نیکی‌کردن به غیرمسلمانان

سؤال

آیه صلح کدام آیه است و تفسیر آن چیست؟

آیه ۸ سوره ممتحنه
نیکی‌کردن به غیرمسلمانان
مشخصات آیه
واقع در سورهممتحنه
شماره آیه۸
جزء۲۸
اطلاعات محتوایی
مکان نزولمدینه
موضوعصلح با کفار

نیکی‌کردن و عدالت‌ورزیدن نسبت به غیرمسلمانان، توصیه آیه ۸ سوره ممتحنه است. این آیه در بیان این مطلب است که مسلمانان می توانند با مشرکانی که با آنان جنگ ندارند و آنان را از سرزمینشان بیرون نکرده‌اند دوستی کنند؛ و نیز توصیه میکند با آنان به عدالت رفتار کنند چرا که خدا عدالت پیشگان را دوست دارد.

شناخت آیه

آیه ۸ سوره ممتحنه و آیه بعدی مبین یک حکم کلی درباره رفتار مسلمانان با کفار است و بیان می‌دارد اگر کفار ضرری به مسلمانان نرسانده و به فکر ضرر و توطئه بر علیه آنان نیستند، مسلمانان می‌توانند با آنها خوب باشند و نیکی کنند ولی آنان که ضرر رسانده و در فکر ضرر رساندن هستند، نمی‌شود آنها را دوست داشت و رابطه برقرار کرد و نیکی نمود.[۱]

مفسران درباره این آیه گفته‌اند مشرکانی که کاری به مسلمانان نداشتند، نه عداوت می‌ورزیدند، نه با آنها پیکار می‌کردند، و نه اقدام به بیرون راندنشان از شهر و دیارشان نمودند، حتی گروهی از آنها پیمان ترک مخاصمه با مسلمانان بسته بودند، نیکی‌کردن با این دسته اظهار محبت با آنها بی‌مانع بود، و اگر معاهده‌ای با آنها بسته بودند باید به آن وفا کنند و در اجرای عدالت بکوشند. مصداق این گروه طائفه «خزاعه» بودند که با مسلمین پیمان ترک مخاصمه داشتند.[۲]

گفته شده از این آیات «یک اصل کلی و اساسی» در چگونگی رابطه مسلمانان با غیر مسلمین استفاده می‌شود، نه تنها برای آن زمان که برای امروز و فردا نیز ثابت است، و آن اینکه مسلمانان موظفند در برابر هر گروه و جمعیت و هر کشوری که موضع خصمانه با آنها داشته باشند و بر ضداسلام و مسلمین قیام کنند سرسختانه بایستند، و هر گونه پیوند محبت و دوستی را با آنها قطع کنند. اما اگر آنها در عین کافر بودن نسبت به اسلام و مسلمین بی‌طرف بمانند یا تمایل داشته باشند، مسلمانان می‌توانند با آنها رابطه دوستانه برقرار سازند.[۳]

معنای آیه این است که: خدا با این فرمانش که فرمود: «دشمن مرا و دشمن خود را دوست نگیرید» نخواسته است شما را از احسان و معامله به عدل با آنهایی که با شما در دین قتال نکردند، و از دیارتان اخراج نکردند، نهی کرده باشد، برای اینکه احسان به چنین کفاری خود عدالتی است از شما، و خداوند عدالت‌کاران را دوست می‌دارد.[۴]

متن و ترجمه آیه

...

نیکی کردن و عدالت ورزیدن به کافران غیر حربی

خداوند شما را از نیکی و عدل نسبت به کسانی که با شما به خاطر دین جنگ نکرده و شما را از خانه‌هایتان بیرون ننموده‌اند منع نمی‌کند. همانا خداوند عدالت پیشگان را دوست دارد.[۵]

سیاست خارجی اسلام بر اساس جذب و جلب دیگران است و این امر از طرق زیر قابل دستیابی است: نیکی. «تَبَرُّوهُمْ» با آنان نیکی کنید. عدالت. «تُقْسِطُوا إِلَیْهِمْ» نسبت به آنان قسط و عدالت داشته باشند. قبول پیشنهاد صلح‏. کمک مالی‏. ردّ امانات آنان، وفا به عهد با آنان، محترم شمردن پیمان‌های آنان و نیکی به والدین آنان. بر اساس این آیه، کفّار غیر حربی که بنای جنگ با مسلمانان را ندارند و در حکومت اسلامی زندگی می‌کنند، از حقوق و عدالت اجتماعی برخوردارند. حساب کفّار بی‌آزار از کفّار آزاررسان جداست‏. اسلام دین نیکی و عدالت است، حتّی نسبت به کفّار.[۶]

اسلام به مسلمانان مى‌گويد اگر كسى با شما بدرفتارى نكرده است، با او رفتارى خوب و عادلانه داشته باشيد و روابط خود را با كفّارى كه رفتارى عاقلانه دارند و دشمنى نمى‌ورزند، تيره نكنيد كه شايد روزى مسلمان شوند يا با شما از در دوستى درآيند. قرآن مى‌فرمايد: اميد است خدا ميان شما و كسانى از مشركان، كه با شما دشمنى كردند، [از راه اسلام‌] پيوند محبّت برقرار كند.[۷]

كفار مهادن: آنهايى هستند كه در بيرون كشورهاى اسلامى زندگى مى‌كنند و معاهده و رابطه خاص سياسى با مسلمانان ندارند ولى در حال جنگ و پيكار و مبارزه و مخالفت نيز نيستند. اسلام درباره آنها نيز دستور به خوش‌رفتارى و مسالمت داده از جمله در آيه 8 سوره ممتحنه درباره آنها فرموده است كه نهى نمى‌كند خداوند از نيكى كردن و رفتار عادلانه با كسانى كه با شما در حال جنگ نيستند و شما را از خانه و كاشانه خود بيرون نراندند.[۸]

همزيستى مسالمت‌آميز با تمام كسانى كه سر جنگ ندارند، و به دليل وجود اهداف مشترك قابل تفاهم هستند يا لااقل راه بى‌طرفى را مى‌پيمايند، از اصولى است كه قرآن مجيد بر آن تأكيد نموده‌ است.[۹]

منابع

  1. قرشی بنابی، علی‌اکبر، تفسیر احسن الحدیث، تهران، بنیاد بعثت‏، ۱۳۷۵ش، ج‏11، ص: 124
  2. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۴، ص۳۲.
  3. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲۴، ص۳۳.
  4. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏، ۱۳۹۰ق، ج۱۹، ص۲۳۴.
  5. تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن‏، ۱۳۸۸ش، ج‏9، ص: 58۴.
  6. تفسیر نور، ج‏9، ص: 585
  7. آخوندی، مصطفی، نظام دفاعى اسلام ، ص۴۱.
  8. مكارم شيرازى، ناصر، پيام امام امير المومنين(ع)، تهران، دار الكتب الاسلاميه‌، ۱۳۸۶ش، ج۹، ص۲۴۴.
  9. مكارم شيرازى، ناصر، پيام قرآن، تهران،‌ دار الكتب الاسلاميه‌، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۲۸۰.