مستحبات پس از تولد نوزاد

سؤال

مستحبات بعد از تولّد نوزاد از دیدگاه دین اسلام چیست؟

نام نیک و خوب نهادن برای فرزند، عقیقه (قربانی کردن) اطعام دادن (ولیمه) و اذان و اقامه در گوش نوزاد خواندن از مستحباتی است که بعد از تولد نوزاد در روایات آمده است.

نام نیکو برای نوزاد

نام نیکو حقّ فرزند است. در روایات نیز توصیّه شده برای فرزندان خود نام نیکو انتخاب کرده و از بهترین نام‌ها استفاده کنید. بهترین نام‌ها آن است که نشانه بندگی و عبودیّت پروردگار و یادآور فضایل و مکارم اخلاقی باشد. بدین منظور نام‌های پیامبران، نیکان و صالحان و همچنین نام‌های امامان معصوم(ع) و حضرت زهرا(س) که احیاء گوشه‌هایی از فرهنگ و شعائر اسلامی است مناسبت بسیار دارد.

پیشوایان معصوم ما به حدّی به مسئله نام فرزندان اهمیّت می‌دادند که بعد از تولّد نوزاد پسر تا هفت روز او را محمد می‌نامیدند تا از بدو تولّد روح و روان و فکر و مغز کودک را با حضرت محمد(ص) آشنا کرده باشند. نام نیک در قیامت نیز تأثیرگذار واقع می‌شود. از پیامبر(ص) روایت شده که: «حقُّ الوَلَد اَن یحسِنَ اِسْمَهُ و یُحسِنَ ادَبَهُ» حق فرزند بر پدر آن است که: نام نکو بر او بنهد و به بهترین شکل تربیتش نماید.

عقیقه و ولیمه

یکی از مستحبّاتی که پدر به هنگام تولّد نوزاد می‌بایست انجام دهد، اطعام مؤمنین، دوستان و آشنایان است که بدون شک همین عمل زمینه‌ساز پیوندهای نیکوی اجتماعی و مقدمه‌ای است برای پذیرش طفل از سوی جامعه. در کتاب وسایل الشیعه بابی تحت عنوان «بابُ استحبابِ اطعامِ النّاس عند ولاده المولود ثلاثه ایّام.» ذکر شده است. امام علی بن الحسین(ع) نیز در هنگام ولادت فرزند خود ولیمه می‌داد.

یکی از مستحبات موکد برای تولد نوزاد، عقیقه کردن است که به معنای ذبح حیوان (گوسفند یا گاو یا شتر) است. گفته شده عقیقه انسان را بلاها دور می کند. و بهتر است در هفتمین روز تولد نوزاد انجام شود. مکروه است که گوشت عقیقه را پدر و مادر و هرکس که خرجش بر عهده پدر نوزاد است بخورند.

در مورد عقیقه، باب‌های متعدّدی در کتاب شریف وسائل الشیعه آمده است که شامل روایات زیادی می‌شود. یکی از ابواب آن در مورد دعای عقیقه است. به نام «باب استحباب ذکرالمولود عند ذبح العقیقه و الدعاء» یعنی هنگام قربانی کردن عقیقه، بردن نام نوزاد و خواندن دعا مستحب است. در این باب شش روایت وارد شده و در یکی از روایت آمده است: که امام صادق(ع) فرمودند هنگام عقیقه این دعا خوانده شود: «اللّهم لحمها بلحمه و دمها بدمه، و عظمها بعظمه، و شعرها بشَعره، و قلبه‌ها بجلده، اللّهم اجعلها وقاء لفلان بن فلان.»

اذان، اقامه و دعا

یکی از مستحبّاتی که پیامبر(ص) و پیشوایان معصوم(ع) بدان سفارش اکید فرموده‌اند، این است که پدر و مادر پس از تولّد نوزادشان در گوش راست او اذان و در گوش چپش اقامه بگویند که این عمل آثار روحی بسیار مفیدی خواهد داشت.

در کتاب وسائل الشیعه، بابی تحت عنوان: «باب استحباب الاذان فی اذن المولود الیمنی بأذان الصلوه و الاقامه فی الیُسری قبل قطع سرته، او الاقامه فی الیمنی و مایقطر فی انفه» وجود دارد که یعنی همانند اذان نماز مستحب است اذان در گوش راست بچه گفته شود و اقامه در گوش چپش…

در این باب سه حدیث آمده و بر این امر بسیار تأکید نموده‌اند. این کار آثار مادی و معنوی و برکات بسیاری را به دنبال دارد. از جمله: ۱. اذان گفتن، شیطان را از نوزاد دور می‌سازد. ۲. نوزاد را از گزند شیطان مصون می‌دارد. ۳. نوزاد را از بیماری ام‌الصبیان حفظ می‌نماید. ۴. نوزاد را با ندای توحیدی و رسالت توحیدی آشنا خواهد ساخت. ۵. فطرت توحیدی نوزاد سیراب می‌شود و صحیفه دل کودک این پیام را در خود منعکس می‌نماید.

در دعائم الاسلام، نقل شده که پیامبر(ص) امر فرمودند: در گوش حسنین اذان و اقامه گفته شود و به دنبال آن به سوره حمد، آیه الکرسی، آخر سوره حشر، سوره اخلاص، سوره ناس و سوره فلق تلاوت شود. غیر از این دعای خاصی به صورت مأثور و توقیفی که زیر چتر اعمال مستحبی بعد از اذان و اقامه قرار داد نیامده است.

مطالعهٔ بیشتر

• وسایل الشیعه، ج۱۵.

• نگاهی دوباره به تربیت اسلامی اثر خسرو باقری.

• دنیای نوجوانان اثر محمّدرضا شرفی.