نیکی‌کردن به غیرمسلمانان

سؤال

در کدام آیه به عدالت و نیکی به غیرمسلمانان توصیه شده است؟

آیه ۸ سوره ممتحنه

مشخصات آیه
واقع در سوره	ممتحنه
شماره آیه	۸
جزء	۲۸
اطلاعات محتوایی
مکان نزول	مدینه
موضوع	صلح با کفار

نیکی‌کردن و عدالت‌ورزیدن نسبت به غیرمسلمانان، توصیه آیه ۸ سوره ممتحنه است. این آیه در بیان این مطلب است که مسلمانان می‌توانند با مشرکانی که با آنان جنگ ندارند و آنان را از سرزمینشان بیرون نکرده‌اند دوستی کنند؛ و نیز توصیه می‌کند با آنان به عدالت رفتار کنند چرا که خدا عدالت‌پیشگان را دوست دارد.

همزیستی مسالمت‌آمیز با تمام کسانی که سر جنگ ندارند، و به دلیل وجود اهداف مشترک قابل تفاهم هستند یا لااقل راه بی‌طرفی را می‌پیمایند، از اصولی است که قرآن مجید بر آن تأکید نموده است.

شناخت آیه

آیه ۸ سوره ممتحنه گفته است خداوند شما را از نیکی و عدل نسبت به کسانی که با شما به خاطر دین جنگ نکرده و شما را از خانه‌هایتان بیرون ننموده‌اند منع نمی‌کند. همانا خداوند عدالت پیشگان را دوست دارد. آیه ۸ سوره ممتحنه و آیه بعدی مبین یک حکم کلی درباره رفتار مسلمانان با کفار است و بیان می‌دارد اگر کفار ضرری به مسلمانان نرسانده و به فکر ضرر و توطئه بر علیه آنان نیستند، مسلمانان می‌توانند با آنها خوب باشند و نیکی کنند؛ ولی آنان که ضرر رسانده و در فکر ضرر رساندن هستند، نمی‌شود آنها را دوست داشت و رابطه برقرار کرد و نیکی نمود.

مفسران درباره این آیه گفته‌اند مشرکانی که کاری به مسلمانان نداشتند، نه عداوت می‌ورزیدند، نه با آنها پیکار می‌کردند، و نه اقدام به بیرون راندنشان از شهر و دیارشان نمودند، حتی گروهی از آنها پیمان ترک مخاصمه با مسلمانان بسته بودند، نیکی‌کردن به این دسته بی‌مانع بود، و اگر معاهده‌ای با آنها بسته بودند باید به آن وفا می‌کردند و در اجرای عدالت می‌کوشیدند. گفته شده مصداق این گروه طائفه «خزاعه» بودند که با مسلمین پیمان ترک مخاصمه داشتند.

گفته شده از این آیات «یک اصل کلی و اساسی» در چگونگی رابطه مسلمانان با غیر مسلمین استفاده می‌شود، نه تنها برای آن زمان که برای امروز و فردا نیز ثابت است، و آن اینکه مسلمانان موظفند در برابر هر گروه و جمعیت و هر کشوری که موضع خصمانه با آنها داشته باشند و بر ضداسلام و مسلمین قیام کنند سرسختانه بایستند، و هر گونه پیوند محبت و دوستی را با آنها قطع کنند. اما اگر آنها در عین کافر بودن نسبت به اسلام و مسلمین بی‌طرف بمانند یا تمایل داشته باشند، مسلمانان می‌توانند با آنها رابطه دوستانه برقرار سازند.

متن و ترجمه آیه

﴿ لَا یَنْهَاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ لَمْ یُقَاتِلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَلَمْ یُخْرِجُوکُمْ مِنْ دِیَارِکُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَیْهِمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ

خدا شما را از نیکی‌کردن و عدالت‌ورزیدن با آنان که با شما در دین نجنگیده‌اند و از سرزمینتان بیرون نرانده‌اند، بازنمی‌دارد. خدا کسانی را که به عدالت رفتار می‌کنند دوست دارد.

ممتحنه:۸

﴾

نیکی‌کردن و عدالت ورزیدن به کافران غیر حربی

روابط خارجی اسلام را بر اساس جذب و جلب دیگران دانسته‌اند و این امر از طرق زیر قابل دستیابی است: نیکی، عدالت، قبول پیشنهاد صلح‏، کمک مالی‏، ردّ امانات آنان، وفا به عهد با آنان، محترم شمردن پیمان‌های آنان و نیکی به والدین آنان.

اسلام به مسلمانان می‌گوید اگر کسی با شما بدرفتاری نکرده است، با او رفتاری خوب و عادلانه داشته باشید و روابط خود را با کفّاری که رفتاری عاقلانه دارند و دشمنی نمی‌ورزند، تیره نکنید که شاید روزی مسلمان شوند یا با شما از در دوستی درآیند. در قرآن آمده است امید است خدا میان شما و کسانی از مشرکان، که با شما دشمنی کردند، [از راه اسلام] پیوند محبّت برقرار کند.

همزیستی مسالمت‌آمیز با تمام کسانی که سر جنگ ندارند، و به دلیل وجود اهداف مشترک قابل تفاهم هستند یا لااقل راه بی‌طرفی را می‌پیمایند، از اصولی است که قرآن مجید بر آن تأکید نموده است. کافرانی که در بیرون کشورهای اسلامی زندگی می‌کنند و معاهده و رابطه خاص سیاسی با مسلمانان ندارند ولی در حال جنگ و پیکار و مبارزه و مخالفت نیز نیستند، اسلام درباره آنها دستور به خوش‌رفتاری و مسالمت داده است. بر اساس آیه ۸ سوره ممتحنه، کفّار غیر حربی که بنای جنگ با مسلمانان را ندارند و در حکومت اسلامی زندگی می‌کنند، از حقوق و عدالت اجتماعی برخوردارند‏. اسلام را دین نیکی و عدالت دانسته‌اند حتی نسبت به کفّار.