سجده خلفای سه‌گانه بر زمین و خاک

نسخهٔ تاریخ ‏۱۳ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۱۰ توسط A.rezapour (بحث | مشارکت‌ها) (ابرابزار)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)
سؤال

آیا ابوبکر، عمر و عثمان بر زمین و خاک و… سجده می‌کردند با دلیل و سند بیان فرمایید؟


با توجه به روایات و ادله فراوان می‌توان به این نتیجه رسید که تمامی صحابه و خلفا بر زمین سجده می‌کردند. و چون سجده بر زمین بر مسلمانان سخت بود، پیامبر(ص) در مرحله بعد به مسلمانان اجازه داد که بر چیزهایی که از زمین می‌روید (غیر از چیزهای خوردنی و پوشیدنی) سجده کنند.

سجده خلفا

محققان معتقدند که خلفا و سایر مسلمانان بر خاک یا سنگ یا حصیر بافته شده از نخل سجده می‌کردند نه بر فرش. در ادوار بعدی سجده بر فرش در میان اهل سنت رواج یافته است.

در این رابطه عطائی اصفهانی می‌نویسد: «با توجه به متون روایی، فتوایی و تاریخی، خلفا بر غیر زمین سجده نمی‌کردند و مسلمانان تا یک قرن همچنان بر زمین، خاک، سنگ و خشت، سجده می‌کردند؛ چنانچه اگر ابوبکر، عمر و عثمان بر فرش، پارچه و… سجده کرده بودند، یقیناً عمل آنان مورد استدلال فقهای اهل سنت قرار می‌گرفت و کم و کیف آن را مفصل بیان می‌کردند.»[۱]

آیت الله سبحانی نیز می‌نویسد: «التزام به سجود بر زمین یا آنچه از زمین می‌روید بین صحابه، سنت بوده است و عدول از این امر در زمان‌های بعد رخ داده است.»[۲]

دیدگاه ابوبکر

«مؤلف کتاب المصنف»[۳] حدیثی را از ابی امیه نقل می‌کند که «ابوبکر بر زمین سجده می‌کرد یا روی زمین نماز می‌خواند به طوری که پیشانی‌اش به زمین می‌چسبید.»[۴] «عبدالرزاق در روایت دیگری از عزه نقل کرده که «ابوبکر در خطابه‌ای ما را از نماز خواندن روی برادع (پلاسی که روی زین اسب می‌اندازند) نهی نمود»؛[۵] بنابراین ابوبکر در مقام عمل بر زمین سجده می‌کرد و هم در گفتارش از سجده بر فرش و لباس و… نهی می‌کرد.»[۶]

دیدگاه عمر

طبق شواهد تاریخی عمر بن خطاب بر زمین سجده می‌کرد و سجده بر فرش و… را جایز نمی‌دانست. وی در زمان خلافتش دستور داد کف مسجد النبی را با ریگ فرش کنند تا نمازگزاران بتوانند بر آنها سجده کنند.[۷] ابن سعد از عبدالله بن ابراهیم نقل کرده: اول کسی که ریگ‌ها را در مسجد رسول خدا(ص) افکند عمر بن خطاب بود؛ اما چون مردم وقتی سر خویش را از سجده برمی‌داشتند، دستهایشان را که غبار آلود شده بود، به هم می‌زدند یا تکان می‌دادند تا گرد و خاک بریزد، عمر دستور داد سنگ‌هایی را از وادی عتیق[۸] آوردند و کف مسجد گستردند.[۹] در روایت دیگری عبدالحی کتانی نقل کرده که «عمر سجده را به گذاشتن صورت بر زمین تعبیر می‌نمود.»[۱۰]

دیدگاه عثمان

در مورد سجده عثمان نیز عبدالرزاق حدیثی از ابو سهیل و او از پدرش نقل کرده که: «من با عثمان بودم که وقت اقامه نماز شد… پس هنگامی که من با او صحبت می‌کردم او با دستش سنگ ریزه‌ها (حصی) را مساوی می‌کرد…»[۱۱]

سیره صحابه

آیت الله سبحانی می‌نویسد: «از بسیاری از روایات آشکار است که سیره صحابه، سجده بر روی زمین بوده است».[۱۲] سپس ایشان به برخی از این روایات اشاره کرده است.[۱۳] آقای احمدی نیز در کتاب «السجود علی الارض» ادله و روایات فراوانی ذکر می‌کند که صحابه بر زمین سجده می‌کردند. سپس ایشان می‌نویسد: از جمیع آنچه گذشت از ادله قطعیه از اقوال پیامبر و عمل صحابه و فتاوای ایشان و فتاوای فقها این‌که سجده در ابتدا تشریعش بر زمین بوده مگر هنگام ضرورت.[۱۴] سپس می‌نویسد: در مراحل بعدی به مسلمانان اجازه داده شد تا بر چیزهایی که از زمین می‌روید و خوردنی و پوشیدنی نیست نیز می‌توانند سجده کنند.[۱۵] بنابراین سجده بر آنها آسان شد. پیامبر به مسلمانان اجازه داد که بر «خمره» سجده کنند و خمره حصیری بود که از درخت خرما بافته می‌شد و در مساجد و خانه‌ها قرار می‌دادند و در نمازها بر آن سجده می‌کردند.[۱۶] اما خاک بهترین و برترین چیزی بود که پیامبر بر آن سجده می‌فرمود. موارد دیگر پس از خاک هستند.



مطالعه بیشتر

مهر نماز اختراع شیعه یا انکار اهل سنت، عطائی اصفهانی.


منابع

  1. عطائی اصفهانی، مهر نماز اختراع شیعه یا انکار اهل سنت، چاپ اول، انتشارات حضرت عباس(ع)، ۱۳۸۱ش، ص۳۷.
  2. سبحانی، جعفر، السجود علی الارض، قم، مؤسسه الامام الصادق(ع)، ۱۴۲۲ق، ص۶.
  3. مؤلف این کتاب سنی می‌باشد.
  4. عطائی اصفهانی، مهر نماز اختراع شیعه یا انکار اهل سنت، چاپ اول، انتشارات حضرت عباس(ع)، ۱۳۸۱ش، ص۳۸ به نقل از المصنف عبدالرزاق، ج۱، شماره حدیث ۱۵۵۲؛ سبحانی، جعفر، السجود علی الارض، قم، مؤسسه الامام الصادق(ع)، ۱۴۲۲ق، ص۶، به نقل از المصنف، ج۱، ص۳۹۷.
  5. عطائی اصفهانی، مهر نماز اختراع شیعه یا انکار اهل سنت، چاپ اول، انتشارات حضرت عباس(ع)، ۱۳۸۱ش، ص۳۸، به نقل از المصنف، ج۱، حدیث ۱۵۴۷.
  6. عطائی اصفهانی، مهر نماز اختراع شیعه یا انکار اهل سنت، چاپ اول، انتشارات حضرت عباس(ع)، ۱۳۸۱ش، ص۳۸.
  7. عطائی اصفهانی، مهر نماز اختراع شیعه یا انکار اهل سنت، چاپ اول، انتشارات حضرت عباس(ع)، ۱۳۸۱ش، ص۳۹.
  8. محلی است بین مکه و مدینه.
  9. عطائی اصفهانی، مهر نماز اختراع شیعه یا انکار اهل سنت، چاپ اول، انتشارات حضرت عباس(ع)، ۱۳۸۱ش، ص۳۸، به نقل از طبقات ابن سعد، ج۳، ص۲۸۴.
  10. عطائی اصفهانی، مهر نماز اختراع شیعه یا انکار اهل سنت، چاپ اول، انتشارات حضرت عباس(ع)، ۱۳۸۱ش، ص۴۰، به نقل از «التراتیب الاداریه فی نظام الحکومه النبویه، ج۲، ص۲۲۳.
  11. عطائی اصفهانی، مهر نماز اختراع شیعه یا انکار اهل سنت، چاپ اول، انتشارات حضرت عباس(ع)، ۱۳۸۱ش، ص۴۱، به نقل از المصنف، ج۲، حدیث ۲۴۰۸.
  12. سبحانی، جعفر، السجود علی الارض، قم، مؤسسه الامام الصادق(ع)، ۱۴۲۲ق، ص۳۶.
  13. سبحانی، جعفر، السجود علی الارض، قم، مؤسسه الامام الصادق(ع)، ۱۴۲۲ق، ص۳۷ ۳۶.
  14. علی احمدی، السجود علی الارض، بی‌جا، دارالتبلیغ الاسلامی، ۱۳۹۹ش، ص۷۹.
  15. چون برخی از مواقع هوا بشدت گرم بود، سجده بر زمین داغ مشکل بود.
  16. علی احمدی، السجود علی الارض، بی‌جا، دارالتبلیغ الاسلامی، ۱۳۹۹ش، ص۷۹–۸۴.