) نوشته و عنوان آن را {{عربی|انَّهُم(ع) لا يَموتونَ اِلّا بِالشَّهادَة|ترجمه=ائمه، نمی‌میرند مگر با شهادت}} گذاشته است.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ج۲۷، ص۲۱۳.</ref>
-طبق برخي روايات، رجعت، پس از حکومت حضرت مهدي و پس از حکومت يازده مهدي ديگر، آغاز مي گردد، از امام صادق (عليه السلام) نقل شده است که فرمود: «همانا بعد از قائم، يازده مهدي از فرزندان حسين (عليه السلام) از ما اهل بيت اند».<ref>شيخ طوسي، غيبت، قم، موسسه المعارف الاسلاميه، ۱۴۱۱ق، ص۲۲۹.</ref>
+=== چگونگی شهادت امام زمان(ع) ===
+در مورد چگونگی شهادت امام مهدی(ع)، تنها یک روایت نقل شده که در منابع معتبر شیعه وجود ندارد. به همین جهت محققان معتقدند دلیل قطعی در مورد چگونگی شهادت حضرت، وجود ندارد. در این روایت که [[حدیث ضعیف|ضعیف]] دانسته شده، زنی دارای ریش و شبیه به مردان، در هنگام عبور حضرت، از بالای بام سنگی را به سوی حضرت پرتاب، و حضرت را به شهادت می‌رساند.<ref>صدر، سید محمد، تاریخ ما بعد الظهور، اصفهان، مکتبة الامام امیرالمؤمنین(ع)، ص۸۸۱.</ref>
-با توجه به اجمال و برخي ابهاماتي که در کيفيت رجعت و حکومت امامان معصوم(ع) و يا برخي ديگر از ولات و اولياء آنان پس از ظهور و حاکميت مهدوي، وجود دارد، نمي توان درباره حوادث و پيش آمدهاي آن به تفصيل و به طور قطع، اظهار نظر کرد. حکومت يازده مهدي از اولاد امام حسين (عليه السلام) پس از امام زمان (عليه السلام) ، نيز از امور و حوادث پس از حکومت وليعصر (عليه السلام) و در آستانه و بلکه همزمان با رجعت مي باشد که در برخي روايات به آن اشاره شده است و هيچ گونه توضيح و تفصيلي درباره آن بزرگواران و بيان ويژگي هاي آنان در روايات و منابع روائي وجود ندارد. تنها چيزي که مي توان گفت اين است که آنان افراد وارسته و شايسته ای هستند که داراي چنين لياقتي مي باشند، اما اينکه آنان داراي مقام عصمت هم هستند يا نه، دليلي بر نفي و يا اثبات آن در منابع روائي وجود ندارد.
+== غسل و دفن امام زمان(ع) ==
+براساس روایات، شهادت یا وفات امام زمان در دوره [[رجعت]] و بازگشت [[امام حسین(ع)]] روی خواهد داد و امور مربوط به کفن و دفن امام بر عهده امام حسین(ع) خواهد بود؛ زیرا که امام را جز امام، غسل نمی‌دهد.<ref name=":0"/>
-ب - روايات مربوط به مسأله شهادت امام زمان ((ع)) دو دسته مي باشد: بعضي دلالت بر وفات حضرت و برخي ديگر دلالت بر شهادت حضرت (عليه السلام) دارد كه ذيلاً به برخي از اين دو نوع روايات، اشاره مي نمائيم:
-==روايات دسته اول:==
-۱. از جمله رواياتي كه دلالت بر مرگ طبيعي حضرت (عليه السلام) دارد، تفسيري است كه از امام صادق (عليه السلام) در مورد آيه شريفه {{قرآن|«ثُمَّ رَدَدْنا لَكُمُ الْكَرَّه عَلَيْهِمْ»<ref>مباركه اسراء، ۶.</ref> نقل شده است. حضرت مي فرمايد: مراد، زنده شدن امام حسين (عليه السلام) با اصحاب خود در عصر امام زمان است در حاليكه كلاه خودهاي طلائي بر سر دارند و به مردم رجعت امام حسين (عليه السلام) و يارانش را اطلاع مي دهد تا مؤمنان به شک و ترديد نيفتند. اين در حالي است كه حضرت مهدي (عليه السلام) در ميان مردم حضور دارد. هنگامي كه مردم امام حسين (عليه السلام) را به خوبي شناختند و به او ايمان پيدا كردند، مرگ حضرت حجّت (عليه السلام) فرا مي رسد و امام حسين، غسل و حنوط و كفن و خاك سپاري حضرت را برعهده مي گيرد، زيرا كه امام را جز امام، غسل نمي دهد»<ref>مجلسی، مجمد باقر، بحار الانوار، ج۲۷، ص۲۱۷، موسسه الوفاء ـ بيروت.</ref>.
-۲. در روايتي ديگر نيز امام صادق (عليه السلام) در پاسخ به اين سؤال كه: اولين كسي که به دنيا رجعت خواهد كرد چه كسي است؟ مي فرمايد: اولين رجعت كننده به دنيا، امام حسين است كه پس از رجعت او و يارانش در حاليكه هفتاد پيامبر نيز او را همراهي مي كنند، حضرت قائم(عج) انگشترش را به امام حسين واگذار مي كند و چشم از جهان فرو مي بندد امام حسين (عليه السلام) نيز تجهيز، غسل و كفن و دفن حضرت را برعهده مي گيرد»<ref>همان ، ج۲۷، ص۲۱۷.</ref>.
-==دسته دوم:==
-رواياتي است كه به طور عام دلالت بر شهادت همه ائمه معصومين(ع) دارد:
-۱. امام حسن مجتبي (عليه السلام) مي فرمايد: و الله لقد عهد الينا رسول الله (صلّي الله عليه و آله و سلّم) ان هذا الامر عليكم اثنا عشر اماماً من ولد علي و فاطمه، ما منا الامسموم او مقتول»<ref>همان؛ اعلام الوري باعلام الهدي، طبرسي، ص۳۴۹، دارالمعرفه ـ بيروت.</ref> به خدا سوگند رسول خدا اين عهد و وعده را به ما داده است كه امر امامت را دوازده تن از فرزندان علي و فاطمه (عليهما السلام) به دست خواهند گرفت و هيچ كدام از ما نيست، مگر اينكه يا به وسيله سم و يا با كشتن، شربت شهادت خواهند نوشيد.
-۲-۳. از امام صادق (عليه السلام) و امام رضا (عليه السلام) نيز روايت شده است كه «ما منا الا مسموم او مقتول»<ref>همان؛ اعلام الوري باعلام الهدي، طبرسي، ص۳۴۹.</ref> هيچ يك از ما نيست، مگر اينكه مسموم و يا مقتول مي باشد.
-براساس حديثي كه امام مجتبي (عليه السلام) فرمود و تأكيدي كه امام صادق (عليه السلام) و امام رضا (عليه السلام) نموده است، امام زمان (عليه السلام) نيز به شهادت خواهند رسيد. علماي شيعه نيز نوعاً روايات دال بر شهادت را ترجيح داده اند و قائل به شهادت ائمه معصومين(ع) مي باشند.<ref>طبسي، نجم الدين، چشم اندازي به حكومت مهدي، ص۲۱۴، چاپ اول، ۱۳۸۰، بوستان كتاب ـ قم.</ref>
-حتي مرحوم علامه مجلسي در بحارالانوار با اين عنوان بابي را گشوده است كه «انهم(ع) لا يموتون الا بالشهاده»<ref>بحار الانوار، ج۲۷، ص۲۱۳.</ref>؛ اين بزرگواران نمي ميرند مگر با شهادت.
-==نحوه شهادت حضرت (عليه السلام) :==
-در مورد چگونگي شهادت حضرت، فقط يك روايت در بعضي منابع شيعي نقل شده است كه در آن از زني به نام سعيده كه از طايفه بني تميم و داراي محاسن و ريش شبيه مردان است، به عنوان قاتل حضرت نام برده شده است كه در هنگام عبور حضرت، از بالاي بام سنگي را به سوي حضرت پرتاب مي كند و حضرت را به شهادت مي رساند،<ref>صدر، سيد محمد، تاريخ ما بعد الظهور، ص۸۸۱، مكتبه الامام اميرالمؤمنين(ع)، اصفهان.</ref> ولي اين روايت در منابع معتبر شيعي نقل نشده و دليل قطعي در مورد چگونگي شهادت حضرت، در دست نمي باشد، بنابراين مي توان گفت: كه حتي بنابر صحيح بودن روايات دال بر شهادت، كيفيت و نحوه شهادت آن عزيز چندان روشن نمي باشد.
-ناگفته نماند که این دو دسته روایات با هم منافات ندارند؛ زیرا شهادت نیز نوعی مرگ است و روایات دال بر مرگ آن حضرت با شهادتشان منافات ندارد.
-==ج – غسل و دفن امام ((ع))==
-امام صادق (عليه السلام) مي‌فرمايد: «اولين كسي كه قبر او شكافته مي‌شود و به سوي دنيا باز مي‌گردد، حسين بن علي (عليهما السلام) است.»<ref>محمدي ري شهري، ميزان الحكمه، ج۴، ص۵۸، ش ۶۹۳۲، چاپ مكتب الاعلام، ۱۳۶۲ هـ .ش.</ref> و در جاي ديگر مي‌فرمايد: «نخستين فردي كه به دنيا باز مي‌گردد، حسين بن علي است پس حكومت مي‌كند تا وقتي كه در اثر پيري ابروان او بر چشمانش مي‌افتد.»<ref>معجم احاديث المهدي، ج۵، ص۳۲۸، ش ۱۷۶۶.</ref> كه اشاره به طولاني بودن حكومت امام حسين در عصر رجعت است.
-جابر نيز از امام باقر (عليه السلام) نقل مي‌كند كه امام حسين (عليه السلام) در روز عاشورا، پيش از شهادتش، به تفصيل درمورد رجعت خود و ياران خود سخن گفت: «بشارت باد شما را به خدا قسم اگر اين قوم ما را بكشند، ما نخستين كساني هستيم كه نزد پيامبرمان باز مي‌گرديم و تا مدتي كه خدا بخواهد توقف خواهيم كرد، آن گاه من اولين كسي هستم كه قبرش شكافته مي‌شود و ناگهان از قبر خارج مي‌شوم، در حالي كه امير المؤمنين نيز از قبرش خارج شده و مهدي ما نيز قيام نموده است.»<ref>بحار الانوار، ج۵۳، ص۶۱، حديث ۵۲.</ref> در اين روايت، رجعت امام حسين و امير المؤمنين (عليهما السّلام) همزمان با قيام حضرت مهدي(عج) بيان شده است. در روايت ديگر امام صادق (عليه السلام) مي‌فرمايد: «امام حسين (عليه السلام) همراه با شهداي كربلا و هفتاد پيامبر، بازگشت مي‌نمايد، رو مي‌آورد به سوي دنيا امام حسين همراه با كساني كه با وي به قتل رسيده بودند و همراهي مي‌كنند او را هفتاد پيامبري كه با موسي بن عمران مبعوث شدند. آن وقت حضرت قائم انگشترش را به او مي‌سپارد.»<ref>معجم احاديث المهدي، ج۳، ص۸۹، ش ۱۱۵۸.</ref>
-در ادامه اين حديث اشاره به غسل و دفن امام زمان (عليه السلام) به وسيله امام حسين (عليه السلام) نيز شده است.
 {{پایان پاسخ}}
-==منابع==
+== منابع ==
-<references />
+{{پانویس|۲}}
 {{شاخه
-  | شاخه اصلی =
+  | شاخه اصلی =تاریخ
-|شاخه فرعی۱ =
+| شاخه فرعی۱ =تاریخ و سیره معصومان
-|شاخه فرعی۲ =
+| شاخه فرعی۲ =امام زمان(ع)
-|شاخه فرعی۳ =
+| شاخه فرعی۳ =
 }}
 {{تکمیل مقاله
-  | شناسه =
+  | شناسه =شد
-  | تیترها =
+  | تیترها =شد
-  | ویرایش =
+  | ویرایش =شد
-  | لینک‌دهی =
+  | لینک‌دهی =شد
   | ناوبری =
   | نمایه =
   | تغییر مسیر =
   | ارجاعات =
-  | بازبینی =
+  | بازبینی نویسنده =شد
-  | تکمیل =
+ | بازبینی =شد
-  | اولویت =
+  | تکمیل =
-  | کیفیت =
+  | اولویت =ب
+  | کیفیت =ب
 }}
 {{پایان متن}}
+[[رده:مهدویت]]