اعتبار کتاب تهذیب الاحکام شیخ طوسی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
Nazarzadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' | بازبینی =' به ' | ارزیابی کمی =') |
||
| (۱۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}} | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | {{جعبه اطلاعات کتاب | ||
| عنوان = | | عنوان =تهذیب الاحکام | ||
| تصویر = | | تصویر = | ||
| اندازه تصویر = | | اندازه تصویر = | ||
| توضیح_تصویر = | | توضیح_تصویر = | ||
| نام‌های دیگر = | | نام‌های دیگر =تهذیب الاحکام فی شرح المقنعه- تهذیب | ||
| نویسنده =[[شيخ | | نویسنده =[[شيخ طوسی]] | ||
| تاریخ نگارش = | | تاریخ نگارش =حدود ۴۱۳ق | ||
| موضوع =حدیث | | موضوع =حدیث | ||
| سبک = | | سبک =موضوعی | ||
| زبان =عربی | | زبان =عربی | ||
| ویراستار = | | ویراستار = | ||
| به تصحیح = | | به تصحیح =سید حسن موسوی خِرسان | ||
| به کوشش = | | به کوشش = | ||
| تصویرگر = | | تصویرگر = | ||
| طراح جلد = | | طراح جلد = | ||
| تعداد جلد = | | تعداد جلد =۱۰ | ||
| تعداد صفحات = | | تعداد صفحات = | ||
| قطع = | | قطع =وزیری | ||
| مجموعه = | | مجموعه = | ||
| ترجمه به دیگر زبان‌ها= | | ترجمه به دیگر زبان‌ها= | ||
| ناشر = | | ناشر =دار الاضواء | ||
| محل نشر = | | محل نشر =بیروت | ||
| تاریخ نشر = | | تاریخ نشر =۱۴۰۶ق | ||
| نوبت چاپ = | | نوبت چاپ = | ||
| شمارگان = | | شمارگان = | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
| مشخصات نشر = <!-- مشخصات نشر در زبان فارسی --> | | مشخصات نشر = <!-- مشخصات نشر در زبان فارسی --> | ||
| نسخه الکترونیکی = | | نسخه الکترونیکی = | ||
}} | }}'''کتاب تهذیب الاحکام شیخ طوسی''' پس از [[اعتبار کتاب کافی|کافی]] و [[اعتبار من لایحضره الفقیه|من لایحضره الفقیه]]، سومین کتاب از [[کتب اربعه شیعه]] است و از نظر جایگاه مؤلف آن و هم از نظر اعتبار [[سند حدیث|سندی]] و محتوایی روایات، دارای اهمیت بسیار است. | ||
تهذیب الاحکام شرح روایی [[کتاب المقنعه]]، رساله فقهی شیخ مفید، است. [[شیخ طوسی]] هدف خود از نگارش این کتاب را دفاع از مذهب شیعه در برابر نقد مخالفان آن، به دلیل وجود روایات متعارض در کتب شیعه، برشمرده است. زمان نگارش کتاب تهذیب الاحکام مشخص نیست، اما برخی با استفاده از شواهدی گفته‌اند که در حدود سال وفات [[شیخ مفید]] (۴۱۳ق) نگاشته شده است. این کتاب اولین تألیف شیخ طوسی بوده که در بدو ورود به بغداد نگاشته به همین دلیل در آن اشاره به هیچ یک از آثار دیگر او دیده نمی‌شود. | |||
تلاش برای جمع ميان روايات متعارض، استشهاد به آیات قرآن، ارائه مباحث [[فقه الحدیث|فقه الحدیثی]] و اهتمام به نقد سندی و متنی روایات از امتیازات کتاب تهذیب الاحکام شمرده شده است. | |||
== جایگاه و ویژگی‌ها == | == جایگاه و ویژگی‌ها == | ||
تهذیب الاحکام، پس از [[اعتبار کتاب کافی|کافی]] و [[اعتبار من لایحضره الفقیه|من لایحضره الفقیه]]، سومین کتاب از کتب اربعه شیعه است. این کتاب شرح روایی کتاب المقنعه، رساله فقهی شیخ مفید، است.<ref>نصیری، علی، آشنایی با جوامع حدیثی شیعه و اهل‌سنت، قم، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص)، ۱۳۹۸ش، ص۱۰۹.</ref> شیخ طوسی هدف خود از نگارش این شرح | تهذیب الاحکام، پس از [[اعتبار کتاب کافی|کافی]] و [[اعتبار من لایحضره الفقیه|من لایحضره الفقیه]]، سومین کتاب از [[کتب اربعه شیعه]] است. این کتاب شرح روایی کتاب المقنعه، رساله فقهی شیخ مفید، است.<ref>نصیری، علی، آشنایی با جوامع حدیثی شیعه و اهل‌سنت، قم، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص)، ۱۳۹۸ش، ص۱۰۹.</ref> موضوع کتاب تهذیب الاحکام را جمع و نقل روایات فقهی، اعم از متعارض و غیر متعارض دانسته‌اند.<ref>حجت، هادی، جوامع حدیثی شیعه، تهران، انتشارات سمت و دانشگاه قرآن و حدیث، ۱۳۹۸ش، ص۱۱۸.</ref> | ||
[[شیخ طوسی]] هدف خود از نگارش این شرح را دفاع از مذهب شیعه در برابر نقد مخالفان، به دلیل وجود روایات متعارض در کتب شیعه، برشمرده است.<ref>شیخ طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، تحقیق محمد آخوندی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۲.</ref> بر این اساس، برخی محققان معتقدند که انگیزه شیخ طوسی از نگارش این کتاب تا حدودی کلامی بوده است. از نظر آنان هرچند کتاب تهذیب بیشتر به‌عنوان یک کتاب حدیثی شناخته می‌شود، قصد شیخ طوسی تحکیم مبانی تشیع در مقابل مخالفان با رفع اختلافات روایات متعارض دانسته شده است.<ref>حجت، جوامع حدیثی شیعه، ص۱۱۹.</ref> | |||
زمان نگارش کتاب تهذیب الاحکام مشخص نیست، اما برخی محققان با استفاده از شواهدی در متن کتاب چنین استنباط | زمان نگارش کتاب تهذیب الاحکام مشخص نیست، اما برخی محققان با استفاده از شواهدی در متن کتاب چنین استنباط کرده‌اند که این کتاب در حدود سال‌مرگ [[شیخ مفید]] (۴۱۳ق) نگاشته شده است.<ref>شبیری، محمدجواد، «مصادر الشیخ الطوسی فی کتابه تهذیب الاحکام»، مجله علوم الحدیث، شماره ۶، رجب-ذیحجۀ ۱۴۲۰ق، ص۱۸۶.</ref> این کتاب اولین تألیف شیخ طوسی در بدو ورودش به بغداد بوده است. به همین دلیل در آن اشاره به هیچ یک از آثار دیگر او دیده نمی‌شود.<ref>حجت، جوامع حدیثی شیعه، ص۱۱۸.</ref> | ||
کتاب تهذیب الاحکام مشتمل بر ۲۳ کتاب و ۳۹۳ باب است. تهذیب الاحکام از کتاب طهارت آغاز می‌شود و به کتاب ارث، حدود و دیات ختم می‌شود. بخش پایانی این کتاب مَشیخِه است که از آن برای اتصال اسناد کتاب استفاده می‌شود. این کتاب در مجموع نزدیک به ۱۴۰۰۰ روایت دارد که بیشترین روایات فقهی در بین کتب اربعه به‌شمار می‌آید.<ref>حجت، جوامع حدیثی شیعه، ص۱۱۹.</ref> | کتاب تهذیب الاحکام مشتمل بر ۲۳ کتاب و ۳۹۳ باب است. تهذیب الاحکام از کتاب طهارت آغاز می‌شود و به کتاب ارث، حدود و دیات ختم می‌شود. بخش پایانی این کتاب [[مشیخه|مَشیخِه]] است که از آن برای اتصال اسناد کتاب استفاده می‌شود. این کتاب در مجموع نزدیک به ۱۴۰۰۰ روایت دارد که بیشترین روایات فقهی در بین کتب اربعه به‌شمار می‌آید.<ref>حجت، جوامع حدیثی شیعه، ص۱۱۹.</ref> | ||
== اعتبار مؤلف == | == اعتبار مؤلف == | ||
شیخ طوسی (۳۸۵-۴۶۰ق) فقیه، محدث، رجالی، مفسر و متکلم برجسته شیعه، مشهور به شیخ الطائفه و نویسنده | [[شیخ طوسی]] (۳۸۵-۴۶۰ق) فقیه، محدث، رجالی، مفسر و متکلم برجسته شیعه، مشهور به شیخ الطائفه و نویسنده دو کتاب از [[کتب اربعه شیعه]] است.<ref>مطهری، مرتضی، کلیات علوم اسلامی، تهران، انتشارات صدرا، ۱۳۸۸ش، ص۳۱۹.</ref> گفته شده که شیخ طوسی علاوه بر جایگاه علمی برجسته‌ای که در تألیف آثار شیعی و تربیت شاگردان بسیار داشت، مؤسس حوزه علمیه نجف بود؛ حوزه‌ای که به یکی از مهم‌ترین مراکز علمی جهان تشیع تبدیل شد.<ref>فرمانیان، مهدی و مصطفی صادقی کاشانی، نگاهی به تاریخ تفکر امامیه (از آغاز تا ظهور صفویه)، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۹۴ش، ص۵۶.</ref> به غیر تهذیب الاحکام، کتاب‌های استبصار در حدیث، تبیان در تفسیر قرآن، اختیار الرجال در دانش رجال، النهایة در فقه و تلخیص الشافی در کلام از مهم‌ترین آثار شیخ طوسی قلمداد شده است.<ref>شیخ طوسی، محمد بن حسن، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت، دار الکتاب العربی، بی‌تا، مقدمه محقق، ص۱۴-۲۸.</ref> | ||
ابوجعفر محمد بن حسن طوسی تحصیلات اولیه خود را در طوس گذراند و در سال | ابوجعفر محمد بن حسن طوسی تحصیلات اولیه خود را در محل تولدش طوس گذراند و در سال ۴۰۸ق، در ۲۳ سالگی، به عراق رفت.<ref>آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن بن علی، طبقات اعلام الشیعة، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۳۰ق، ج۲، ص۱۶۱.</ref> او ۵ سال شاگرد [[شیخ مفید]] (درگذشت: ۴۱۳ق) بود. شیخ طوسی سالیان دراز شاگرد سید مرتضی علم الهدی بود. در سال ۴۴۹ق، شیخ طوسی به علت یک سلسله آشوب‌ها میان شیعه و اهل‌سنت، که به تخریب خانه و کتابخانه‌اش انجامید، به نجف مهاجرت کرد و حوزه علمیه را در آنجا تأسیس کرد.<ref>مطهری، کلیات علوم اسلامی، ص۳۱۹.</ref> شیخ طوسی دوازده سالِ پایانی عمر خود را در شهر نجف گذراند.<ref>دوانی، علی، سیری در زندگی شیخ طوسی، هزاره شیخ طوسی، تهران، مؤسسه انتشاراتی امیرکبیر، ۱۳۶۲ش، ص۲۰.</ref> | ||
== امتیازات == | == امتیازات == | ||
برخی محققان امتیازاتی برای کتاب | برخی محققان امتیازاتی برای کتاب تهذیب الاحکام برشمرده‌اند: | ||
* '''جمع ميان روايات:''' هدف از تدوین تهذیب الاحکام انعکاس روایات موافق و مخالف و تبیین راه جمع میان آنها بوده است. این کار، از سوی شیخ طوسی در سرتاسر کتاب پیگیری شده است. این موضوع را مهم‌ترین امتیاز کتاب تهذیب الاحکام دانسته‌اند.<ref>نصیری، آشنایی با جوامع حدیثی شیعه و اهل‌سنت، ص۱۱۸.</ref> | * '''جمع ميان روايات:''' هدف از تدوین تهذیب الاحکام انعکاس روایات موافق و مخالف و تبیین راه جمع میان آنها بوده است. این کار، از سوی [[شیخ طوسی]] در سرتاسر کتاب پیگیری شده است. این موضوع را مهم‌ترین امتیاز کتاب تهذیب الاحکام دانسته‌اند.<ref>نصیری، آشنایی با جوامع حدیثی شیعه و اهل‌سنت، ص۱۱۸.</ref> | ||
* '''استشهاد به آیات قرآن''': در پاره‌ای موارد در کتاب تهذیب الاحکام شیخ طوسی به‌عنوان دلیل حکم به آیات قرآن استناد کرده است.<ref>نصیری، آشنایی با جوامع حدیثی شیعه و اهل‌سنت، ص۱۱۹-۱۲۰.</ref> | * '''استشهاد به آیات قرآن''': در پاره‌ای موارد در کتاب تهذیب الاحکام شیخ طوسی به‌عنوان دلیل حکم به آیات قرآن استناد کرده است.<ref>نصیری، آشنایی با جوامع حدیثی شیعه و اهل‌سنت، ص۱۱۹-۱۲۰.</ref> | ||
* '''ارائه مباحث فقه الحدیثی''': شیخ طوسی در مواردی ضمن ارائه تفسیر روایات مباحثی درباره [[فقه الحدیث]] ارائه کرده است.<ref>نصیری، آشنایی با جوامع حدیثی شیعه و اهل‌سنت، ص۱۲۰.</ref> | |||
* '''اهتمام به نقد سندی و متنی روایات''': در این کتاب شیخ طوسی [[سلسله حدیث|سند]] روایات را بر اساس مباحثی چون نادربودن سند، نادر بودن رجال سند و فساد مذهب راوی مورد نقد و بررسی قرار داده است. از نظر متنی هم او محتوای روایات را بر اساس مخالف آنها با اصول کلامی و فقهی شیعه مورد بررسی قرار داده است.<ref>نصیری، آشنایی با جوامع حدیثی شیعه و اهل‌سنت، ص۱۲۰-۱۲۲.</ref> | |||
== نقدها == | |||
محققان علوم حدیث بر تهذیب نقدهایی را وارد دانسته‌اند: عدم رعایت شیوه واحد در سرتاسر کتاب، انعکاس برخی از روایات ضعیف در کتاب، فقدان جامعیت و افراط در تأویل و جمع میان روایات متعارض. گفته شده شیخ طوسی برای سازش میان روایات متعارض از تأویل های بعید و غیرقابل پذیرش کمک گرفته است.<ref>نصیری، علی، حدیث شناسی۱، قم، سنابل، ۱۳۸۳ش، ص۲۲۹.</ref> | |||
== منابع == | == منابع == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
| خط ۶۵: | خط ۷۵: | ||
}} | }} | ||
{{تکمیل مقاله | {{تکمیل مقاله | ||
| شناسه = | | شناسه =شد | ||
| تیترها = | | تیترها =شد | ||
| ویرایش = | | ویرایش =شد | ||
| لینک‌دهی = | | لینک‌دهی =شد | ||
| ناوبری = | | ناوبری = | ||
| نمایه = | | نمایه = | ||
| تغییر مسیر = | | تغییر مسیر =شد | ||
| ارجاعات = | | ارجاعات = | ||
| بازبینی نویسنده = | | بازبینی نویسنده = | ||
| | | ارزیابی کمی =شد | ||
| تکمیل = | | تکمیل = | ||
| اولویت = | | اولویت =ج | ||
| کیفیت = | | کیفیت =ب | ||
}} | }} | ||
{{پایان متن}} | {{پایان متن}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۹ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۰۲
سؤال
کتاب تهذیب الاحکام شیخ طوسی، که از کتب اربعه شیعه است، از نظر اعتبار چگونه است؟
| تهذیب الاحکام | |
|---|---|
| اطلاعات کتاب | |
| نام‌های دیگر | تهذیب الاحکام فی شرح المقنعه- تهذیب |
| نویسنده | شيخ طوسی |
| تاریخ نگارش | حدود ۴۱۳ق |
| موضوع | حدیث |
| سبک | موضوعی |
| زبان | عربی |
| به تصحیح | سید حسن موسوی خِرسان |
| تعداد جلد | ۱۰ |
| قطع | وزیری |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | دار الاضواء |
| محل نشر | بیروت |
| تاریخ نشر | ۱۴۰۶ق |
کتاب تهذیب الاحکام شیخ طوسی پس از کافی و من لایحضره الفقیه، سومین کتاب از کتب اربعه شیعه است و از نظر جایگاه مؤلف آن و هم از نظر اعتبار سندی و محتوایی روایات، دارای اهمیت بسیار است.
تهذیب الاحکام شرح روایی کتاب المقنعه، رساله فقهی شیخ مفید، است. شیخ طوسی هدف خود از نگارش این کتاب را دفاع از مذهب شیعه در برابر نقد مخالفان آن، به دلیل وجود روایات متعارض در کتب شیعه، برشمرده است. زمان نگارش کتاب تهذیب الاحکام مشخص نیست، اما برخی با استفاده از شواهدی گفته‌اند که در حدود سال وفات شیخ مفید (۴۱۳ق) نگاشته شده است. این کتاب اولین تألیف شیخ طوسی بوده که در بدو ورود به بغداد نگاشته به همین دلیل در آن اشاره به هیچ یک از آثار دیگر او دیده نمی‌شود.
تلاش برای جمع ميان روايات متعارض، استشهاد به آیات قرآن، ارائه مباحث فقه الحدیثی و اهتمام به نقد سندی و متنی روایات از امتیازات کتاب تهذیب الاحکام شمرده شده است.
جایگاه و ویژگی‌ها
تهذیب الاحکام، پس از کافی و من لایحضره الفقیه، سومین کتاب از کتب اربعه شیعه است. این کتاب شرح روایی کتاب المقنعه، رساله فقهی شیخ مفید، است.[۱] موضوع کتاب تهذیب الاحکام را جمع و نقل روایات فقهی، اعم از متعارض و غیر متعارض دانسته‌اند.[۲]
شیخ طوسی هدف خود از نگارش این شرح را دفاع از مذهب شیعه در برابر نقد مخالفان، به دلیل وجود روایات متعارض در کتب شیعه، برشمرده است.[۳] بر این اساس، برخی محققان معتقدند که انگیزه شیخ طوسی از نگارش این کتاب تا حدودی کلامی بوده است. از نظر آنان هرچند کتاب تهذیب بیشتر به‌عنوان یک کتاب حدیثی شناخته می‌شود، قصد شیخ طوسی تحکیم مبانی تشیع در مقابل مخالفان با رفع اختلافات روایات متعارض دانسته شده است.[۴]
زمان نگارش کتاب تهذیب الاحکام مشخص نیست، اما برخی محققان با استفاده از شواهدی در متن کتاب چنین استنباط کرده‌اند که این کتاب در حدود سال‌مرگ شیخ مفید (۴۱۳ق) نگاشته شده است.[۵] این کتاب اولین تألیف شیخ طوسی در بدو ورودش به بغداد بوده است. به همین دلیل در آن اشاره به هیچ یک از آثار دیگر او دیده نمی‌شود.[۶]
کتاب تهذیب الاحکام مشتمل بر ۲۳ کتاب و ۳۹۳ باب است. تهذیب الاحکام از کتاب طهارت آغاز می‌شود و به کتاب ارث، حدود و دیات ختم می‌شود. بخش پایانی این کتاب مَشیخِه است که از آن برای اتصال اسناد کتاب استفاده می‌شود. این کتاب در مجموع نزدیک به ۱۴۰۰۰ روایت دارد که بیشترین روایات فقهی در بین کتب اربعه به‌شمار می‌آید.[۷]
اعتبار مؤلف
شیخ طوسی (۳۸۵-۴۶۰ق) فقیه، محدث، رجالی، مفسر و متکلم برجسته شیعه، مشهور به شیخ الطائفه و نویسنده دو کتاب از کتب اربعه شیعه است.[۸] گفته شده که شیخ طوسی علاوه بر جایگاه علمی برجسته‌ای که در تألیف آثار شیعی و تربیت شاگردان بسیار داشت، مؤسس حوزه علمیه نجف بود؛ حوزه‌ای که به یکی از مهم‌ترین مراکز علمی جهان تشیع تبدیل شد.[۹] به غیر تهذیب الاحکام، کتاب‌های استبصار در حدیث، تبیان در تفسیر قرآن، اختیار الرجال در دانش رجال، النهایة در فقه و تلخیص الشافی در کلام از مهم‌ترین آثار شیخ طوسی قلمداد شده است.[۱۰]
ابوجعفر محمد بن حسن طوسی تحصیلات اولیه خود را در محل تولدش طوس گذراند و در سال ۴۰۸ق، در ۲۳ سالگی، به عراق رفت.[۱۱] او ۵ سال شاگرد شیخ مفید (درگذشت: ۴۱۳ق) بود. شیخ طوسی سالیان دراز شاگرد سید مرتضی علم الهدی بود. در سال ۴۴۹ق، شیخ طوسی به علت یک سلسله آشوب‌ها میان شیعه و اهل‌سنت، که به تخریب خانه و کتابخانه‌اش انجامید، به نجف مهاجرت کرد و حوزه علمیه را در آنجا تأسیس کرد.[۱۲] شیخ طوسی دوازده سالِ پایانی عمر خود را در شهر نجف گذراند.[۱۳]
امتیازات
برخی محققان امتیازاتی برای کتاب تهذیب الاحکام برشمرده‌اند:
- جمع ميان روايات: هدف از تدوین تهذیب الاحکام انعکاس روایات موافق و مخالف و تبیین راه جمع میان آنها بوده است. این کار، از سوی شیخ طوسی در سرتاسر کتاب پیگیری شده است. این موضوع را مهم‌ترین امتیاز کتاب تهذیب الاحکام دانسته‌اند.[۱۴]
- استشهاد به آیات قرآن: در پاره‌ای موارد در کتاب تهذیب الاحکام شیخ طوسی به‌عنوان دلیل حکم به آیات قرآن استناد کرده است.[۱۵]
- ارائه مباحث فقه الحدیثی: شیخ طوسی در مواردی ضمن ارائه تفسیر روایات مباحثی درباره فقه الحدیث ارائه کرده است.[۱۶]
- اهتمام به نقد سندی و متنی روایات: در این کتاب شیخ طوسی سند روایات را بر اساس مباحثی چون نادربودن سند، نادر بودن رجال سند و فساد مذهب راوی مورد نقد و بررسی قرار داده است. از نظر متنی هم او محتوای روایات را بر اساس مخالف آنها با اصول کلامی و فقهی شیعه مورد بررسی قرار داده است.[۱۷]
نقدها
محققان علوم حدیث بر تهذیب نقدهایی را وارد دانسته‌اند: عدم رعایت شیوه واحد در سرتاسر کتاب، انعکاس برخی از روایات ضعیف در کتاب، فقدان جامعیت و افراط در تأویل و جمع میان روایات متعارض. گفته شده شیخ طوسی برای سازش میان روایات متعارض از تأویل های بعید و غیرقابل پذیرش کمک گرفته است.[۱۸]
منابع
- ↑ نصیری، علی، آشنایی با جوامع حدیثی شیعه و اهل‌سنت، قم، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص)، ۱۳۹۸ش، ص۱۰۹.
- ↑ حجت، هادی، جوامع حدیثی شیعه، تهران، انتشارات سمت و دانشگاه قرآن و حدیث، ۱۳۹۸ش، ص۱۱۸.
- ↑ شیخ طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، تحقیق محمد آخوندی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۲.
- ↑ حجت، جوامع حدیثی شیعه، ص۱۱۹.
- ↑ شبیری، محمدجواد، «مصادر الشیخ الطوسی فی کتابه تهذیب الاحکام»، مجله علوم الحدیث، شماره ۶، رجب-ذیحجۀ ۱۴۲۰ق، ص۱۸۶.
- ↑ حجت، جوامع حدیثی شیعه، ص۱۱۸.
- ↑ حجت، جوامع حدیثی شیعه، ص۱۱۹.
- ↑ مطهری، مرتضی، کلیات علوم اسلامی، تهران، انتشارات صدرا، ۱۳۸۸ش، ص۳۱۹.
- ↑ فرمانیان، مهدی و مصطفی صادقی کاشانی، نگاهی به تاریخ تفکر امامیه (از آغاز تا ظهور صفویه)، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۹۴ش، ص۵۶.
- ↑ شیخ طوسی، محمد بن حسن، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت، دار الکتاب العربی، بی‌تا، مقدمه محقق، ص۱۴-۲۸.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن بن علی، طبقات اعلام الشیعة، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۳۰ق، ج۲، ص۱۶۱.
- ↑ مطهری، کلیات علوم اسلامی، ص۳۱۹.
- ↑ دوانی، علی، سیری در زندگی شیخ طوسی، هزاره شیخ طوسی، تهران، مؤسسه انتشاراتی امیرکبیر، ۱۳۶۲ش، ص۲۰.
- ↑ نصیری، آشنایی با جوامع حدیثی شیعه و اهل‌سنت، ص۱۱۸.
- ↑ نصیری، آشنایی با جوامع حدیثی شیعه و اهل‌سنت، ص۱۱۹-۱۲۰.
- ↑ نصیری، آشنایی با جوامع حدیثی شیعه و اهل‌سنت، ص۱۲۰.
- ↑ نصیری، آشنایی با جوامع حدیثی شیعه و اهل‌سنت، ص۱۲۰-۱۲۲.
- ↑ نصیری، علی، حدیث شناسی۱، قم، سنابل، ۱۳۸۳ش، ص۲۲۹.