حدیث «مومن از یک سوراخ دو بار گزیده نمی‌شود»

سؤال

لطفاً بفرمائید حدیث «مؤمن از یک سوراخ، دو بار گزیده نمی‌شود» کجا گفته شده است و به چه معناست؟

آورده‌اند که أَبا عَزَّةَ جُمَحِیَّ در جنگ بدر اسیر شد و به پیامبر(ص) گفت: ای محمد! من عیال‌وار هستم منت بر من بگذار و آزادم نما. حضرت او را آزاد نمود بشرطی که دیگر به جنگ با مسلمانان برنگردد. أَبا عَزَّةَ به مکه برگشت و گفت من محمد را مسخره نمودم و در جنگ احد دوباره بر علیه مسلمانان به جنگ برگشت. پیامبر نیز دعا نمود که فرار نکند، پس أَبا عَزَّةَ اسیر مسلمانان شد و دوباره به پیامبر گفت که من عیال‌وار هستم و آزادم کن، رسول‌الله(ص) فرمود: آیا آزادت کنم تا به مکه برگردی و در گروه قریش فریاد بزنی که من دو بار محمد را مسخره نمودم، سپس فرمودند: «ِ الْمُؤْمِنُ لَا يُلْسَعُ مِنْ جُحْرٍ مَرَّتَيْنِ ؛ مؤمن از يك سوراخ دو بار گزيده نمي شود.»

این داستان را کتاب‌های اهل سنت نیز با اندک اختلافی نقل کرده‌اند.

امام صادق(ع) نیز فرمود: «الْمُؤْمِنُ حَسَنُ الْمَعُونَه خَفِيفُ الْمَئُونَه جَيِّدُ التَّدْبِيرِ لِمَعِيشَتِهِ لَا يُلْسَعُ مِنْ جُحْرٍ مَرَّتَيْنِ‏ مؤمن، ياورى خوب و كم خرج و كم زحمت است؛ زندگى‌اش را خوب اداره مى‌كند؛ از يك سوراخ دوبار گزيده نمى‌شود.»

مؤمن چون یک بار از امری، چیزی، کاری، کسی، زیان دید و آن را به تجربه دانست، همواره از آن دوری می‌کند، دوباره از آن زیان نمی‌بیند. کاربرد امروزین اینگونه روایات در این است که آزموده را آزمودن خطاست؛ کسی که نیرنگی را دید باید عبرت گیرد و هشیارتر باشد تا دوباره کسی او را فریب ندهد. کسی که عهدشکنی کرده است، مورد اعتماد نیست و نباید دوباره با او عهد و پیمان بست.