رمل و کهانت

سؤال

رمل و کهانت را با توجه به آیات و روایات تبیین نمایید.

رمل و کهانت از علوم غریبه هستند. در کهانت از جن‌ها و شیاطین اخباری از آینده را دریافت می‌کنند. کاهن مدعی است از آینده خبر می‌دهد. فقها کهانت را حرام می‌دانند و روایاتی از نهی کهانت وجود دارد.

رمل پیشگویی از آینده است که توسط نجوم و ابزار دیگر انجام می‌گیرد که آموزش و یادگیری آن از لحاظ شرعی بی اشکال است.

رمل

رمل علمی از علوم غریبه است که با آن آینده را پیشبینی می‌کنند. با توجه به اینکه در سابق از شن (رمل) استفاده می‌کردند به این اسم نامگذاری شده است. رمل از احکام نجوم هم برای پیشبینی استفاده می‌کند. رمل در گستره جغرافیایی وسیعی، از هند تا ایران، شام، بین النهرین، آسیای صغیر و شمال آفریقا به کار می رفته است. عموما رمل را روشی غیریقینی و تخمینی دانسته‌اند.

رمل علمى است كه در آن از اشكال شانزده‌گانه بحث مى‌شود و نتيجه آن استعلام از مجهولات و وقوف به احوال عالم است. به دارنده چنين علمى «رمّال» گويند. علم رمل به حضرت دانيالِ پيغمبر (ع) نسبت داده شده است. از آن به مناسبت در باب تجارت سخن‌گفته‌اند. آموختن و آموزش دادن علم رمل جايز است؛ ليكن حكم قطعى و يقينى به استناد آن حرام است، مانند آنكه حاصل رمل زدن، بهبود بيمار باشد، كه خبر جزمى دادن به بهبود يافتن بيمار به استناد آن جايز نيست.

کهانت

کهانت در لغه به معنی پیش‌گویی و غیب گویی آمده است و اصطلاحا: عملی است که سبب می‌شود، بعضی از جنّیان، شخص کاهن را اطاعت کنند، از این جهت که برای او اخباری را بیاورند، و این عمل نزدیک به سحر است. کهانت بیان اخبار آینده است که شخص کاهن توسط جن و شیاطین مطلع می‌شود. به تعبیر دیگر، کاهن، کسی است که، صاحب رأیی از طائفه جنّ به او امور مخفی را خبر می‌دهد مثلاً فلان مال دزدیده شده کجاست، یا از آن کیست، یا گمشده کجاست ـ یا او را نسبت به امور آینده خبر دهد از انواع پیشگوئی‌ها، و به اتفاق جمیع فقها حرام است. بنابراین طبق نظر فقها، یادگرفتن کهانت و یاد دادن آن به دیگری، رفتن کسی نزد شخص کاهن برای عمل به سحرش، حرام است.

هيچ اختلاف و نزاعى در حرمت كهانت وجود ندارد و تمام فقهاء آن را قبول دارند و ادعای اجماع هم شده است. در روايتى كه مرحوم صدوق آنرا در خصال نقل فرموده چنين آمده: كسي كه كهانت كرده يا برايش كهانت بشود همانا از دين حضرت خاتم الانبياء (ص) برى گرديده است.

شیخ انصاری در کتاب مکاسب، از ظاهر روایت برداشت می‌کند که خبر دادن از امور نهانى بطور جزم و قطع را مطلقا حرام است. چه به نحو كهانت بوده و چه به غير آن صورت بگيرد. روایت از پیامبر است که «كسي كه نزد عرّاف رفته و وى را تصديق نمايد پس همانا از آنچه خداوند عزّ و جلّ به محمد (ص) نازل فرموده دور گرديده است.

رمل و کهانت در آیات و روایات

کهانت دو بار در قرآن آمده است که در یک جا می‌گوید قرآن کاهن نیست و در جایی دیگر کاهن بودن پیامبر را رد می‌کند:

﴿وَلَا بِقَوْلِ کاهِنٍ قَلِیلًا مَا تَذَکرُونَ؛ و نيز سخن كاهنى نيست. چه اندك پند مى‌گيريد.﴾(حاقه:۴۲)

﴿فَذَكِّرْ فَمَا أَنْتَ بِنِعْمَتِ رَبِّكَ بِكَاهِنٍ وَلَا مَجْنُونٍ؛ پس اندرز ده كه تو به لطف پروردگارت نه كاهنى و نه ديوانه.﴾

كاهنان كسانى بودند كه بر اثر ارتباط با جن و شياطين گاه بعضى از اسرار غيب را بازگو می‌كردند.

از امام صادق(ع) نیز روایت شده است: «قَالَ: أَرْبَعَةٌ لاَ يَدْخُلُونَ اَلْجَنَّةَ اَلْكَاهِنُ وَ اَلْمُنَافِقُ وَ مُدْمِنُ اَلْخَمْرِ وَ اَلْقَتَّاتُ وَ هُوَ اَلنَّمَّامُ؛ چهار گروه وارد بهشت نمی‌شوند: شخصی کاهن (پیشگو)، منافق، شخصی که شراب می‌خورد، شخص سخن چین.»

مطالعه بیشتر

۱ـ جامع الاحادیث الشیعه، معزی ملایری شیخ اسماعیل، مؤسسه واصف، قم، ۱۳۷۸ش، ج۲۳، ص۳۰۱.

۲ـ دائره المعارف القرن العشرین، وجدی محمد فرید، دارالمعرفه، بیروت، ۱۹۷۱م، ج۴، ص۵۱۴.