ویژگی‌های امام سجاد(ع)
امام سجاد(ع) چه ویژگی‌ها و اوصافی داشت؟
امام سجاد(ع) به عبادت بسیار، خشیت در برابر خداوند و گزاردن حج‌های متعدد مشهور است. از مهمترین ویژگی امام سجاد(ع) انفاق‌کردن او بود که روایت‌های زیادی درباره این موضوع آمده است. محبوب‌ترین چیز نزد امام سجاد(ع) صدقه دادن پنهانی بود تا کسی او را نشناسد. امام(ع) در راه ترغیب به این عمل می‌فرمودند: «صدقه پنهان آتش غضب خداوند را فرومی‌نشاند». از دیگر ویژگی‌های امام سجاد به حلم و صبر، جرات و شجاعت، عبادت و تواضع او اشاره کرده‌اند. امام سجاد(ع) را از بردبارترین مردم دانسته‌اند که بسیار خشم خود را فرومی‌خورد.
بنابر روایتی از امام صادق(ع)، امام سجاد شبیه‌ترین فرد از اهل‌بیت(ع) به امام علی(ع) از نظر بینش و رفتار بود.
زندگی‌نامه
علی‌بن حسین‌بن علی‌بن ابی‌طالب، امام چهارم از امامان دوازده‌گانهٔ شیعه و یکی از چهارده معصوم است. مادرش شهربانو دختر یزدگرد بود. در باب زادگاه امام سجاد شرح حال‌نگاران اختلاف نظر دارند. بیشتر منابع محل ولادت وی را مدینه دانسته‌اند، اما بعضی زادگاه او را کوفه ذکر کرده‌اند. براساس منابع، علی بن حسین در سال ۳۸، یعنی دو سال پیش از شهادت جدّش امام علی(ع) زاده شد. امام سجاد دوساله بود که جدّش امام علی به شهادت رسید و دوازده ساله بود که عمویش امام حسن(ع) مسموم شد و از دنیا رفت؛ و حدود ۲۳ سال در کنار پدرش امام حسین(ع) زیست.[۱]
وی همچنین با پنج خلیفهٔ اموی یعنی یزیدبن معاویه، معاویه بن یزید، مروان بن حکم، عبدالملک بن مروان و ولیدبن عبدالملک معاصر بود و بیشتر دوران امامت آن حضرت در زمان خلافت عبدالملک بن مروان گذشت. امام سجاد پس از در امان ماندن از واقعه عاشورا به تقدیر الهی و پس از گذراندن دوران دشوار اسارت در مسیر کربلا تا دمشق، به مدینه بازگشت و به جز سفرهایی که برای ادای حج به مکه داشت باقی عمر را در مدینه گذراند.[۲] مطابق روایات شیعی، امام سجاد بنابر وصیت پدرش امام حسین(ع) پس از ایشان به مقام امامت نایل شد.[۳]
ویژگی‌ها
امام سجاد به عبادت بسیار، خشیت در برابر خداوند و گزاردن حج‌های متعدد مشهور است. در وصف عبادت و مقام خوف و خشیت وی گفته‌اند که در هنگام وضوگرفتن رنگ چهره‌اش زرد می‌شد و چون از او سبب این حال را می‌پرسیدند می‌گفت، می‌دانید برای ایستادن در برابر چه کسی آماده می‌شوم. بنابر روایتی از امام صادق(ع)، امام سجاد شبیه‌ترین فرد از اهل‌بیت(ع) به امام علی(ع) از نظر بینش و رفتار بود.[۴] از دیگر ویژگی‌های امام سجاد به حلم و صبر، جرات و شجاعت، عبادت و تواضع او اشاره کرده‌اند.[۵]
درباره رعایت حقوق حیوانات توسط امام سجاد(ع) گفته شده که وی بیست بار به مکّه رفت، امّا یک مرتبه به شتر خودش تازیانه نزد.[۶]
امام سجاد(ع) را از بردبارترین مردم دانسته‌اند که بسیار خشم خود را فرومی‌خورد. از نمونه‌های بارز بردباری امام سجاد(ع) این است که مردی به او تهمت زده و بسیار دشنامش داد امام(ع) فرمود: «اگر ما آنچنانیم که گفتی خدا ما را بیامرزد و اگر ما چنان‌که گفتی نبودیم خداوند تو را بیامرزد»[۷] درباره شجاعت امام سجاد گفته‌اند در مجلس شام، یزید به امام سجاد جسارت کرد و گفت: دیدی خدا با شما چه کار کرد؟ فرمود: خدا هرچه کرد لطف بود، امّا تو به جهنم می‌روی.[۸]
انفاق امام سجاد
از مهمترین ویژگی امام سجاد انفاق او به فقرا بود. گفته شده هرروز ظهر در خانه‌اش نهار عمومی می‌داد.[۹]
امام سجاد(ع) بسیار با فقرا و مستمندان مهربان و دلسوز بود و از اینکه یتیمان، بیچارگان، مستمندان، زمینگیرشدگان و همه بخت‌برگشتگان جامعه بر سفره‌اش بنشینند بسیار خشنود می‌گردید. او با دست خویش لقمه در دهان آنان می‌نهاد همچنانکه شب‌ها غذا و هیزم را بر دوش خود به درب خانه ایشان حمل می‌نمود. مهربانی امام سجاد(ع) با مستمندان به اندازه‌ای بود که هیچگاه از چیدن محصول نخلستان در شب خوشش نمی‌آمد؛ چون فقرا فقط روزها به نخلستان‌های در حال چیدن می‌رفتند و چیدن محصول در شب باعث محروم شدن آنان می‌گردید. گفته شده امام سجاد(ع) به صورت پنهانی متکفل مخارج یکصد خانه بود که در هرکدام از آن عده‌ای از مردم زندگی می‌کردند.[۱۰]
امام سجاد(ع) با فقیران همنشینی نموده و مواظب بود تا احساسات و عواطف آنان به هیچ نحو جریحه‌دار نشود، هنگامی که به سائلی چیزی می‌داد او را می‌بوسید تا اینکه سائل احساس ذلت نکند و چون گدایی به سراغش می‌آمد او را چنین خطاب می‌کرد: خوش آمدی ای کسی که توشه سفر آخرت مرا بر دوش می‌کشی. امام سجاد(ع) به دلیل تبعات سوئی که راندن سائل داشت از قبیل از بین رفتن نعمت‌ها، یا نزول ناگهانی عذاب، از این کار به شدت نهی می‌کرد.[۱۱]
از کارهایی که امام(ع) در زندگی خود به آن اشتیاق بسیار داشت تصدق بر فقیران برای رفع ناراحتی و نشاط بخشیدن به زندگی آنان بوده و دیگران را نیز به این کار تشویق می‌نمودند، به این‌جهت که این عمل نزد خداوند دارای اجری بزرگ است، می‌فرمود: هیچ‌کسی بر مستمند مستضعفی صدقه نمی‌دهد مگر اینکه دعای مسکین در همان ساعت در حق وی به اجابت می‌رسد. امام(ع) دو مرتبه اموال خود را دو قسمت کرده یک قسمت را برای خود نگاه داشته و قسمت دیگر را بر فقرا و مستمندان تصدق کرد.[۱۲]
محبوب‌ترین چیز نزد امام سجاد(ع) صدقه دادن پنهانی بود تا کسی او را نشناسد. امام(ع) در راه ترغیب به این عمل می‌فرمودند: «صدقه پنهان آتش غضب خداوند را فرومی‌نشاند». امام (ع) در تمام نیکوکاری‌ها و کمک‌هایی که به فقرا می‌کرد جز خدا و آخرت چیز دیگری را نمی‌جست و صدقات و بخشش‌های او آلوده به هیچ غرض دنیوی نبود.[۱۳]
منابع
- ↑ خطیبی کوشکک، محمد و همکاران، فرهنگ شیعه، قم، زمزم هدایت، ۱۳۸۶ش، ص۱۰۴؛ باغستانی، اسماعیل، و سیدمحمد عمادی حائری، «السجّاد، امام»، دانشنامه جهان اسلام، ج۲۳، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، ۱۳۹۶ش، ذیل مدخل.
- ↑ باغستانی، اسماعیل، و سیدمحمد عمادی حائری، «السجّاد، امام»، دانشنامه جهان اسلام، ج۲۳، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، ۱۳۹۶ش، ذیل مدخل.
- ↑ باغستانی، اسماعیل، و سیدمحمد عمادی حائری، «السجّاد، امام»، دانشنامه جهان اسلام، ج۲۳، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، ۱۳۹۶ش، ذیل مدخل.
- ↑ باغستانی، اسماعیل، و سیدمحمد عمادی حائری، «السجّاد، امام»، دانشنامه جهان اسلام، ج۲۳، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، ۱۳۹۶ش، ذیل مدخل.
- ↑ قرائتی، محسن، درس‌هایی از قرآن، «امام سجاد(ع)، اولی الامر»، ۱۳۶۷ش، ص۳۲۰.
- ↑ قرائتی، محسن، درس‌هایی از قرآن، «امام سجاد(ع)، اولی الامر»، ۱۳۶۷ش، ص۳۲۰.
- ↑ حکیم، سید منذر؛ مترجم عباس جلالی، پیشوایان هدایت، قم، مجمع جهانی اهل بیت (علیهم السلام)، بیتا، ج۶ ص۳۱.
- ↑ قرائتی، محسن، درس‌هایی از قرآن، «امام سجاد(ع)، اولی الامر»، ۱۳۶۷ش، ص۳۲۰.
- ↑ حکیم، سید منذر؛ مترجم عباس جلالی، پیشوایان هدایت، قم، مجمع جهانی اهل بیت (علیهم السلام)، بیتا، ج۶، ص۳۲.
- ↑ حکیم، سید منذر؛ مترجم عباس جلالی، پیشوایان هدایت، قم، مجمع جهانی اهل بیت (علیهم السلام)، بیتا، ج۶، ص۳۳.
- ↑ حکیم، سید منذر؛ مترجم عباس جلالی، پیشوایان هدایت، قم، مجمع جهانی اهل بیت (علیهم السلام)، بیتا، ج۶، ص۳۳ و ۳۴.
- ↑ حکیم، سید منذر؛ مترجم عباس جلالی، پیشوایان هدایت، قم، مجمع جهانی اهل بیت (علیهم السلام)، بیتا، ج۶، ص۳۵ و ۳۶.
- ↑ حکیم، سید منذر؛ مترجم عباس جلالی، پیشوایان هدایت، قم، مجمع جهانی اهل بیت (علیهم السلام)، بیتا، ج۶، ص۳۷ و ۳۸.