شهادت امام سجاد(ع)

سؤال

آیا امام سجاد(ع) به شهادت رسیدند؟

...

زندگینامه

على‌بن حسين‌بن على‌بن ابى‌طالب عليهم‌السلام، امام چهارم از امامان دوازده‌گانۀ شيعه و يكى از چهارده معصوم. مادرش شهربانو دختر يزدگرد بود. در باب زادگاه آن حضرت شرح حال نگاران اختلاف نظر دارند. بيشتر منابع محل ولادت وى را مدينه دانسته اند، اما بعضى مانند ابن عماد (ج 1، ص104) زادگاه او را كوفه ذكر كرده اند. براساس منابع، على بن حسين در سال 38، يعنى دو سال پيش از شهادت جدّش على عليه السلام، زاده شد. امام سجاد دوساله بود كه جدّش امام على به شهادت رسيد و دوازده ساله بود كه عمويش امام حسن مسموم شد و از دنيا رفت و حدود 23 سال (38 تا محرّم 60) در كنار پدرش زيست.

وى همچنين با پنج خليفۀ اموى يعنى يزيدبن معاويه (حکـ : 60ـ64)، معاوية بن يزيد (حكـ : از ربيع الاول 64 تا ذيقعدۀ همان سال)، مروان بن حكم (حكـ : 64ـ 65)، عبدالملك بن مروان (حكـ : 65ـ 86) و وليدبن عبدالملك (حكـ : 86ـ96) و نيز با عبدالله بن زبير (حكـ : 64ـ73) معاصر بود و بيشتر دوران امامت آن حضرت در زمان خلافت عبدالملك بن مروان گذشت. امام سجاد پس از درامان ماندن از واقعه عاشورا به تقدير الهى و پس از گذراندن دوران دشوار اسارت در مسير كربلا تا دمشق (← كربلا^*، واقعه)، به مدينه بازگشت و به جز سفرهايى كه براى اداى حج به مكه داشت باقى عمر را در مدينه گذراند.

امام سجاد را به عبادت بسيار، خشيت در برابر خداوند و گزاردن حجهاى متعدد ستوده و در وصف عبادت و مقام خوف و خشيت آن حضرت گفته اند كه در هنگام وضوگرفتن رنگ چهره اش زرد مى شد و چون از او سبب اين حال را مى پرسيدند مى گفت، مى دانيد براى ايستادن در برابر چه كسى آماده مى شوم. بنابر روايتى از امام صادق، امام سجاد شبيه ترين فرد از اهل بيت به اميرمؤمنان از نظر بينش و رفتار بود. طابق روايات شيعى، امام سجاد بنابر وصيت پدرش امام حسين عليهماالسلام پس از ايشان به مقام امامت نايل شد.

شهادت یا وفات

عموم منابع متقدم هنگام سخن گفتن از وفات امام سجاد از شهادت آن حضرت سخنى به ميان نياورده اند. قط ابن بابويه در الاعتقادات (ص 98) از مسموميت ايشان به دستور وليدبن عبدالملك سخن گفته است. اين قول در منابع متأخر شيعه و سنّى نيز ديده مى شود. مورخان و محدّثان بر اين مطلب اتفاق نظر دارند كه امام سجاد در مدينه وفات كرد و در بقيع و در كنار عمويش امام حسن عليه السلام به خاك سپرده شد، اما سال وفات وى را به اختلاف، 95، 94، 93 و  92 ذكر كرده اند. عمر امام را در زمان وفات 58، 57 يا 56 سال ذكر كرده اند كه سبط ابن جوزى (ج2، ص413) 58 سال را صحيح ترين قول دانسته است. به گفتۀ امام محمدباقر^*، پدرش وصيت كرده بود كه در وفاتش كسى را خبر نكنند و او را به سرعت به خاك بسپارند، بااين حال، به هنگام تشييع و دفن آن حضرت انبوهى از مردم حاضر بودند.