شأن صدور حدیث بضعه

(تغییرمسیر از حدیث بضعة منی)
سؤال

حدیثی در جوامع روایی شیعه و اهل‌سنت از پیامبر(ص) درباره حضرت فاطمه(س) نقل شده است «فاطمه پاره تن من است، هر کس او را خشمگین کند، مرا خشمگین کرده است» شأن صدور این حدیث چیست؟

درگاه‌ها
فاطمیه.png


پیامبراسلام(ص) دخترش فاطمه(س) را پاره تن خود دانسته و این حدیث به صورت مطلق، برای بیان شأن و منزلت حضرت فاطمه(س) صادر شده است. برخی منابع اهل‌سنت، صدور این حدیث را با خواستگاری امام علی(ع) از دختر ابوجهل مرتبط دانسته‌اند. اما از نظر علمای شیعه، اصل این ماجرا، ساختگی است و با انگیزه دشمنی با حضرت علی(ع) جعل شده است. علما و محققان شیعه، بر جعلی بودن این ماجرا دلایل و شواهد زیادی ذکر کرده‌اند.

خوشنویسی حدیث «بَضْعَةٌ مِنِّی» اثر علی الجد و تذهیب سید مجید قاسمی

متن حدیث

در منابع روایی مهم شیعه مانند امالی شیخ مفید[۱] و آمالی شیخ صدوق[۲] و آمالی شیخ طوسی[۳] و بحارالانوار[۴] و بسیاری از صحاح و مسانید معتبر اهل‌سنت از جمله کتاب‌های صحیح بخاری،[۵] صحیح مسلم،[۶] مسند احمد بن حنبل،[۷] صحیح ترمذی،[۸] کنز العمال،[۹] حلیة الاولیاء[۱۰] و مستدرک الصحیحین[۱۱] تعبیر «بضعة منی» با تعابیر مختلف نقل شده است:

خشم فاطمه(س) از شیخین

در کتاب الامامه و السیاسه ابن قتیبه ضمن نقل حدیث مفصلی، از ملاقات ابوبکر بن ابی‌قحافه و عمر بن خطاب با فاطمه(س) در خانه امام علی(ع) سخن به میان آمده است؛ حضرت فاطمه، در این دیدار حدیث بضعه را یادآور شد و عمر و ابوبکر نیز ایشان را تصدیق کردند که این حدیث را از پیامبر خدا شنیده‌اند؛ سپس حضرت فاطمه خطاب به آن دو نفر فرمودند: پس من، خداوند و فرشتگان را به شهادت می‌طلبم که شما دو نفر مرا خشمناک نمودید و مرا خشنود نکردید و اگر پیامبر خدا را ملاقات کنم، شکایت شما را نزد آن حضرت می‌برم. ابوبکر گفت: پناه می‌برم به خدا از غضب او و غضب تو ای فاطمه … و فاطمه می‌فرمود: به خدا پس از هر نمازی که می‌خوانم بر تو نفرین می‌فرستم».[۱۳]

در کتاب تفسیر القمی در تفسیر آیه ﴿به یقین کسانی که خدا و پیامبر او را اذیت می‌کنند، در دنیا و آخرت ملعون بوده و از رحمت الهی دور می‌باشند. (احزاب: ۵۷) آمده که این آیه درباره کسانی نازل شده که حق امام علی(ع) و حضرت زهرا(س) را غصب کرده، ایشان را اذیت کرده‌اند، نازل شده است.[۱۴]

ادعای برخی کتاب‌های اهل‌سنت در صدور حدیث بضعه

بنا بر برخی گزارش‌ها، حدیث بضعه درباره ماجرای خواستگاری امام علی(ع) از دختر ابوجهل صادر شده، اما متکلمان شیعه این گزارش‌ها را ساختگی دانسته‌اند.[۱۵] ابوهُرَیره از راویان این گزارش، متهم به جعل حدیث است.[۱۶] همچنین حسین کرابیسی و مِسوَر بن مَخرَمه زُهَری از راویان این گزارش، ضعیف و غیرقابل اعتماد معرفی شده‌اند، از این رو، روایات آنها مورد قبول قرار نگرفته است.[۱۷] به گفته سید مرتضی متکلم شیعه، کرابیسی از نواصب بود و با اهل‌بیت(ع) دشمنی می‌کرد.[۱۸] جعفر مرتضی عاملی محقق شیعه، نیز ضمن متناقض دانستن گزارش‌ها درباره خواستگاری حضرت علی(ع) از دختر ابی‌جهل، به دلایل متعددی این ماجرا را رد کرده است.[۱۹]

سید مرتضی از عالمان شیعه، معتقد بود، اگر این داستان درست بود، دشمنان علی(ع)، آن را دستاویزی برای تخریب چهره علی(ع) و رسیدن به اهداف خود قرار می‌دادند، در حالی که به آن اشاره هم نکرده‌اند.[۲۰]


منابع

  1. آمالی المفید، ص۲۶۰.
  2. آمالی الصدوق، ص۱۰۴.
  3. آمالی طوسی، ص۲۴.
  4. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۲۱، ص۲۷۹.
  5. صحیح بخاری، ج۵، ص۹۶، ش۲۷۸.
  6. صحیح مسلم، ج۱۶، ص۳.
  7. مسند احمد حنبل، ج۴، ص۳۲۹.
  8. کنزالعمال، ج۱۲، ص۱۰۸ ش ۳۴۲۲۲.
  9. کنزالعمال، ج۱۲، ص۱۰۸ ش ۳۴۲۲۲.
  10. حلیة الأولیاء، ج۲، ص۳۹.
  11. المستدرک الصحیحین، ج۳، ص۱۵۱.
  12. شیخ صدوق، محمد بن علی، الامالی، قم، مؤسسة البعثة، ۱۴۱۷ق، ص۱۶۵.
  13. الامامه و السیاسه، ص۱۴.
  14. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، تصحیح طیب موسوی جرائری، دارالکتب، قم، چاپ سوم، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۱۹۶.
  15. سید مرتضی، علی بن حسین، تنزیه الانبیاء، قم، الشریف الرضی، ۱۲۵۰ق، ص۱۶۷.
  16. ابن‌شاذان، فضل، الایضاح، تحقیق جلال‌الدین حسینی، تهران، مؤسسة انتشارات، ۱۳۵۱ش؛ تستری، محمدتقی، قاموس الرجال، تحقیق مؤسسة النشر الاسلامی، قم: النشر الاسلامی، ۱۴۲۸ق، ج۹، ص۱۱۱.
  17. فضلی، عبدالهادی، اصول الحدیث، بیروت، مؤسسة ام القری للتحقیق والنشر، چاپ سوم، ۱۴۲۱ق، ص۱۳۹.
  18. سید مرتضی، علی بن حسین، تنزیه الانبیاء، قم، الشریف الرضی، ۱۲۵۰ق، ص۱۶۷–۱۶۸.
  19. عاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة الإمام علی، قم، ولاء المرتضی، ۱۴۳۰ق، ج۳، ص۶۱–۷۴.
  20. سید مرتضی، علی بن حسین، تنزیه الانبیاء، قم، الشریف الرضی، ۱۲۵۰ق، ص۱۶۹.