عبدالرزاق صنعانی استاد بخاری در حدیث: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی پاسخ
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۰ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{در دست ویرایش|کاربر=Shamloo }}
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{سوال}}
{{سوال}}
آیامی توان با منابع [[اهل سنت]] اثبات کرد که عبدالرزاق صنعانی استاد بخاری در حدیث بوده است؟
آیا می‌توان با منابع اهل سنت اثبات کرد که عبدالرزاق صنعانی استاد بخاری در حدیث بوده است؟
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
عبدالرزاق صنعانی به طور مستقیم از مشایخ روایت بخاری نبوده است. بخاری روایات فراوانی از صنعانی را در صحیح خود آورده است. او این روایات را با یک واسطه از صنعانی نقل کرده است. صنعانی با یک واسطه از مشایخ روایت بخاری به‌شمار رفته است.
==شرح حال بخاری==
ابوعبدالله محمد بن ابوالحسن اسماعیل بن ابراهیم بن المغیره بن الاحنف یزذبه الجعفی البخاری الحافظ، امام و بزرگ اهل سنت است. در سال ۱۹۴ق در شهر [[بخارا]] متولد گردید. او در سن کودکی پدرش را از دست داد و از ۱۰ سالگی مشغول تحصیل و فراگرفتن علوم شد؛ در ۲۰ سالگی و آغاز جوانی برای کسب دانش دست به سفرهای علمی زد؛<ref>نجمی، محمد صادق، سیری در صحیحین، چاپ چهارم، ۱۳۶۱، بی نا، ج۱، ص۵۱.</ref> به [[خراسان]]، جبال، [[عراق]]، [[حجاز]]، [[شام]]، [[مصر]] و [[بغداد]] سفر کرده است. در بغداد، تعداد زیادی از او حدیث شنیده و به ضبط آنها پرداخته‌اند.<ref>محمد بن ابی بکر بن خلکان، وفیات الاعیان، شریف رضی، قم، چاپ دوم، ۱۳۶۴، ج۴، ص۱۸۸.</ref> بخاری علاقه زیادی به حدیث و جمع‌آوری آن داشت و در به دست آوردن اخبار، همت عالی و ذوق سرشار داشت. در هر شهری که می‌رفت با حفاظ حدیث ملاقات و در مجالس [[محدثین]] شرکت می‌نمود و روایات آن‌ها را ثبت می‌نمود.<ref>وجدی، محمد فرید، دایرةالمعارف القرن العشرین، دار الفکر، بیروت، بی تا، ج۲، ص۵۶.</ref>


البته این شخص نسبت به [[اهل بیت(ع)]] تعصب خاصی داشته، به گونه‌ای که در صحیح بخاری یک حدیث از [[امام صادق(ع)]] نقل نکرده است در حالی که صدها حدیث از [[ابوهریره]] که در میان اهل سنت نیز به جعل حدیث مشهور است، نقل نموده است. از آثار و تألیفات او می‌توان به «[[التاریخ الکبیر]]» «[[الضعفاء]]» «[[الصحیح]]» (یکی از مهمترین تألیفات اوست که از منابع مهم و معتبر اهل سنت به حساب می‌آید) «[[السنن فی الفقه]]» و… اشاره نمود.<ref>الندیم، محمد بن اسحاق، کتاب الفهرست، بی تا، بی نا، ص۲۸۶.</ref>
== شرح‌ حال صنعانی ==
ابوبکر عبدالرزاق بن همام بن نافع حمیری یمانی صنعانی از محدثان و مفسران شیعه در قرن دوم و اوایل قرن سوم هجری است. او در سال ۱۲۶ قمری در صنعای یمن متولد شد و مراحل آموزش و استماع حدیث را در حجاز و عراق و شام گذراند.<ref>احمد بن محمد ابن خلکان، وفيات الأعيان و أنباء أبناء الزمان، بیروت، دار صادر، ج ۳، ص ۲۱۶-۲۱۷.</ref> در منابع شیعی، او از اصحاب [[امام جعفر صادق(ع)]] شمرده شده است.<ref>محمد بن الحسن الطوسی، رجال الطوسی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ص ۲۶۷. </ref> همچنین، صنعانی از [[امام محمدباقر(ع)]] و [[امام جعفرصادق(ع)]] نقل حدیث کرده است.<ref>السید محسن الامین، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ج ۷، ص ۴۷۱.</ref>  


سرانجام در سال ۲۵۶ق در شب [[عید قربان]] درگذشت.<ref>البخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، دار الجیل، بیروت، بی تا، مقدمه، ج۱، ص۸.</ref>
رجال‌شناسان شیعه او را از ثقات و اعلام شیعه، مفسر و محدثی حافظ و نویسندهٔ یکی از قدیمی‌ترین تفاسیر شیعی برشمرده‌اند.<ref>ابوالقاسم الخوئی، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، بی‌جا، بی‌نا، ج ۱۱، ص ۱۵؛ نیز: محمدمحسن آقابزرک الطهرانی، الذّريعة إلى تصانيف الشّيعة، قم، اسماعیلیان، ج ۴، ص ۲۵۰- ۲۵۱.</ref> صنعانی، در حالی که در نزد عالمان سنی به تشیع و داشتن علایق شیعی مشهور است، مورد وثوق آنان نیز قرار داشته و بعضی از بزرگان حدیث و رجال‌شناسان [[اهل سنت]] مقام علمی و وثاقت او را ستوده و تأیید کرده‌اند.<ref>جمال‌الدین المزی، تهذيب الكمال في اسماء الرجال، بیروت، مؤسسة الرسالة، ج ۱۸، ص ۵۷-۶۱.</ref>


==دلایل استاد بخاری نبودن صنعانی==
از آثار او می‌توان به تفسیر القرآن، [[المصنف]]، کتاب السّنن في الفقه، الجامع الکبیر فی الحدیث، کتاب المغازی و تزكية الارواح عن مواقع الافلاح اشاره کرد.<ref>إسماعيل بن محمد أمين الباباني البغدادي، هدية العارفين أسماء المؤلفين وآثار المصنفين، بیروت، دار إحياء التراث العربي، ج ۱، ص ۵۶۶.</ref> صنعانی در اواخر عمر نابینا شد. او به سال ۲۱۱ق در یمن در گذشت.<ref>محمد بن حبان بن أحمد بن حبان، الثقات، الدکن، دائرة المعارف العثمانية بحيدر آباد الدكن الهند، ج ۸، ص ۴۱۲.</ref> 
عبدالرزاق صنعانی نمی‌تواند از اساتید بخاری باشد، به دلایل زیر:


* در «[[عمده القاری]]» که شرحی از صحیح بخاری است، مؤلف در مقدمه کتاب، راویان و اساتید بخاری که از آنها حدیث نقل کرده به پنج طبقه تقسیم می‌نماید. در طبقه سوم از گروهی که زمان و مکان آنها را درک نموده و ملاقات کرده نام برده می‌شود، اما از آنها حدیث و روایتی نشنیده و نقل نکرده است و شاید با چند واسطه نقل کرده؛ که از جمله: یزید بن هارون و عبدالرزاق ذکر گردیده است:{{متن عربی|(الثالثه) قوم حدثوا عن قوم ادرک زمانهم و امکنه لقیهم لکنه لم یسمع منهم کیزید بن هارون و عبدالرزاق|ترجمه=سوم؛ کسانی که زمان و مکان آنها درک شده اما روایتی از آنها نشنیده است مانند یزید بن هارون و عبدالرزاق.}}<ref>العینی، بدرالدین احمد، عمده القاری (شرح صحیح البخاری)، دار احیاء التراث العربی، بیروت، بی تا، ج۱، ص ۷.</ref>
==شرح‌ حال بخاری==
ابوعبدالله محمد بن اسماعیل بن ابراهیم جعفی [[بخاری]] یکی از ائمهٔ حدیث اهل سنت است. او در سال ۱۹۴ق در شهر بخارا متولد شد و از ده‌سالگی مشغول تحصیل علم شد. در بیست‌سالگی برای کسب دانش و [[استماع حدیث]] به سفر در نقاط مختلف جهان اسلام پرداخت.<ref>احمد پاکتچی، «بخاری»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۱۱، ص ۴۵۶.</ref> او به خراسان، جبال، عراق، حجاز، شام، مصر و بغداد سفر کرد. در بغداد، محدثان زیادی از او حدیث شنیدند و به ضبط آنها پرداختند.<ref>احمد بن محمد ابن خلکان، وفیات الاعیان، قم، شریف رضی، ج ۴، ص ۱۸۸.</ref>  


* در کتاب «[[رجال صحیح البخاری]]» که بخاری از آنها حدیث نقل نموده، از «عبدالرزاق صنعانی» اسم و صحبتی به میان نیامده است. این کتاب که در دو جلد نسبتاً قطور است، کسانی که بخاری از آنها نقل حدیث کرده، گردآوری شده‌اند.<ref>بخاری کلابادی، احمد بن محمد، رجال صحیح البخاری (در دو جلد)، دار المعرفه، بیروت، چاپ اول، ۱۴۰۷ق.</ref>
بخاری علاقه زیادی به حدیث و جمع‌آوری آن داشت و در کوشش برای جمع‌آوری و ضبط احادیث همت عالی و ذوقی سرشار داشت. به هر شهری که می‌رفت با حفّاظ حدیث ملاقات و در مجالس محدثان شرکت می‌نمود و روایات آنان را ثبت می‌کرد.<ref>محمد فرید وجدی، دایرةالمعارف القرن العشرین، بیروت دار الفکر، ج ۲، ص ۵۶.</ref> از تألیفات او می‌توان به التاریخ الکبیر، الضعفاء، السنن فی الفقه اشاره کرد.<ref>محمد بن اسحاق بن الندیم، کتاب الفهرست، بیروت، دار المعرفة، ص ۲۸۲.</ref>  


* در شرح «کتاب صحیح البخاری» تألیف الکرمانی، در مقدمه ذکر احوالات بخاری، از اساتید او سه شیخ و دیگران را نام برده، ولی از عبدالزراق صنعانی ذکری نیامده است.<ref>الکرمانی، البخاری، شرح الکرمانی، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۱ق، ج۱، ص۷.</ref>
مهم‌ترین کتاب بخاری کتاب مشهور [[صحیح بخاری]] است. این کتاب با نام کامل الجامع المسند الصّحیح المختصر من امور رسول اللّه(ص) و سننه و ایامه یکی از مهم‌ترین کتاب‌های روایی اهل سنت و یکی از [[صحاح سته]] آنان به‌شمار می‌رود. بخاری در شب [[عید قربان]] سال ۲۵۶ق درگذشت.<ref>احمد پاکتچی، «بخاری»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۱۱، ص ۴۵۷.</ref>


بنابراین با جستجو در منابع فوق، از اساتید و کسانی که بخاری از آنها حدیث شنیده، نام عبدالرزاق صنعانی نبوده و می‌توان گفت که از اساتید بخاری نمی‌تواند باشد.
==ارتباط صنعانی با بخاری==
{{پایان پاسخ}}
صنعانی از روّات بخاری برشمرده شده است.<ref>إسماعيل بن محمد أمين الباباني البغدادي، هدية العارفين أسماء المؤلفين وآثار المصنفين، بیروت، دار إحياء التراث العربي، ج ۱، ص ۵۶۶.</ref> در صحیح بخاری روایات کثیری از طریق عبدالرزاق صنعانی نقل شده است.<ref>فهرستی از این روایات را ن.ک: السید حمید الحسینی و محمدجعفر المحمودتبار، عبدالرزاق الصنعانی شخصیته و تراثه العلمی، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) و برگ فردوس، ص ۳۲-۳۷. </ref> این روایات با واسطه، عموماً یک واسطه، از صنعانی نقل شده‌اند.  
{{مطالعه بیشتر}}
 
==معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر==
* کشف الظنون، حاجی خلیفه.
* طبقات خلیفه بن خیاط.
{{پایان مطالعه بیشتر}}


بدرالدین عینی، یکی از شارحان صحیح بخاری، پس از تقسیم راویان و استادان بخاری به پنج طبقه، نام عبدالرزاق صنعانی را در طبقهٔ سوم ذکر می‌کند. عینی در طبقه سوم از افرادی یاد کرده که بخاری زمان و مکان آنان را درک کرده و احتمالاً آنان را ملاقات کرده است، اما از آنها حدیثی نشنیده و نقل نکرده یا با واسطه نقل کرده است.<ref>بدرالدین محمود بن احمد العینی، عمده القاری شرح صحیح البخاری، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج ۱، ص ۷.</ref> عبدالرزاق صنعانی جزو قسمت دوم این طبقه به‌شمار رفته است؛ چون روایات نقل شده از او در صحیح بخاری با یک واسطه نقل شده‌ است. 
==مطالعه بیشتر==
*عبدالرزاق الصنعانی شخصیته و تراثه العلمی، السید حمید الحسینی و محمدجعفر المحمودتبار، مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) و برگ فردوس.
== منابع ==
== منابع ==
{{پانویس|۲}}
{{پانویس|۲}}
خط ۴۵: خط ۴۰:
  | ناوبری =
  | ناوبری =
  | نمایه =
  | نمایه =
  | تغییر مسیر =
  | تغییر مسیر =شد
  | ارجاعات =
  | ارجاعات =
  | بازبینی نویسنده =  
  | بازبینی نویسنده =شد
  | بازبینی =
  | بازبینی =
  | تکمیل =
  | تکمیل =

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۲ اکتبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۴:۴۶

سؤال

آیا می‌توان با منابع اهل سنت اثبات کرد که عبدالرزاق صنعانی استاد بخاری در حدیث بوده است؟

عبدالرزاق صنعانی به طور مستقیم از مشایخ روایت بخاری نبوده است. بخاری روایات فراوانی از صنعانی را در صحیح خود آورده است. او این روایات را با یک واسطه از صنعانی نقل کرده است. صنعانی با یک واسطه از مشایخ روایت بخاری به‌شمار رفته است.

شرح‌ حال صنعانی

ابوبکر عبدالرزاق بن همام بن نافع حمیری یمانی صنعانی از محدثان و مفسران شیعه در قرن دوم و اوایل قرن سوم هجری است. او در سال ۱۲۶ قمری در صنعای یمن متولد شد و مراحل آموزش و استماع حدیث را در حجاز و عراق و شام گذراند.[۱] در منابع شیعی، او از اصحاب امام جعفر صادق(ع) شمرده شده است.[۲] همچنین، صنعانی از امام محمدباقر(ع) و امام جعفرصادق(ع) نقل حدیث کرده است.[۳]

رجال‌شناسان شیعه او را از ثقات و اعلام شیعه، مفسر و محدثی حافظ و نویسندهٔ یکی از قدیمی‌ترین تفاسیر شیعی برشمرده‌اند.[۴] صنعانی، در حالی که در نزد عالمان سنی به تشیع و داشتن علایق شیعی مشهور است، مورد وثوق آنان نیز قرار داشته و بعضی از بزرگان حدیث و رجال‌شناسان اهل سنت مقام علمی و وثاقت او را ستوده و تأیید کرده‌اند.[۵]

از آثار او می‌توان به تفسیر القرآن، المصنف، کتاب السّنن في الفقه، الجامع الکبیر فی الحدیث، کتاب المغازی و تزكية الارواح عن مواقع الافلاح اشاره کرد.[۶] صنعانی در اواخر عمر نابینا شد. او به سال ۲۱۱ق در یمن در گذشت.[۷]

شرح‌ حال بخاری

ابوعبدالله محمد بن اسماعیل بن ابراهیم جعفی بخاری یکی از ائمهٔ حدیث اهل سنت است. او در سال ۱۹۴ق در شهر بخارا متولد شد و از ده‌سالگی مشغول تحصیل علم شد. در بیست‌سالگی برای کسب دانش و استماع حدیث به سفر در نقاط مختلف جهان اسلام پرداخت.[۸] او به خراسان، جبال، عراق، حجاز، شام، مصر و بغداد سفر کرد. در بغداد، محدثان زیادی از او حدیث شنیدند و به ضبط آنها پرداختند.[۹]

بخاری علاقه زیادی به حدیث و جمع‌آوری آن داشت و در کوشش برای جمع‌آوری و ضبط احادیث همت عالی و ذوقی سرشار داشت. به هر شهری که می‌رفت با حفّاظ حدیث ملاقات و در مجالس محدثان شرکت می‌نمود و روایات آنان را ثبت می‌کرد.[۱۰] از تألیفات او می‌توان به التاریخ الکبیر، الضعفاء، السنن فی الفقه اشاره کرد.[۱۱]

مهم‌ترین کتاب بخاری کتاب مشهور صحیح بخاری است. این کتاب با نام کامل الجامع المسند الصّحیح المختصر من امور رسول اللّه(ص) و سننه و ایامه یکی از مهم‌ترین کتاب‌های روایی اهل سنت و یکی از صحاح سته آنان به‌شمار می‌رود. بخاری در شب عید قربان سال ۲۵۶ق درگذشت.[۱۲]

ارتباط صنعانی با بخاری

صنعانی از روّات بخاری برشمرده شده است.[۱۳] در صحیح بخاری روایات کثیری از طریق عبدالرزاق صنعانی نقل شده است.[۱۴] این روایات با واسطه، عموماً یک واسطه، از صنعانی نقل شده‌اند.

بدرالدین عینی، یکی از شارحان صحیح بخاری، پس از تقسیم راویان و استادان بخاری به پنج طبقه، نام عبدالرزاق صنعانی را در طبقهٔ سوم ذکر می‌کند. عینی در طبقه سوم از افرادی یاد کرده که بخاری زمان و مکان آنان را درک کرده و احتمالاً آنان را ملاقات کرده است، اما از آنها حدیثی نشنیده و نقل نکرده یا با واسطه نقل کرده است.[۱۵] عبدالرزاق صنعانی جزو قسمت دوم این طبقه به‌شمار رفته است؛ چون روایات نقل شده از او در صحیح بخاری با یک واسطه نقل شده‌ است.

مطالعه بیشتر

  • عبدالرزاق الصنعانی شخصیته و تراثه العلمی، السید حمید الحسینی و محمدجعفر المحمودتبار، مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) و برگ فردوس.

منابع

  1. احمد بن محمد ابن خلکان، وفيات الأعيان و أنباء أبناء الزمان، بیروت، دار صادر، ج ۳، ص ۲۱۶-۲۱۷.
  2. محمد بن الحسن الطوسی، رجال الطوسی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ص ۲۶۷.
  3. السید محسن الامین، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ج ۷، ص ۴۷۱.
  4. ابوالقاسم الخوئی، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، بی‌جا، بی‌نا، ج ۱۱، ص ۱۵؛ نیز: محمدمحسن آقابزرک الطهرانی، الذّريعة إلى تصانيف الشّيعة، قم، اسماعیلیان، ج ۴، ص ۲۵۰- ۲۵۱.
  5. جمال‌الدین المزی، تهذيب الكمال في اسماء الرجال، بیروت، مؤسسة الرسالة، ج ۱۸، ص ۵۷-۶۱.
  6. إسماعيل بن محمد أمين الباباني البغدادي، هدية العارفين أسماء المؤلفين وآثار المصنفين، بیروت، دار إحياء التراث العربي، ج ۱، ص ۵۶۶.
  7. محمد بن حبان بن أحمد بن حبان، الثقات، الدکن، دائرة المعارف العثمانية بحيدر آباد الدكن الهند، ج ۸، ص ۴۱۲.
  8. احمد پاکتچی، «بخاری»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۱۱، ص ۴۵۶.
  9. احمد بن محمد ابن خلکان، وفیات الاعیان، قم، شریف رضی، ج ۴، ص ۱۸۸.
  10. محمد فرید وجدی، دایرةالمعارف القرن العشرین، بیروت دار الفکر، ج ۲، ص ۵۶.
  11. محمد بن اسحاق بن الندیم، کتاب الفهرست، بیروت، دار المعرفة، ص ۲۸۲.
  12. احمد پاکتچی، «بخاری»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۱۱، ص ۴۵۷.
  13. إسماعيل بن محمد أمين الباباني البغدادي، هدية العارفين أسماء المؤلفين وآثار المصنفين، بیروت، دار إحياء التراث العربي، ج ۱، ص ۵۶۶.
  14. فهرستی از این روایات را ن.ک: السید حمید الحسینی و محمدجعفر المحمودتبار، عبدالرزاق الصنعانی شخصیته و تراثه العلمی، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) و برگ فردوس، ص ۳۲-۳۷.
  15. بدرالدین محمود بن احمد العینی، عمده القاری شرح صحیح البخاری، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج ۱، ص ۷.