|
|
| (۳۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{شروع متن}} | | {{شروع متن}} |
| {{سوال}} | | {{سوال}} |
| هنگام شهادت امام زمان(ع) چه کسی او را غسل و تدفین می‌کند و محل دفن امام کجاست؟ آیا بعد از آن یا قیامت برپا می‌شود؟ اگر برپا نمی‌شود، چه کسی زمام امور را در دست می‌گیرد؟
| | امام زمان به شهادت می‌رسند یا وفات می‌کنند؟ |
| {{پایان سوال}} | | {{پایان سوال}} |
| {{پاسخ}} | | {{درگاه|مهدویت}}برخی روایات به این مطلب اشاره کرده‌اند که [[امام زمان(ع)]] به مرگ طبیعی از دنیا خواهد رفت؛ ولی در مقابل بر اساس برخی دیگر از روایات، تمام [[امامان شیعه|امامان(ع)]] از جمله امام زمان [[شهید]] می‌شوند و مرگ طبیعی در آنان وجود ندارد. [[علامه مجلسی]] در [[بحارالانوار|کتاب بحارالانوار]] فصلی را با عنوان {{عربی|انَّهُم(ع) لا يَموتونَ اِلّا بِالشَّهادَة|ترجمه=ائمه، نمی‌میرند مگر با شهادت}} برای این بحث اختصاص داده است. |
|
| |
|
| == پاسخ ==
| | بر اساس روایات، شهادت یا وفات امام زمان در دوره [[رجعت]] و بازگشت [[امام حسین(ع)]] روی خواهد داد و امور مربوط به کفن و دفن او بر عهده امام حسین(ع) خواهد بود. |
| لازم است در پاسخ به نکاتی اشاره شود:
| |
|
| |
|
| الف - از عمیق‌ترین تحولات و دگرگونی‌هایی که جهان ما در زمان و مکان و اشیائش با آن روبروست، حرکت و سیر جهان ماده به سوی عالم غیب است که قرآن و معارف اسلامی از آن پرده برمی‌دارد و بر اهمیت و حسّاسیت آن تأکید می‌ورزد و این حرکت و تحوّل را بازگشت انسان به سوی خدا و رویاروئی انسان با قدرت او یا رفتن به سوی ملاء اعلی و آخرت می‌نامند، و نسبت به ما آن را فرا رسیدن قیامت و رستاخیز می‌خوانند؛ نقطه اوج این حرکت و تحوّل، نسبت به انسان مرگ است که از دیدگاه اسلام ورود به زندگی گسترده‌تر است و نقطه عطف آن نسبت به جهان هستی، قیامت است و اتحاد دو جهان ماده و غیب.
| | == وفات امام زمان(ع) == |
| | برخی روایات به وفات امام زمان(ع)، اشاره کرده‌اند: |
| | * در روایتی [[امام صادق(ع)]]، مقصود از آیه {{قرآن||ترجمه=سپس پیروزی بر آنان را به شما بازمی‌گردانیم|سوره=اسراء|آیه=۶}} را زنده شدن امام حسین(ع) با اصحابش در عصر امام زمان(ع) دانسته است. امام در ادامه، رجعت امام حسین(ع) را زمانی دانست که حضرت مهدی(ع) میان مردم حضور دارد و هنگامی که مردم امام حسین(ع) را به خوبی شناختند و به او ایمان پیدا کردند، مرگ حضرت حجت(ع) فرا می‌رسد. بر اساس این روایت امام حسین، [[غسل میت|غسل]]، [[حنوط]]، [[کفن]] و خاک‌سپاری حضرت را بر عهده می‌گیرد.<ref>مجلسی، بحار الانوار، مؤسسة الوفاء، بیروت، ج۲۷، ص۲۱۷.</ref> |
| | * در روایتی دیگر امام صادق(ع)، اولین رجعت‌کننده به دنیا را امام حسین(ع) دانسته که یاران و هفتاد پیامبر او را همراهی می‌کنند. سپس حضرت قائم(ع) انگشترش را به امام حسین واگذار می‌کند و چشم از جهان فرو می‌بندد. امام حسین(ع) نیز غسل، کفن و دفن او را بر عهده می‌گیرد.<ref name=":0">مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، مؤسسة الوفاء، بیروت، ج۲۷، ص۲۱۷.</ref> |
|
| |
|
| در قرآن کریم و سنت آمده است که رستاخیز و قیامت دارای مقدمات و نشانه‌هایی پی در پی است که در زمین و آسمان و جامعه بشری پدید می‌آید و حکومت مهدی (علیه السلام) آخرین و بزرگترین مرحله حرکت جهان مادی پیش از برپائی رستاخیز و قیامت است. | | == شهادت همه معصومان(ع) == |
| | برخی روایات به‌صورت عام، دلالت بر [[شهادت]] همه [[چهارده معصوم(ع)|معصومان(ع)]] دارد: |
| | * [[امام حسن(ع)]] فرمود: «به خدا قسم، رسول خدا(ص) با ما پيمان بسته كه اين امر را دوازده امام از فرزندان علی و فاطمه در اختيار خواهند گرفت که هيچ كدام از ما نيست مگر اينكه مسموم يا مقتول است.»<ref>مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، مؤسسة الوفاء، بیروت، ج۲۷، ص۲۱۷؛ طبرسی، اعلام الوری باعلام الهدی، دارالمعرفه، بیروت، ص۳۴۹.</ref> |
| | * از امام صادق(ع) و [[امام رضا(ع)]] نیز روایت شده که {{عربی|مَا مِنَّا إِلاَّ مَسْمُومٌ أَوْ مَقْتُولٌ|ترجمه=هيچ كدام از ما نيست مگر اينكه مسموم يا مقتول است}}.<ref>طبرسی، اعلام الوری باعلام الهدی، ص۳۴۹.</ref> |
|
| |
|
| به نظر می‌رسد که دست یابی به جهان بالایی که روایات از آن سخن می‌گویند و در زمان حضرت مهدی (علیه السلام) تحقق خواهد یافت،}}<ref>کورانی، علی، عصر ظهور، ترجمه مهدی حقّی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۸۵ش، ص۳۵۵.</ref> مقدمه ای بر راهیابی به سوی جهان آخرت و البته قبل از برپایی قیامت است، بنابراین روایاتی که درباره رجعت و بازگشت عده ای از پیامبران و امامان(ع) به زمین و حکمرانی آنها بعد از مهدی (علیه السلام) سخن گفته و نیز در آیات متعدد، تفسیر به «رجعت» شده، مراد، همین مرحله است، و اعتقاد به رجعت هر چند از ضروریات اسلام نیست، اما روایات مربوط به آن به حدی زیاد و مورد وثوق است که اعتقاد به آن را یک امر روشن و غیرقابل انکار، می‌سازد.
| | بیشتر عالمان شیعه، روایات دلالت‌کننده بر شهادت را ترجیح داده و معتقدند همه معصومان(ع) از جمله امام زمان(ع) به شهادت می‌رسند.<ref>طبسی، نجم الدین، چشم‌اندازی به حکومت مهدی، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۰ش، ص۲۱۴.</ref> [[علامه مجلسی]] در [[بحارالانوار (کتاب)|کتاب بحارالانوار]] فصلی را در مورد شهادت همه امامان(ع) نوشته و عنوان آن را {{عربی|انَّهُم(ع) لا يَموتونَ اِلّا بِالشَّهادَة|ترجمه=ائمه، نمی‌میرند مگر با شهادت}} گذاشته است.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ج۲۷، ص۲۱۳.</ref> |
|
| |
|
| طبق برخی روایات، رجعت، پس از حکومت حضرت مهدی و پس از حکومت یازده مهدی دیگر، آغاز می‌گردد، از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که فرمود: «همانا بعد از قائم، یازده مهدی از فرزندان حسین (علیه السلام) از ما اهل بیت اند».<ref>شیخ طوسی، غیبت، قم، مؤسسه المعارف الاسلامیه، ۱۴۱۱ق، ص۲۲۹.</ref>
| | === چگونگی شهادت امام زمان(ع) === |
| | در مورد چگونگی شهادت امام مهدی(ع)، تنها یک روایت نقل شده که در منابع معتبر شیعه وجود ندارد. به همین جهت محققان معتقدند دلیل قطعی در مورد چگونگی شهادت حضرت، وجود ندارد. در این روایت که [[حدیث ضعیف|ضعیف]] دانسته شده، زنی دارای ریش و شبیه به مردان، در هنگام عبور حضرت، از بالای بام سنگی را به سوی حضرت پرتاب، و حضرت را به شهادت می‌رساند.<ref>صدر، سید محمد، تاریخ ما بعد الظهور، اصفهان، مکتبة الامام امیرالمؤمنین(ع)، ص۸۸۱.</ref> |
|
| |
|
| با توجه به اجمال و برخی ابهاماتی که در کیفیت رجعت و حکومت امامان معصوم(ع) یا برخی دیگر از ولات و اولیاء آنان پس از ظهور و حاکمیت مهدوی، وجود دارد، نمی‌توان درباره حوادث و پیش آمدهای آن به تفصیل و به‌طور قطع، اظهار نظر کرد. حکومت یازده مهدی از اولاد امام حسین (علیه السلام) پس از امام زمان (علیه السلام)، نیز از امور و حوادث پس از حکومت ولیعصر (علیه السلام) و در آستانه و بلکه همزمان با رجعت می‌باشد که در برخی روایات به آن اشاره شده است و هیچ گونه توضیح و تفصیلی درباره آن بزرگواران و بیان ویژگی‌های آنان در روایات و منابع روائی وجود ندارد. تنها چیزی که می‌توان گفت این است که آنان افراد وارسته و شایسته‌ای هستند که دارای چنین لیاقتی می‌باشند، اما اینکه آنان دارای مقام عصمت هم هستند یا نه، دلیلی بر نفی یا اثبات آن در منابع روائی وجود ندارد.
| | == غسل و دفن امام زمان(ع) == |
| | | براساس روایات، شهادت یا وفات امام زمان در دوره [[رجعت]] و بازگشت [[امام حسین(ع)]] روی خواهد داد و امور مربوط به کفن و دفن امام بر عهده امام حسین(ع) خواهد بود؛ زیرا که امام را جز امام، غسل نمی‌دهد.<ref name=":0"/> |
| ب - روایات مربوط به مسئله شهادت امام زمان «ع» دو دسته می‌باشد: بعضی دلالت بر وفات حضرت و برخی دیگر دلالت بر شهادت حضرت (علیه السلام) دارد که ذیلاً به برخی از این دو نوع روایات، اشاره می نمائیم:
| |
| | |
| == روایات دسته اول ==
| |
| ۱. از جمله روایاتی که دلالت بر مرگ طبیعی حضرت (علیه السلام) دارد، تفسیری است که از امام صادق (علیه السلام) در مورد آیه شریفه {{قرآن|«ثُمَّ رَدَدْنا لَکُمُ الْکَرَّه عَلَیْهِمْ»<ref>مبارکه اسراء، ۶.</ref> نقل شده است. حضرت می‌فرماید: مراد، زنده شدن امام حسین (علیه السلام) با اصحاب خود در عصر امام زمان است در حالیکه کلاه خودهای طلائی بر سر دارند و به مردم رجعت امام حسین (علیه السلام) و یارانش را اطلاع می‌دهد تا مؤمنان به شک و تردید نیفتند. این در حالی است که حضرت مهدی (علیه السلام) در میان مردم حضور دارد. هنگامی که مردم امام حسین (علیه السلام) را به خوبی شناختند و به او ایمان پیدا کردند، مرگ حضرت حجّت (علیه السلام) فرا می‌رسد و امام حسین، غسل و حنوط و کفن و خاک سپاری حضرت را برعهده می‌گیرد، زیرا که امام را جز امام، غسل نمی‌دهد».<ref>مجلسی، مجمد باقر، بحار الانوار، ج۲۷، ص۲۱۷، مؤسسه الوفاء ـ بیروت.</ref>
| |
| | |
| ۲. در روایتی دیگر نیز امام صادق (علیه السلام) در پاسخ به این سؤال که: اولین کسی که به دنیا رجعت خواهد کرد چه کسی است؟ می‌فرماید: اولین رجعت کننده به دنیا، امام حسین است که پس از رجعت او و یارانش در حالیکه هفتاد پیامبر نیز او را همراهی می‌کنند، حضرت قائم(عج) انگشترش را به امام حسین واگذار می‌کند و چشم از جهان فرو می‌بندد امام حسین (علیه السلام) نیز تجهیز، غسل و کفن و دفن حضرت را برعهده می‌گیرد».<ref>همان، ج۲۷، ص۲۱۷.</ref>
| |
| | |
| == دسته دوم ==
| |
| روایاتی است که به‌طور عام دلالت بر شهادت همه ائمه معصومین(ع) دارد:
| |
| | |
| ۱. امام حسن مجتبی (علیه السلام) می‌فرماید: و الله لقد عهد الینا رسول الله (صلّی الله علیه و آله و سلّم) ان هذا الامر علیکم اثنا عشر اماماً من ولد علی و فاطمه، ما منا الامسموم او مقتول»<ref>همان؛ اعلام الوری باعلام الهدی، طبرسی، ص۳۴۹، دارالمعرفه ـ بیروت.</ref> به خدا سوگند رسول خدا این عهد و وعده را به ما داده است که امر امامت را دوازده تن از فرزندان علی و فاطمه (علیهما السلام) به دست خواهند گرفت و هیچ‌کدام از ما نیست، مگر اینکه یا به وسیله سم یا با کشتن، شربت شهادت خواهند نوشید.
| |
| | |
| ۲–۳. از امام صادق (علیه السلام) و امام رضا (علیه السلام) نیز روایت شده است که «ما منا الا مسموم او مقتول»<ref>همان؛ اعلام الوری باعلام الهدی، طبرسی، ص۳۴۹.</ref> هیچ‌یک از ما نیست، مگر اینکه مسموم یا مقتول می‌باشد.
| |
| | |
| براساس حدیثی که امام مجتبی (علیه السلام) فرمود و تأکیدی که امام صادق (علیه السلام) و امام رضا (علیه السلام) نموده است، امام زمان (علیه السلام) نیز به شهادت خواهند رسید. علمای شیعه نیز نوعاً روایات دال بر شهادت را ترجیح داده‌اند و قائل به شهادت ائمه معصومین(ع) می‌باشند.<ref>طبسی، نجم الدین، چشم‌اندازی به حکومت مهدی، ص۲۱۴، چاپ اول، ۱۳۸۰، بوستان کتاب ـ قم.</ref>
| |
| | |
| حتی مرحوم علامه مجلسی در بحارالانوار با این عنوان بابی را گشوده است که «انهم(ع) لا یموتون الا بالشهاده»<ref>بحار الانوار، ج۲۷، ص۲۱۳.</ref>؛ این بزرگواران نمی‌میرند مگر با شهادت.
| |
| | |
| == نحوه شهادت حضرت (علیه السلام) ==
| |
| در مورد چگونگی شهادت حضرت، فقط یک روایت در بعضی منابع شیعی نقل شده است که در آن از زنی به نام سعیده که از طایفه بنی تمیم و دارای محاسن و ریش شبیه مردان است، به عنوان قاتل حضرت نام برده شده است که در هنگام عبور حضرت، از بالای بام سنگی را به سوی حضرت پرتاب می‌کند و حضرت را به شهادت می‌رساند،<ref>صدر، سید محمد، تاریخ ما بعد الظهور، ص۸۸۱، مکتبه الامام امیرالمؤمنین(ع)، اصفهان.</ref> ولی این روایت در منابع معتبر شیعی نقل نشده و دلیل قطعی در مورد چگونگی شهادت حضرت، در دست نمی‌باشد، بنابراین می‌توان گفت: که حتی بنابر صحیح بودن روایات دال بر شهادت، کیفیت و نحوه شهادت آن عزیز چندان روشن نمی‌باشد.
| |
| | |
| ناگفته نماند که این دو دسته روایات با هم منافات ندارند؛ زیرا شهادت نیز نوعی مرگ است و روایات دال بر مرگ آن حضرت با شهادتشان منافات ندارد.
| |
| | |
| == ج – غسل و دفن امام «ع» ==
| |
| امام صادق (علیه السلام) می‌فرماید: «اولین کسی که قبر او شکافته می‌شود و به سوی دنیا بازمی‌گردد، حسین بن علی (علیهما السلام) است.»<ref>محمدی ری شهری، میزان الحکمه، ج۴، ص۵۸، ش ۶۹۳۲، چاپ مکتب الاعلام، ۱۳۶۲ هـ.ش.</ref> و در جای دیگر می‌فرماید: «نخستین فردی که به دنیا بازمی‌گردد، حسین بن علی است پس حکومت می‌کند تا وقتی که در اثر پیری ابروان او بر چشمانش می‌افتد.»<ref>معجم احادیث المهدی، ج۵، ص۳۲۸، ش ۱۷۶۶.</ref> که اشاره به طولانی بودن حکومت امام حسین در عصر رجعت است.
| |
| | |
| جابر نیز از امام باقر (علیه السلام) نقل می‌کند که امام حسین (علیه السلام) در روز عاشورا، پیش از شهادتش، به تفصیل درمورد رجعت خود و یاران خود سخن گفت: «بشارت باد شما را به خدا قسم اگر این قوم ما را بکشند، ما نخستین کسانی هستیم که نزد پیامبرمان بازمی‌گردیم و تا مدتی که خدا بخواهد توقف خواهیم کرد، آن گاه من اولین کسی هستم که قبرش شکافته می‌شود و ناگهان از قبر خارج می‌شوم، در حالی که امیر المؤمنین نیز از قبرش خارج شده و مهدی ما نیز قیام نموده است.»<ref>بحار الانوار، ج۵۳، ص۶۱، حدیث ۵۲.</ref> در این روایت، رجعت امام حسین و امیر المؤمنین (علیهما السّلام) همزمان با قیام حضرت مهدی(عج) بیان شده است. در روایت دیگر امام صادق (علیه السلام) می‌فرماید: «امام حسین (علیه السلام) همراه با شهدای کربلا و هفتاد پیامبر، بازگشت می‌نماید، رو می‌آورد به سوی دنیا امام حسین همراه با کسانی که با وی به قتل رسیده بودند و همراهی می‌کنند او را هفتاد پیامبری که با موسی بن عمران مبعوث شدند. آن وقت حضرت قائم انگشترش را به او می‌سپارد.»<ref>معجم احادیث المهدی، ج۳، ص۸۹، ش ۱۱۵۸.</ref>
| |
| | |
| در ادامه این حدیث اشاره به غسل و دفن امام زمان (علیه السلام) به وسیله امام حسین (علیه السلام) نیز شده است.
| |
| {{پایان پاسخ}} | | {{پایان پاسخ}} |
|
| |
|
| خط ۵۲: |
خط ۲۹: |
| {{پانویس|۲}} | | {{پانویس|۲}} |
| {{شاخه | | {{شاخه |
| | شاخه اصلی = | | | شاخه اصلی =تاریخ |
| |شاخه فرعی۱ = | | | شاخه فرعی۱ =تاریخ و سیره معصومان |
| |شاخه فرعی۲ = | | | شاخه فرعی۲ =امام زمان(ع) |
| |شاخه فرعی۳ = | | | شاخه فرعی۳ = |
| }} | | }} |
| {{تکمیل مقاله | | {{تکمیل مقاله |
| | شناسه = | | | شناسه =شد |
| | تیترها = | | | تیترها =شد |
| | ویرایش = | | | ویرایش =شد |
| | لینک‌دهی = | | | لینک‌دهی =شد |
| | ناوبری = | | | ناوبری = |
| | نمایه = | | | نمایه = |
| | تغییر مسیر = | | | تغییر مسیر = |
| | ارجاعات = | | | ارجاعات = |
| | بازبینی = | | | بازبینی نویسنده =شد |
| | | بازبینی =شد |
| | تکمیل = | | | تکمیل = |
| | اولویت = | | | اولویت =ب |
| | کیفیت = | | | کیفیت =ب |
| }} | | }} |
| {{پایان متن}} | | {{پایان متن}} |
| | |
| | [[رده:مهدویت]] |
سؤال
امام زمان به شهادت می‌رسند یا وفات می‌کنند؟
برخی روایات به این مطلب اشاره کرده‌اند که امام زمان(ع) به مرگ طبیعی از دنیا خواهد رفت؛ ولی در مقابل بر اساس برخی دیگر از روایات، تمام امامان(ع) از جمله امام زمان شهید می‌شوند و مرگ طبیعی در آنان وجود ندارد. علامه مجلسی در کتاب بحارالانوار فصلی را با عنوان «انَّهُم(ع) لا يَموتونَ اِلّا بِالشَّهادَة؛ ائمه، نمی‌میرند مگر با شهادت» برای این بحث اختصاص داده است.
بر اساس روایات، شهادت یا وفات امام زمان در دوره رجعت و بازگشت امام حسین(ع) روی خواهد داد و امور مربوط به کفن و دفن او بر عهده امام حسین(ع) خواهد بود.
وفات امام زمان(ع)
برخی روایات به وفات امام زمان(ع)، اشاره کرده‌اند:
- در روایتی امام صادق(ع)، مقصود از آیه ﴿سپس پیروزی بر آنان را به شما بازمی‌گردانیم﴾(اسراء:۶) را زنده شدن امام حسین(ع) با اصحابش در عصر امام زمان(ع) دانسته است. امام در ادامه، رجعت امام حسین(ع) را زمانی دانست که حضرت مهدی(ع) میان مردم حضور دارد و هنگامی که مردم امام حسین(ع) را به خوبی شناختند و به او ایمان پیدا کردند، مرگ حضرت حجت(ع) فرا می‌رسد. بر اساس این روایت امام حسین، غسل، حنوط، کفن و خاک‌سپاری حضرت را بر عهده می‌گیرد.[۱]
- در روایتی دیگر امام صادق(ع)، اولین رجعت‌کننده به دنیا را امام حسین(ع) دانسته که یاران و هفتاد پیامبر او را همراهی می‌کنند. سپس حضرت قائم(ع) انگشترش را به امام حسین واگذار می‌کند و چشم از جهان فرو می‌بندد. امام حسین(ع) نیز غسل، کفن و دفن او را بر عهده می‌گیرد.[۲]
شهادت همه معصومان(ع)
برخی روایات به‌صورت عام، دلالت بر شهادت همه معصومان(ع) دارد:
- امام حسن(ع) فرمود: «به خدا قسم، رسول خدا(ص) با ما پيمان بسته كه اين امر را دوازده امام از فرزندان علی و فاطمه در اختيار خواهند گرفت که هيچ كدام از ما نيست مگر اينكه مسموم يا مقتول است.»[۳]
- از امام صادق(ع) و امام رضا(ع) نیز روایت شده که «مَا مِنَّا إِلاَّ مَسْمُومٌ أَوْ مَقْتُولٌ؛ هيچ كدام از ما نيست مگر اينكه مسموم يا مقتول است».[۴]
بیشتر عالمان شیعه، روایات دلالت‌کننده بر شهادت را ترجیح داده و معتقدند همه معصومان(ع) از جمله امام زمان(ع) به شهادت می‌رسند.[۵] علامه مجلسی در کتاب بحارالانوار فصلی را در مورد شهادت همه امامان(ع) نوشته و عنوان آن را «انَّهُم(ع) لا يَموتونَ اِلّا بِالشَّهادَة؛ ائمه، نمی‌میرند مگر با شهادت» گذاشته است.[۶]
چگونگی شهادت امام زمان(ع)
در مورد چگونگی شهادت امام مهدی(ع)، تنها یک روایت نقل شده که در منابع معتبر شیعه وجود ندارد. به همین جهت محققان معتقدند دلیل قطعی در مورد چگونگی شهادت حضرت، وجود ندارد. در این روایت که ضعیف دانسته شده، زنی دارای ریش و شبیه به مردان، در هنگام عبور حضرت، از بالای بام سنگی را به سوی حضرت پرتاب، و حضرت را به شهادت می‌رساند.[۷]
غسل و دفن امام زمان(ع)
براساس روایات، شهادت یا وفات امام زمان در دوره رجعت و بازگشت امام حسین(ع) روی خواهد داد و امور مربوط به کفن و دفن امام بر عهده امام حسین(ع) خواهد بود؛ زیرا که امام را جز امام، غسل نمی‌دهد.[۲]
منابع
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، مؤسسة الوفاء، بیروت، ج۲۷، ص۲۱۷.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، مؤسسة الوفاء، بیروت، ج۲۷، ص۲۱۷.
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، مؤسسة الوفاء، بیروت، ج۲۷، ص۲۱۷؛ طبرسی، اعلام الوری باعلام الهدی، دارالمعرفه، بیروت، ص۳۴۹.
- ↑ طبرسی، اعلام الوری باعلام الهدی، ص۳۴۹.
- ↑ طبسی، نجم الدین، چشم‌اندازی به حکومت مهدی، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۰ش، ص۲۱۴.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ج۲۷، ص۲۱۳.
- ↑ صدر، سید محمد، تاریخ ما بعد الظهور، اصفهان، مکتبة الامام امیرالمؤمنین(ع)، ص۸۸۱.
