غصب خلافت و اختلاف در امت اسلامی

سؤال

غیر از غصب خلافت و تغییر مسیر حکومت اسلامی توسط ابوبکر و عمر با توجه به نکات به ظاهر مثبتی که در سیره حکومتی آنها وجود دارد چه مسائل و اشکال دیگری بر آنها وارد است؟

با مطالعه تاریخ اسلام و وضع سیاسی اجتماعی جهان اسلام، چنین برداشت می‌شود که ابوبکر و عمر با تکیه بر مسندی که حق آنان نبود، مسیر دین اسلام را از آن‌چه که پیامبر اسلام(ص) به امر خداوند مقرر کرده بود، منحرف کردند. شیعیان معتقدند خلافت که طبق نص صریح پیامبر(ص) حق علی بن ابیطالب(ع) و ائمه(ع) بود به ناحق از جانب آنها غصب شد؛ بنابراین هیچ چیزی از آنها پذیرفته نیست. آنان زمینه‌ساز انحراف مسلمانان از مسیر اصلی و همچنین اختلاف و شکل‌گیری فرقه‌های گوناگون در امت اسلام شدند که این موضوع سبب شد تا تبعات زیادی دامن‌گیر جهان اسلام شود.

به باور محققان اگر ابوبکر بر مسند خلافت نمی‌نشست و عمر را جانشین خود نکرده بود، بنی‌امیه و بنی‌عباس بر مسند خلافت تکیه نمی‌زدند تا خون‌های بی‌شماری در اسلام بر سر تصاحب مسند خلافت ریخته شود. به گفته شهرستانی خلافت پس از پیامبر مهمترین مسئله‌ای بود که بر سر آن خون‌های بی‌شماری ریخته شد. از این رو ریشه تمام اختلافات به غصب خلافت برمی‌گردد.

شهادت امام حسین(ع) یکی از تبعات غصب خلافت بود؛ زیرا قدرت‌گیری یزید از جانب معاویه‌ای صورت گرفت که توسط عمر در شام به ولایت و استانداری رسید. در حالی که او فرزند ابوسفیان و دشمن سرسخت پیامبر اسلام(ص) بود. اگر علی(ع) طبق وصیت و نصب پیامبر خلافت را به دست می‌گرفت، هرگز معاویه را به عنوان کارگزار خود در شام یا فرمانده سپاه خود منصوب نمی‌کرد؛ چنان که پس از ۲۵ سال زمانی که به حکومت رسید، او را عزل کرد. حکومت معاویه در شام مشکل بزرگ حکومت چند ساله علی(ع) نیز بود. به باور محققان تبدیل خلافت به پادشاهی موروثی توسط معاویه صورت گرفت و دستیابی عباسیان به خلافت نتیجه ظلم و ستم فراوان امویان بود و همه اینها به زمامداری سه خلیفه نخست برمی‌گردد.

مطالعه بیشتر

• «عناصر اصلی انحراف سیاسی در نیمه نخست قرن یکم»، بهرام اخوان کاظمی، حکومت اسلامی، ۱۳۸۱ش، شماره ۲۵.