زندگی جدید و روایت «زن غیر همسرش را نشناسد.»
در نامه سی و یکم نهج‌البلاغه امام علی(ع) درباره زن می‌فرماید: «إِنِ اسْتَطَعْتَ أَلَّا یَعْرِفْنَ غَیْرَکَ فَافْعَل؛ اگر می‌توانی بگونه‌ای زندگی کن که همسرت غیر تو را نشناسد، چنان کن» آیا این سخن توهین به زن نیست و چگونه قابل جمع با سبک زندگی در دوران جدید است؟
روایت زن غیر همسرش را نشناسد، اشاره‌ای به محدود کردن زن در خانه و به نوعی اسارت او ندارد. بلکه منظور از آن رعایت برخی اصول و قوانین در محیط اجتماعی و خانوادگی است.
زن در زندگی خانوادگی و در جامعه
روایت مورد بحث باید به شکل کامل مورد ملاحظه قرار گیرد تا بتوان در مورد آن قضاوت نمود. از نوع سؤال چنین به دست می‌آید که محدود کردن کامل زن در خانه و به تعبیر دیگر زندانی کردن او در چهاردیواری زندگی مرد برداشت شده و این طرز تفکر به منزله توهین به زن محسوب شده است و چنین نتیجه گرفته که اگر در گذشته چنین تصوری نسبت به زن اهانت نبوده، امروزه در قرن جدید و قرن انفجار اطلاعات نمی‌توان چنین اندیشید و بدین گونه عمل کرد و آن را با ابدی بودن و جاودانگی اسلام سازگار ندانسته است.
باید گفت که مقصود امام علی(ع) از این جمله که شوهر باید کاری کند که زنش غیر او را نشناسد مربوط به مسائل زناشویی و اخلاق فردی و خانوادگی است، نه حضور زن در عرصه‌های سیاسی و اجتماعی؛ زیرا مهم‌ترین نوع آرامش که برای یک مرد در خانواده‌اش متصور است امنیت اخلاقی است. همچنین پیام این سخن امام(ع) همانند پیام آیه ۵۹ سوره احزاب است که خداوند به پیامبر(ص) فرمود که به همسران و دختران خود و به زنان مسلمان بگو با حفظ حجاب اسلامی و پوشش کامل بهانه‌ای به دست مزاحمان ناباب و افراد بیماردل ندهند و با حجاب خود حساب خود را از زنان آلوده جدا نمایند. اگر به گفتار امام علی(ع) در نامه قبل و بعد از جمله مورد سؤال دقت شود، روشن می‌شود که این جمله مربوط به حفظ حجاب و شئون اخلاقی زندگی است نه مسائل سیاسی و اجتماعی.
این مطلب دارای پیام دیگری نیز بوده که زن مسلمان باید به گونه‌ای محفوظ بماند که کسی غیر از شوهر، به کمالات و زیبایی‌ها و زینت‌های زنانه او واقف نگردد و حتی اگر جامعه به فساد و تباهی روی‌آورد، مرد باید مقدمات امنیت کامل اخلاقی در خانواده را برای همسر و دخترانش فراهم نماید تا خطری متوجه زنان نشده و بزه‌کاری دامن‌گیر آنان نگردد؛ زیرا زن در اندیشه اسلامی گوهری گران‌بها در زندگی مرد است که هیچ چیز از نظر ارزش به آن نمی‌رسد و باید مانند گنجینه‌ای ارزشمند و در معرض خطر از او حفاظت نماید و حتی دین به مرد اجازه داده که برای دفاع از ناموس کشته شود. پس این سخن تأکیدی بر حمایت مرد از زن و حراست شوهر از همسر است نه توهین به او یا بی‌احترامی به موقعیت اجتماعی زنان.
نگاه‌های مختلف درباره اسلام
با توجه به برداشتی که از سخن امام علی(ع) شده است و نگاه به مطلبی تقطیع شده از میانه کلام باید به چند نمونه از دیدگاه‌ها درباره اسلام توجه نمود؛ تهمت‌هایی که درباره مسئله زن به اسلام و رهبران الهی نسبت داده می‌شود می‌تواند ناشی از چند امر باشد:
- ضعف بینش اسلامی و ناآگاهی از حقیقت و واقعیت دین اسلام.
- عدم درک آموزه‌های دین و کلمات رهبران الهی؛
- عناد با اسلام و تلاش برای تاریک جلوه دادن آموزه‌های آن.
اگر به دور از تبلیغات ضداسلامی، دیدگاه اسلام و ائمه(ع) نسبت به زن بررسی شود، تصور باطلی از زن به دست نخواهد آمد. تاکنون اسلام‌شناس متعهدی باور غیرمعقولی نسبت به زن از اندیشه اسلامی بیان نکرده است. در سیره پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) واگذاری مسئولیت‌های مهم به زنان در امور اجتماعی از قبیل مسئولیت تعلیم و تربیت، همکاری در امور بهداشت و درمان، پشتیبانی از رزمندگان اسلام در جبهه‌های حق، انجام مناسک و عبادات اجتماعی وجود داشته است.
زن نیز چون مرد شخصیتی پویا، متحرک و قابل رشد و تکامل یا سقوط و تنزل است؛ در اسلام در برابر امکانات موجود و نیازهای اساسی زن و مرد، مسئولیت‌ها، وظایف، حقوق و تفاوت‌ها و در نتیجه محدودیت‌هایی برای هر دوی آنها در نظر گرفته شده است که این مسئله با عقل و فطرت انسانی ناسازگاری ندارد، بلکه برخی تفاوت‌ها از دیدگاه عقل زمینه‌ساز رشد و بالندگی زن و مرد در جامعه انسانی خواهد بود.
از دیدگاه اسلام، زن در دو جایگاه مورد بحث و بررسی واقع می‌شود؛ زن در جامعه و زن در خانواده. در واقع از دیدگاه اسلام، زن در برابر جامعه غیر از زن در برابر شوهر است. زن نیرویی است سراپا عاطفه و آماده برای پرورش فرزندان که مدل وظایف و مسئولیت‌ها در این دو جایگاه با یکدیگر تفاوت‌های بسیاری دارند؛ زیرا زنی که در جامعه باید با نامحرمان با متانت و وقار سخن بگوید، در خانه باید خود را به انواع زینت‌ها بیاراید و نهایت تلاش را برای آرامش روانی و تأمین بهداشت اخلاقی شوهر خود به کار بندد، چرا که اساس خانواده بافتی متفاوت از جامعه دارد که در هر مکانی باید شکل خاصی برنامه‌ریزی و عمل نمود.
مطالعه بیشتر
۱ـ مسئله حجاب، مرتضی مطهری.
۲ـ آیین همسرداری، ابراهیم امینی.