ازدواج دختر امام علی(ع) با خلیفه دوم
چرا حضرت علی(ع) دختر خود را به ازدواج خلیفه دوم درآورد؟
در مورد ازدواج ام‌کلثوم دختر امام علی(ع) با خلیفه دوم، بین علمای شیعه اختلاف است. عده‌ای تحقق این ازدواج را از اساس دروغ دانسته و سند این واقعه را ضعیف شمرده‌اند. تعدادی از علماء براساس روایاتی که در کتاب کافی نقل شده، قبول این ازدواج توسط امام علی(ع) را از سر اجبار و مصلحت دانسته‌اند. عده دیگری ام‌کلثوم را ربیبه امام علی(ع) و دختر اسماء بنت عمیس از ابوبکر می‌دانند.
دروغ بودن ازدواج دختر امام علی با خلیفه دوم
برخی از علمای شیعه مانند شیخ مفید ازدواج ام‌کلثوم، دختر امام علی(ع) با خلیفه دوم، را منکر شده و این مطلب را بی‌اعتبار دانسته‌اند.[۱]
میرحامد حسین صاحب کتاب «عبقات الانوار» در نفی این ازدواج کتابی به نام «افحام الاعداء والخصوم فی نفی تزویج سیدتنا ام کلثوم» نگاشته است و همچنین مرحوم بلاغی صاحب کتاب آلاء الرحمن نیز رساله مفصلی در نفی این ازدواج دارد.[۲]
اجبار امام علی(ع) بر قبول ازدواج
عده‌ای از علما براساس روایاتی که در کتاب کافی آمده است، ازدواج دختر امام علی(ع)، با عمر را از سر اجبار و با نارضایتی عنوان کرده‌اند.
در کتاب کافی درباره ازدواج ام‌کلثوم چهار حدیث وارد شده در یکی از آن احادیث از امام صادق(ع) چنین آمده است: وقتی که عمر بن خطاب به خواستگاری ام‌کلثوم رفت، علی(ع) به او گفت: ام کلثوم کوچک است. عمر بن خطاب برگشت عباس بن عبدالمطلب را دید و گفت آیا من عیبی دارم. عباس گفت: چه عیبی؟ عمر بن خطاب گفت: برای خواستگاری نزد برادر زاده‌ات علی رفتم و او جواب رد داد، به خدا سوگند چاه زمزم را پر می‌کنم همه احتراماتتان را نابود می‌کنم و دو شاهد اقامه می‌کنم که علی دزدی کرده و دستش را می‌برم، عباس نزد علی آمد و ملاقات با عمر را به اطلاع آن حضرت رساند و از او درخواست کرد که امر ازدواج ام‌کلثوم را به من بسپار و حضرت علی(ع) هم چنین کرد و عباس هم ام‌کلثوم را به همسری عمر درآورد.[۳]
زراره از امام صادق(ع) درباره تزویج ام کلثوم به عمر پرسید حضرت امام صادق(ع) فرمود: ناموسی بود که از ما غصب کردند.[۴]
ام‌کلثوم دختر اسماء بنت عمیس
براساس تحقیقی که آیت الله مرعشی انجام داده است، ام‌کلثومی که با عمر بن خطاب ازدواج کرده و از او صاحب فرزند شده غیر از ام‌کلثوم فرزند علی(ع) و فاطمه(س) است. این شخص ربیبه (دختر همسر) حضرت علی(ع) و دختر اسماء بنت عمیس از ابوبکر بوده است. آیت الله مرعشی در نامه مورخه ربیع الاول ۱۴۰۷ می‌نویسد: «ام‌کلثوم که با عمر ازدواج کرد ربیبه علی، دختر اسماء بنت عمیس و از ابوبکر بود، او کودک بود و پس از مرگ ابوبکر با ازدواج اسماء با علی(ع)، به خانه علی(ع) آمد و بزرگ شد و با عمر ازدواج کرد. او را همه جا ام کلثوم بنت علی(ع) می‌گفتند که با پسرش زید بن عمر در زمان امام حسن مجتبی(ع) فوت کردند، و امام مجتبی(ع) بر او و پسرش نماز میت خواند.
اما ام‌کلثوم دختر فاطمه(س) در کربلا بود و در شب یازدهم تا صبح مراقب فرزندان امام حسین(ع) بود که این خود دلیل دیگری بر نفی ازدواج او با عمر است زیرا اگر زن عمر بوده و فرزندی داشت در جریان کربلا منعکس می‌شد و در اسارت کوفه و شام مطرح می‌گشت و اصولاً برای او حرمتی قائل می‌شدند.
مطالعه بیشتر
- بزرگتر از دروغ، نوشته محمد علی.
- رساله فی تزویج ام کلثوم، نوشته آیت الله میلانی.