روایت «انی لا اری الموت الا السعادة»

سؤال

معنای حدیث «إنّی لا أرَی المَوتَ إلّا سَعادَةً» چیست؟

این سخن از امام حسین(ع) در ضمن خطبه ای در کربلا بیان شد و بر ضرورت امر به معروف و نهی از منکر و جهاد با ستمگران دلالت دارد و همچنین گویای این است که معیار زندگی انسان منحصر در اهداف و وظایف مادی نبوده، بلکه بر اساس ارزش‌های انسانی و الهی سنجیده می‌شود.

درگاه‌ها

متن حدیث

در کربلا بعد از آنکه کاروان امام حسین(ع) با کاروان حرّ بن یزید ریاحی ملاقات می‌کند، امام حسین(ع) ایستادند و بعد از حمد و ثنای پروردگار می‌فرمایند: «إِنَّهُ قَدْ نَزَلَ بِنَا مِنَ اَلْأَمْرِ مَا قَدْ تَرَوْنَ وَ إِنَّ اَلدُّنْیَا قَدْ تَغَیَّرَتْ وَ تَنَکَّرَتْ وَ أَدْبَرَ مَعْرُوفُهَا وَ اِسْتَمَرَّتْ حِذَاءً وَ لَمْ تَبْقَ مِنْهَا إِلاَّ صُبَابَةٌ کَصُبَابَةِ اَلْإِنَاءِ وَ خَسِیسُ عَیْشٍ کَالْمَرْعَی اَلْوَبِیلِ أَ لاَ تَرَوْنَ إِلَی اَلْحَقِّ لاَ یُعْمَلُ بِهِ وَ إِلَی اَلْبَاطِلِ لاَ یُتَنَاهَی عَنْهُ لِیَرْغَبِ اَلْمُؤْمِنُ فِی لِقَاءِ رَبِّهِ مُحِقّاً فَإِنِّی لاَ أَرَی اَلْمَوْتَ إِلاَّ سَعَادَةً وَ اَلْحَیَاةَ مَعَ اَلظَّالِمِینَ إِلاَّ بَرَماً.»

همانا آنچه را بر ما وارد شده شما مشاهده می‌کنید، دنیا زشتی‌های خود را آشکار نموده، و دگرگون شد، و نیکوهایش پشت کرده، و ورشکستگی‌اش برقرار گشته، و چیزی از آن نمانده جز ته‌مانده‌ای. همانند ته‌ماندهٔ آب در میان ظرف، و جز یک زندگی پست همچون چراگاه بد (مانند شوره‌زار). آیا نمی‌نگرید که به حق عمل نمی‌شود، و از باطل جلوگیری نمی‌گردد؟ با این وضع مؤمن باید به لقای خدایش (شهادت) اشتیاق یابد، همانا من مرگ را جز سعادت، و زندگی با ستمگران را جز ملامت و ناراحتی نمی‌نگرم.

شرح حدیث

اهمیت جهاد با ستمگران

بر اساس دیدگاه مرتضی مطهری، امام حسین(ع) با قیام خود پیام روشنی به جامعه بشری منتقل کردند: در شرایطی که ظلم و فساد حاکم است، ایستادگی در برابر ستمگران و تلاش برای امر به معروف و نهی از منکر ارزشی والا دارد. ایشان مرگ در راه حق را نه تنها ترسناک نمی‌دانند، بلکه آن را مایه سعادت و افتخار معرفی می‌کنند. در مقابل، زندگی همراه با سازش با ظالمان را امری نکوهیده و مایه سرافکندگی می‌دانند. این تعبیر نشان‌دهنده روحیه آزادگی و مقاومت امام حسین(ع) در برابر بی‌عدالتی است و الگویی از استقامت در راه حق را ارائه می‌دهد.

اهمیت امر به معروف و نهی از منکر

شهید مطهری در تحلیل عمیق خود به اهمیت بی‌نظیر امر به معروف و نهی از منکر در نهضت امام حسین(ع) پرداخته و آن را به‌عنوان یکی از والاترین اصول اسلامی معرفی می‌کند. وی بیان می‌کند که امام حسین(ع) با قیام خود نشان دادند که این دو فریضه تا چه اندازه ارزشمند است، به‌گونه‌ای که حتی جان را می‌توان در راه آن فدا کرد. به‌عقیده مطهری، نهضت حسینی مرزهای معمول امر به معروف و نهی از منکر را فراتر برده و این پیام را منتقل کرده است که این فرایض تنها به شرطی محدود می‌شوند که به مفسده‌ای برای اسلام منجر نشوند، نه ضرر شخصی. وی تأکید دارد که ممکن است امر به معروف و نهی از منکر در شرایطی به جای نتیجه مثبت، مفسده‌ای بزرگ‌تر برای اسلام ایجاد کند. ازاین‌رو، کسانی که اقدام به انجام این دو فریضه می‌کنند باید آگاهی کامل از شرایط و پیامدها داشته باشند. اما مطهری به صراحت می‌گوید که امام حسین(ع) نشان دادند مرز این فرایض، ضرر شخصی نیست و چنین دیدگاهی در مقابل عمل امام حسین(ع) قابل پذیرش نیست. ایشان همچنین بر این نکته تأکید دارند که هدف اصلی این فریضه‌ها، اصلاح جامعه اسلامی و جلوگیری از انحرافات است، و این مسئولیت در شرایط خاصی حتی ایثار و فداکاری را می‌طلبد. این نگاه شهید مطهری به نهضت حسینی، تفسیری عمیق از جایگاه امر به معروف و نهی از منکر ارائه می‌دهد و بر لزوم هوشیاری و درک شرایط در اجرای این اصول تأکید می‌کند.

معیار زندگی برای انسان

زندگی انسان‌ها، به‌ویژه مؤمنان، بر اساس انجام وظایف مادی صرف تعریف نمی‌شود؛ بلکه ارزش و معنای زندگی در پرتو اهداف الهی و انسانی قابل سنجش است. اگرچه خوردن، آشامیدن، و سایر نیازهای مادی برای بقا ضروری‌اند، اما ارزش واقعی حیات در ارتقای روح انسانی، رعایت آزادی، و حفظ کرامت او است. چنانچه این آزادی و کرامت از انسان سلب شود، حیات او بی‌معنا و تهی از ارزش می‌شود. در چنین شرایطی، مرگ آسان‌تر و شرافتمندانه‌تر از زیستن بدون عزت است. این مفهوم، به‌ویژه در تعالیم اسلامی، پیوند نزدیکی با آموزه‌هایی دارد که کرامت انسانی و آزادی را اصولی اساسی برای حیات سعادتمندانه معرفی می‌کنند.

جستارهای وابسته

• آزادی و آزادگی در مکتب امام حسین(ع)
• ویژگی‌های جنگ و جهاد از دیدگاه امام علی(ع)
• قیام امام حسین حرکتی الهی یا به خواست مردم
• شهادت